Το 2020 είναι ανέλπιστα καταστροφικό για την ανθρωπότητα. Μια πρωτογνωρή συνθήκη που στα μίντια αποδίδεται συχνά με τον όρο “πλεύση σε αχαρτογράφητα νερά”. Η ανθρωπότητα στερήθηκε την ελευθερία της, την ανεμελιά της και τους ανθρώπους της. Κυρίως, το δικαίωμα να ζει χωρίς φόβο. Και σύμφωνα με τους επιστήμονες, μελετητές και γλωσσολόγους του Αγγλικού Λεξικού της Οξφόρδης δεν μπορεί μία μόνο λέξη για να ανακηρυχθεί λέξη της χρονιάς. Αποδελτίωσαν πάνω από ένα δις λέξεις οι λεξικογράφοι και κατέληξαν ότι υπάρχει σεισμική μετακίνηση στα γλωσσικά δεδομένα και μια συχνότητα χρήσης νεολογισμών τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Πρωτοφανής.
Μια λέξη της χρονιάς θα λέγαμε ότι είναι ο κορωνοϊός, την οποία ωστόσο συναντάμε πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Την χρησιμοποιούσαν κυρίως επιστήμονες, και όχι καθολικά, όπως το 2020. Είναι η λέξη που μπήκε στην καθημερινότητά μας τον Μάρτιο και δεν έχει βγει. Η πρώτη φορά που ακούσαμε για Covid-19 ήταν στις 11 Φεβρουαρίου σε έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και έκτοτε εκτόπισε την λέξη “κορωνοϊός” από την κορυφή σε συχνότητα χρήσης.
Το αξιοσημείωτο αυτής της χρονιάς, κάτι που παρατηρούν και οι λεξικογράφοι, είναι η μετατροπή του ανθρώπου της διπλανής πόρτας σε λοιμωξιολόγο ή τουλάχιστον επιδημιολόγο. Μιας και οι περισσότεροι έχουμε χρησιμοποιήσει στην ομιλία μας τον όρο “R number”. Πόσες φορές δεν ακούσαμε ή χρησιμοποιήσαμε τις εκφράσεις: “Για να μην έχουμε περαιτέρω αύξηση κρουσμάτων πρέπει να ρίξουμε το R κάτω από το 1”, “συγκρατημένη αισιοδοξία για επιπέδωση της καμπύλης” και “μετάδοση του ιού στην κοινότητα”.
Οι λέξεις/εκφράσεις “πανδημία”, “καραντίνα”, “προστατευτικές μάσκες”, “μένουμε σπίτι”, “κοινωνικές φούσκες” (bubbles), «εστίες υπερμετάδοσης» είναι τα γλωσσολογικά κατάλοιπα της Covid-19.
Οι αλλαγές στην επαγγελματική μας ζωή είχαν αντίκτυπο και στη γλώσσα μιας και μιλάμε συχνότερα για υποχρεωτική τηλεργασία και αναστολές. Στην Αγγλία οι νεολογισμοί της χρονιάς είναι οι λέξεις “workation” (διακοπές ενώ δουλεύεις) και “staycation” (διακοπές στο μέρος που ζείς).
Τα γεγονότα στην Αμερική εισήγαγαν στο παγκόσμιο λεξιλόγιο τις φράσεις “Black Live Matter” (BLM) και το όρο “QAnon”. Η θεωρία QAnon, το όνομα της οποίας προέρχεται από τον Q, έναν μυστηριώδη δημόσιο λειτουργό που υποτίθεται ότι αγωνίζεται για την ματαίωση της συνωμοσίας, υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ κατευθύνονται από σκοτεινές δυνάμεις, οι οποίες είναι αναμεμειγμένες σε διεθνή παιδοφιλικά δίκτυα και επιδιώκουν την σύσταση μίας “νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων”. Η χρήση λέξεων που σχετίζονται με την κοινωνική δικαιοσύνη, όπως το Black Lives Matter και το decolonise (αποαποικιοποίηση), αυξήθηκε δραματικά μετά τις μαζικές διαμαρτυρίες μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ τον Μάιο.
Παράξενη χρονιά; Χαμένη χρονιά; Τρελή χρονιά; Οι συνωμοσιολόγοι έκαναν πάρτι φέτος μιας και ήταν η χρονιά τους. Αμετανόητοι οι αρνητές της πανδημίας στην Ελλάδα εξέλεξαν τον Γρηγόρη Πετράκο εκπρόσωπο τύπου του κινήματος και ακόμη και σήμερα κάνουν λόγο για ηθοποιούς ασθενείς σε νοσοκομεία. Στην Ελλάδα το ποσοστό όσων αντιμετωπίζουν αρνητικά ή με καχυποψία το εμβόλιο για τον κορωνοϊό είναι υψηλότερο από εκείνο στην Αμερική.Είναι ειρωνικό, λέει ο πρόεδρος του Oxford Dictionaries, ότι μια χρονιά που μας άφησε μετέωρους και ουσιαστικά άφωνους, είναι τόσο πλούσια σε νέες εισαγωγές λέξεων στον καθημερινό λόγο. Αν με ρωτάτε, προσωπικά δύο λέξεις μου θα επέλεγα ως λέξεις που χαρακτηρίζουν ακέραια το 2020. “Covidiot” είναι μια αρκετά περιγραφική λέξη για μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας και πολλοί πλέον μιλάμε για “infodemic”, έναν όγκο πληροφοριών για την πανδημία μη διαχειρίσιμο που προκαλεί πονοκεφάλους, προβλήματα και υπερπαραγωγή fake news.
