Ένα κλασικό ερώτημα που υπάρχει εδώ και αιώνες στον χώρο της λογοτεχνίας (και όχι μόνο σε αυτόν τον χώρο), είναι αν μπορεί ένα βιβλίο από μόνο του να αλλάξει τον κόσμο. Μεγαλόσχημη άποψη, ίσως ακραία. Κι όμως, ένα βιβλίο μπορεί να αλλάξει εκείνον που θα το διαβάσει. Αυτός είναι ο αρχετυπικός ρόλος του, ο τελικός σκοπός του. Ο αναγνώστης, λοιπόν, μπορεί να μην αλλάξει τον κόσμο αλλά σίγουρα μπορεί να αλλάξει την καθημερινότητά του. Να γλυκάνει το μέσα του, να αντλήσει από την ανάγνωση όλα εκείνα τα στοιχεία που κάνουν τους ανθρώπους να ονειρεύονται, να ερωτεύονται και, τελικά, να επαναστατούν. Στις σύγχρονες παραγωγές τα τουφέκια έχουν ελάσσονα παρουσία στην επαναστατική δραστηριότητα – Οι τεράστιες ψυχές είναι χρησιμότερες ως ενοποιητικοί παράγοντες για συντροφικότητα και αντίσταση με όρους αληθινής ζωής.

Κι εδώ είναι που έχει ενδιαφέρον να δούμε όσα αναφέρουν οι στρουκτουραλιστές και, κυρίως, ο Ρολάν Μπαρτ για τη θεωρία του κειμένου. Μια γραφή που μένει δέσμια στη σχέση αιτίου και αιτιατού, μια γραφή που προσπαθεί να δημιουργήσει ήρωες για να κάνουν λογοτεχνική καριέρα, είναι μια χαμένη γραφή. Αν το κείμενο (ειδικά το μυθιστόρημα και το διήγημα που είναι εύκολο να διολισθήσει κάποιος σε αρνητικές παραγωγές) έχει φιλοδοξίες για επιτυχία, αν αποζητά ως αποτέλεσμα στο συγγραφικό πράττειν την επιτυχία, τότε η ασέβεια στα κείμενα είναι ασυγχώρητη. Για αυτό και, κατά τον Ρ. Μπαρτ, για να αποδοθεί σε μια γραφή το μέλλον της θα πρέπει η γέννηση κάθε νέου αναγνώστη να φέρνει και τον παράλληλο θάνατο του συγγραφέα. Πόσα βιβλία έχετε διαβάσει το τελευταίο διάστημα με αυτά τα στοιχεία; 

Ένα τέτοιο βιβλίο, με σπονδυλωτά διηγήματα που έχουν ποικιλία στη γραφή και όλα τα υπόλοιπα ευδιάκριτα χαρακτηριστικά τού ατόφιου ταλέντου, βρέθηκε πρόσφατα στα χέρια μου. Με τίτλο “Αν είχα μια Μαρία σε μια σοφίτα – Ιστορίες από το παράθυρο” (εκδ. Πηγή), η συγγραφέας Αθηνά Τερζή μάς καλεί να ταξιδέψουμε μαζί της από την μία άκρη τού κόσμου μέχρι την άλλη. Ψάχνοντας χώρο για να πάει ακόμα πιο μακριά. Με ξεκάθαρη συγκρότηση ταυτότητας στο γράψιμό της, άλλοτε με την αφηγηματική ροή συνείδησης στο επίκεντρο και άλλοτε με μικρές καθημερινές ιστορίες που δροσίζουν τη σκέψη και τον νου, καταφέρνει να αφήσει στην άκρη τον φόβο που έχει κάθε συγγραφέας: Ναι, ξεκάθαρα, όσα γράφει ενδιαφέρουν κι άλλους εκτός από εκείνη. Πρόκειται για 33 μικρές ιστορίες με πρωταγωνιστές που δεν γεννήθηκαν για να κάνουν καριέρα, καθώς η πλοκή τρέχει ξεκάθαρα μπροστά από αυτούς τους ίδιους πρωταγωνιστές. Το βιβλίο είχε διακριθεί, πρόσφατα, σε εκδήλωση του Public. Eνδεικτικό του ότι όταν κάτι είναι καλό, είναι βέβαιο ότι βρίσκει τον δρόμο του. 

Δεν χρειάζονται πολλά φτιασιδώματα για να παραχθεί πολιτισμός. Ευκολότερα συναντάει γυμνός κάποιος τον Θεό, ανάλαφρος, απαλλαγμένος από εμπορικά αφηγήματα, παρά με κοστούμια που οι κοινωνικές θεσμίσεις ράβουν και ξηλώνουν πάνω μας. Με αποτέλεσμα να φαινόμαστε πολλές φορές γελοίοι. Γιατί, τελικά, αυτό ακριβώς είναι το βιβλίο της Α. Τερζή: Ένας φωτεινός ενοποιητικός παράγοντας που αγγίζει την κοινωνική πραγματικότητα, αφουγκράζεται με τις ευαίσθητες κεραίες του την ομορφιά και την ασχήμια της και, τελικά, στροβιλίζεται σε ένα βαλς λυρισμού απόλυτα εντός τόπου και χρόνου. Συνεκτικός ιστός σε κάθε ιστορία είναι η μουσική, που εντάσσεται ως αυθόρμητη ροή στα γραπτά, δημιουργώντας ένα ιδιόμορφο και σε κάθε περίπτωση αξιόλογο λιμπρέτο.

Αξίζει να το αναζητήσετε.