Τα μάτια της πρωταγωνίστριας είναι πάντα υγρά. Πονεμένα. Τα μάτια της νύφης της είναι σκοτεινά. Παραδομένα στην κατάθλιψη της. Το βλέμμα των δυο γυναικών ψυχολόγων είναι πάντα καθηλωτικό. Γεμάτα υπαρξιάκα άγχη και ανυπόφορες αλήθειες που δεν αντιμετωπίζονται ούτε με γιόγκα ούτε με υστερικά ξεσπάσματα και casual σεξ.
Το Ethos είναι μια δύσκολη σειρά. Είναι το Unorthodox της δεύτερης καραντίνας. Πιο οδυνηρό να το βλέπεις. Γιατί είναι γειτόνισσές σου, γιατί είναι γυναίκες εγκλωβισμένες στη μαντίλα που τους φόρεσαν οι εξουσιαστές τους. Γιατί οι ψυχές τους είναι τραυματισμένες και δεν θα επουλωθούν τα τραύματά τους σύντομα. Πριν μιλήσουμε για την αφηγηματική πλοκή, ας μιλήσουμε για την πραγματική ζωή. Που ξεπερνά κάθε σειρά σε οδύνη.
Πριν λίγους μήνες, πριν πέντε μήνες, πρώτο θέμα στην Τουρκία έγινε η σοκαριστική γυναικοκτονία της νεαρής Τουρκάλας Πινάρ Γκιουλτεκίν. Μετά από πέντε ημέρες εξαφάνισης, η 27χρονη φοιτήτρια βρέθηκε νεκρή ένα βράδυ Τρίτης σε δασική περιοχή στην επαρχία Μούγλων της νοτιοδυτικής Τουρκίας. Από τις καταθέσεις των υπόπτων προέκυψε τελικά πως ο πρώην σύντροφός της Τζεμάλ Μετίν Αβτζί τη δολοφόνησε με ξυλοδαρμό και στραγγαλισμό και, αφού έκαψε και τσιμέντωσε το νεκρό κορμί της, την παράτησε σε ένα δάσος στα Μούγλα. Ο δολοφόνος της νεαρής Πινάρ δεν φάνηκε να μετανοεί, δηλώνοντας μάλιστα ότι σκότωσε την πρώην σύντροφό του σε μια στιγμή θυμού, όταν εκείνη αρνήθηκε να είναι μαζί του.
474 γυναίκες δολοφονήθηκαν το 2019 στην Τουρκία, έναντι 440 το 2018 και 180 το 2010. Για τις φεμινίστριες, η χαλαρότητα με την οποία εφαρμόζεται η νομοθεσία κατά της βίας εναντίον των γυναικών ευθύνεται για την άνοδο αυτή. Το 2014 η Χασρέτ δέχτηκε επίθεση από το σύζυγό της, ο ιατροδικαστής μέτρησε 43 τραύματα από κατσαβίδι. Όμως το γεγονός ότι η γυναίκα φορούσε μίνι φούστες και έβγαινε τα βράδια θεωρήθηκε από τους δικαστές “ελαφρυντικό” για τον άνδρα της, ο οποίος καταδικάστηκε σε 11 χρόνια κάθειρξη, αντί για 20 που ζητούσε η εισαγγελία. Σε κάποιες περιοχές στην Τουρκία έχουν ως έθιμο να αφήνουν τα παπούτσια των νεκρών έξω από το σπίτι σαν ένδειξη πένθους, για μέρες μετά το θάνατό τους.
Αυτό προσπάθησε να αναπαραστήσει ο Τούρκος καλλιτέχνης Vahit Tuna με το έργο Isimsiz (Xωρίς Όνομα), το οποίο είναι αφιερωμένο στις 440 γυναίκες που δολοφονήθηκαν το 2018 στην Τουρκία από τους συζύγους ή τους συντρόφους τους. Τριαντά έξι γυναίκες δολοφονήθηκαν το Σεπτέμβριο του 2020. Τέσσερις από τις γυναίκες δολοφονήθηκαν όταν ανακοίνωσαν στο έτερον ήμισυ ότι προτιμούν να διακόψουν τη σχέση ή να ζητήσουν διαζύγιο.
Η σειρά λοιπόν ζητά από τους Τούρκους να αναλογιστούν τι σημαίνει θρησκεία και τι φανατισμός. Τους προσκαλεί σε οκτώ θεραπευτικές συναντήσεις με ψυχαναλυτές και ψυχολόγους μπας και νιώσουν την αμετακίνητη τυφλωμένη άρρωστη λογική τους έτοιμη να μαλακώσει και να αγαπήσει τις γυναίκες που τους τρέφουν, προσπαθούν να τους αγαπήσουν και να τους κάνουν ευτυχισμένους. Η Μεριέμ το λέει ξεκάθαρα: με κάνει ευτυχισμένη να ξέρω ότι τρώει το κέικ που του ετοίμασα. Και μιλάει για τον μοναδικό άνδρα που της φέρεται με ευγένεια και καλοσύνη, έστω και ψεύτικη. Τον γόη που κοιμίζει στο σπίτι τις πρωταγωνίστριες τούρκικων σειρών για τη μάζα και το λαό των παραγκουπόλεων και στο σπίτι του δουλεύει ως καθαρίστρια. Τι άλλο να κάνει μια γυναίκα του δημοτικού με σατράπη αδελφό στην σημερινή Κωνσταντινούπολη;
Η Μεριέμ λιποθυμά. Προφανώς μια αντίδραση του νευρικού της συστήματος απέναντι στη αντιδραστική κατάθλιψη που βιώνει ζώντας σε ένα σπίτι με μια γυναίκα που αποπειράθηκε τρεις φορές να αυτοκτονήσει, τα δυο παιδιά του αδελφού της και το ψυχολογικό ράκος που λέει ότι είναι ο αδελφός της, ο σύζυγος και ο πατέρας σε μια τουρκική οικογένεια. Έχουν όλοι ψυχολογικά. Κι η ψυχολόγος που βλέπει απαξιωτικά την μαντίλα της Μεριέμ και δεν την θεωρεί κανονικό άνθρωπο. Ενώ σε εκείνη πήγε για να την θεραπεύσει. Και την εμπιστεύεται. Και η προοδευτική γυναίκα που μεγάλωσε με σπουδές στην Αμερική και κάνει γιόγκα και μπορεί να ταξιδεύει στο Περού δεν έχει οίκτο για μια γυναίκα που της απλώνει το χέρι για βοήθεια. Ταξική πάλη. Είναι όλοι διχασμένοι, μόνοι τους, αποξενωμένοι, υποφέρουν και ξεσπούν, αναζητούν μια εθνική ταυτότητα. Τι μας λέει αυτό; Ότι δεν έχουν αγάπη. Δεν έχουν δικαιώματα. Ελευθερίες. Όνειρα και ελπίδα. Είναι ψυχικά άρρωστοι. Και μετέωροι στα χέρια ενός επικίνδυνου ηγέτη.
Είναι arty. Με παύσεις, fade away πλάνα και μίξη αμανέδων, παλιά οθωμανικής κληρονομιάς και αφηγηματική πλοκή που θυμίζει BBC 3. Είναι πολιτική σειρά. Ας μην την δει κανείς ως δράμα. Είναι κάτι άλλο που λέει και ο τίτλος στα τούρκικα.
Αλλά, σιγά τα νέα, αν μιλούσε μόνο για τη διαμάχη κεμαλιστών και ισλαμιστών.
ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλει να ξεριζώσει κάθε κεμαλιστική κληρονομιά που θυμίζει δυτικό πολιτισμό. Βλέπουμε το Χότζα, τον ανήμπορο να σώσει τη γυναίκα του Χότζα, να δίνει οδηγίες πώς πρέπει να φέρεται μια γυναίκα. Το χάσμα όμως ανάμεσα στους ισλαμιστές και κεμαλιστές πρέπει να γεφυρωθεί αν δεν θέλουν να χάσουν το έθνος τους. Που είναι πλέον σε κατάθλιψη. Αλλά,σιγά τα νέα, αν μιλούσε μόνο για τη διαμάχη κεμαλιστών και ισλαμιστών. Το έχουμε βιώσει όσοι επισκεφτήκαμε την Κωνσταντινούπολη. Φάγαμε κεμπάπ, λουκούμια και διχασμό άπλετο.
Το Ethos μας συστήνει και τις άλλες ταυτότητες των Τούρκων: του ζάμπλουτου πλέιμποι με τα Eames έπιπλα και τις πολλές ερωτικές συντρόφους, την αστική Κουρδική οικογένεια με την εσωτερικη πόλωση και διαμάχη, την ηθοποιό της τούρκικης σαπουνόπερας, το θύμα βιασμού, τον βετεράνο πολέμου, τη λεσβία κόρη ενός θρησκευτικού ηγέτη. Χωρίς μελόδραμα. Ανθρώπινα. Και μας βάζει να απαντήσουμε στο ερώτημα (όχι γιατί) αλλά πώς θα ζήσουμε μαζί με εκείνους που μας χωρίζουν θρησκευτικές, κοινωνικές, πολιτικές και ανθρωπιστικές πεποιθήσεις και αξίες.
Το πιο υπέροχο πράγμα που έκανε ο 43χρονος Berkun Oya, καταξιωμένος σεναριογράφος και σκηνοθέτης με σημαντική πορεία στο θέατρο είναι που κατάφερε να πει τόσο πολλά με τις σιωπές των πρωταγωνιστών του. Επίσης, επέλεξε τα τραγούδια του Ferdi Özbeğen κι αυτό μιλάει στο συλλογικό ασυνείδητο που λέει και ο ιμάμης της σειράς, ολόκληρης της χώρας του.
