Το 1988 η λέξη AIDS ήταν συνώνυμο με θανατική ποινή. Στο άκουσμα της φανταζόσουν αργό, βασανιστικό, μη υποφερτό θάνατο. Ήταν μια πανδημία και οι φορείς της αντιμετωπίστηκαν ως λεπροί και ακάθαρτοι κοινωνικά άνθρωποι. Με ρατσισμό και ηθικό εξοστρακισμό. Το 1988 ο σκηνοθέτης και παραγωγός Τζόναθαν Ντέμι τηλεφώνησε στον σεναριογράφο Ρον Ναϊσγουάνερ, ανοιχτά ομοφυλόφιλο και ακτιβιστή των gay δικαιωμάτων. Τον πληροφόρησε ότι ο καλύτερος του φίλος, ο illustrator Χουάν Μπότας ήταν φορέας του HIV. Ο σκηνοθέτης του είπε ότι ο μόνος τρόπος που είχε για να διαχειριστεί την θλίψη του ήταν να κάνει  μια ταινία για την αρρώστια. Θα ήθελε να γράψει το σενάριο; Φυσικά, απάντησε ο Ναϊσγουάνερ.

Μια ολόκληρη γενιά ομοφυλόφιλων ανδρών είχε εξοντωθεί στην αρχή των 80s. Έπεσαν θύματα της διεκδίκησης της σεξουαλικής απελευθέρωσης χωρίς προστασία, κοινωνικού ρατσισμού και ηθικού πανικού εξαιτίας της οροθετικοτήτας τους. Με αποτέλεσμα την κοινωνική απομόνωση, απολύσεις από εργασίες και τον εξευτελισμό από δημοσιεύματα που ποινικοποιούσαν την ομοφυλοφιλία για την μετάδοση του ιού. Ήταν στιγματισμένοι άνδρες. Το 2020 ο HIV δεν αποτελεί ταμπού και οροθετικοί ΛΟΑΤΚΙ+ θεωρούνται πια αναπόσπαστο κομμάτι της κοινότητας. Αλλά ακόμη και στις αρχές των 90s ήταν μια καταστροφική πανδημία και η μέινστριμ βιομηχανία του θεάματος αρνιόταν να καταπιαστεί σοβαρά με το θέμα (με εξαίρεση το θεατρικό The Normal Heart). Τα μεγάλα στούντιο του Χόλιγουντ δεν ήξεραν πώς να μιλήσουν για ένα γκέι ήρωα σε πρωταγωνιστικό ρόλο που ήταν φορέας. Ο οροθετικός ήταν ο επικίνδυνος, ο αόρατος άνθρωπος.

Στο Χόλιγουντ όταν ετοιμάζεις μια ταινία τα πρώτα δύο πράγματα που σκέφτεσαι ως παραγωγός και δημιουργός είναι η μαζική, εμπορική επιτυχία και πώς θα προσελκύσεις ένα τεράστιο κοινό κι όχι αποκλειστικά το στοχευμένο κοινό της ταινίας. Και με προϋπολογισμό 26.000.000 δολάρια, η ταινία “Φιλαδέλφεια” έκανε άνοιγμα τριημέρου στην 1η θέση με 13,8 εκατομμύρια δολάρια (στρατηγικά τοποθετημένη στις 22/12 στην πιο εμπορική κινηματογραφική εποχή).  Οι συνολικές εισπράξεις στο αμερικανικό box office έφτασαν τα 77,4 εκατομμύρια δολάρια ενώ στον υπόλοιπο κόσμο συγκέντρωσε 129,2 εκατομμύρια δολάρια. Παγκοσμίως απέφερε 206,6 εκατομμύρια δολάρια. 

 

Δεν χρειάζεται να αναλύσουμε τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε αυτή η ταινία στην αντιμετώπιση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας εκείνη την εποχή και πώς άλλαξε την ιστορία της στερεοτυπικής απεικόνισης των γκέι. Ας το θεωρήσουμε ως γεγονός για την οικονομία του άρθρου.

Θα θυμίσω εν τάχει την υπόθεση: Ο Τομ Χανκς υποδύεται ομοφυλόφιλο δικηγόρο σε μια από τις μεγαλύτερες φίρμες της Φιλαδέλφειας, συζεί με τον σύντροφό του δεν έχει κάνει επίσημα coming out στην εργασία του. Δεν τους έχει ενημερώσει για το γεγονός ότι νοσεί από AIDS. Προσπαθώντας να κρύψει ένα μελάνωμα από τους συναδέλφους του απουσιάζει από το γραφείο και ένα προσύμφωνο για μια σημαντική δίκη χάνεται με αποτέλεσμα να απολυθεί. Ζητά από τον Τζο Μίλερ/ Ντένζελ Γουάσινγκτον να αναλάβει την υπεράσπισή του αποφασίζοντας να μηνύσει την εταιρεία του. Εκείνος αρχικά αρνείται και στη συνέχεια τον βοηθά, η έντονα φορτισμένη συγκινησιακά δίκη φανερώνει τον ρατσισμό εναντίον του ομοφυλόφιλου δικηγόρου και την ομοφοβία των πρώην συνεργατών του. Τελικά- ενώ είναι στο νοσοκομείο- κερδίζει τη δίκη και αποζημίωση ύψους 4,5 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο πρωταγωνιστής πεθαίνει, αλλά η ταινία ζει ακόμη έντονα στις μνήμες μας.

Γιατί ήταν τόσο ιστορική αυτή η ταινία;

Γιατί στο τέλος της αντιμετωπίζεται ο γκέι οροθετικός ασθενής ως πραγματικός άνθρωπος, που ανήκει σε μια οικογένεια όπως είναι και η δική σου, που είναι ο γείτονας της διπλανής πόρτας και μπορεί να πείσει η συναναστροφή μας μαζί του ότι δεν είναι επικίνδυνος, περιθωριακός ή ανήκει αποκλειστικά σε ένα διαβρωτικό περιβάλλον για την ζωή μας. Το βλέπουμε στη μεταστροφή του Ντένζελ Γουάσινγκτον, που καταλήγει φίλος του Τομ Χανκς, όχι από λύπηση, επειδή τον συμπαθεί. Φυσικά και αν την δεις σήμερα θα προσέξεις ότι λείπει μια σκηνή που ο Τομ Χανκς φιλάει τον σύντροφό του, Αντόνιο Μπαντέρας. Αλλά πρέπει να τοποθετηθεί το έργο στο χρονικό πλαίσιο παραγωγής του. Πόσο θα καπέλωνε όλη την προσπάθεια της ταινίας μια τέτοια σκηνή;

Τα πλην της ταινίας

50 ηθοποιοί που ήταν φορείς του ιού έπαιζαν ως extras στην ταινία. Οι γκει ακτιβιστές επιτέθηκαν στην ταινία λέγοντας ότι η ταινία δεν ανέδειξε στην ουσία έναν πραγματικό γκέι άντρα. Θεώρησαν ότι ο Χανκς δεν έκανε καμία προσπάθεια να μπει στο ρόλο και μόνο το μακιγιάζ του ήταν αρκετό για να υποδυθεί τον φορέα. Η μοναδική στιγμή που παίζει είναι στη σκηνή της όπερας. Δεν έδειξε τον θυμό που κουβαλούσε η κοινότητα των ομοφυλόφιλων ανδρών για την αντιμετώπιση τους ως παρίες. Δεν ήταν πολιτική όπως έπρεπε δεδομένων των θανάτων και της (ανύπαρκτη) αντιμετώπισης τους από την κυβέρνηση Ρήγκαν και μετέπειτα Μπους.

Παγκόσμια Ημέρα AIDS

Σχεδόν 38 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με τον ιό HIV, ενώ από αυτούς μόνο τα 15,8 εκατομμύρια λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή, αριθμός που εξακολουθεί να είναι μικρότερος από το 50% των νοσούντων. Περισσότεροι από 23 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με HIV έλαβαν θεραπεία το 2018. Στην Ελλάδα, η ηλικιακή ομάδα κατά τη οποία γίνονται οι περισσότερες διαγνώσεις του ιού HIV είναι μεταξύ 30-39 ετών, ενώ από το 2015 παρατηρείται αυξητική τάση στο ποσοστό των νέων διαγνώσεων σε άτομα ηλικίας 50-64 ετών.