Ζούμε σε παράξενη κοινωνία. Πολύ παράξενη. Αν το καλοσκεφτείς, είναι η ίδια κοινωνία που κατηγορεί τους Αθηναίους που εκτελέσαν το Σωκράτη. Η ίδια κοινωνία που θαυμάζει τον Αριστοφάνη και υμνεί τις κωμωδίες του. Κι η ίδια κοινωνία που χειροκροτούσε τους αφορισμούς και τ’ αναθέματα όσων κάνανε στις μέρες της, το ίδιο που ‘κανε “τότε” ο Σωκράτης κι ο Αριστοφάνης.
Σήμερα λοιπόν, σου ‘χω μαζέψει εδώ από κάτω 5 ανθρώπους που αφορίστηκαν. Γιατί; Γιατί ενώ δεν τα ‘βαλαν ποτέ με τη θρησκεία, με το Θεό και με την πίστη, τα βάλανε με τους ανθρώπους, με το παράλογο και με το ψέμα. Σήμερα λοιπόν, και οι 5 αυτοί είναι σπουδαίοι. Σωκράτηδες, Αριστοφάνηδες. Κι η εκκλησία (όχι ολόκληρη, προς Θεού! η κεφαλή της), κι η κοινωνία, συνεχίζουν τη δουλειά τους: Ψάχνουνε τους επόμενους σπουδαίους του αύριο, για να τους πετάξουν σήμερα στο καλάθι…
Υ.Γ. 1. Όχι, η λίστα δεν έχει Καζαντζάκη. Γιατί ο Καζαντζάκης στην πραγματικότητα, δεν αφορίστηκε ποτέ!
Υ.Γ. 2. Οι αφορισμοί του 1820, έγιναν κάτω από τρομερές πιέσεις, για να γλυτώσει το Φανάρι μια σφαγή. Προφανώς δεν βρίσκονται εδώ μέσα.
Εμμανουήλ Ροΐδης
Στην περίπτωση του Ροΐδη, ίσως μου πεις: κατανοητό. Ντάξει, ξέρεις, “Πάπισσα Ιωάννα”. Κι ωστόσο, αν το καλοσκεφτείς, γιατί κατανοητό; Ο συγγραφέας στην “Πάπισσά” του, τα βάζει μόνο με τον παραλογισμό, τις υπερβολές, τις αδικίες και τις δολοπλοκίες της εκκλησίας. Και μάλιστα, ούτε καν της ορθόδοξης εκκλησίας! Οπότε, ας το θέσω κάπως έτσι: Αν κάποιος με τα έργα του στρέφεται ενάντια στη δημοκρατία, μπορεί κι εκείνη να τον πετάξει απ’ το σώμα της. Αν κάποιος όμως χτυπάει τα όργανα της δημοκρατίας, τους βουλευτές, τους υπουργούς που κοιτάνε την πάρτη τους αντί για το καλό του κόσμου, θα μπορούσες να τον πεις φασίστα; Με την ίδια λογική, πώς ονομάστηκε ο Ροΐδης “αναθεματισμένος”;
Στο τέλος-τέλος βέβαια, την καλύτερη απάντηση την έδωσε ο ίδιος στην αρχή της “Ιωάννας” του (“παίρνοντας” δανεική τη φράση του Πασκάλ): “Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να γελοιοποιεί κανείς τη θρησκεία και στο να περιπαίζει εκείνους που τη βεβηλώνουν με τις παράδοξες γνώμες τους“.
Υ.Γ. Για την ακρίβεια του άρθρου, υπάρχουν ακόμη αμφιβολίες για το αν όντως επικυρώθηκε ο αφορισμός του Ροΐδη. Η “Πάπισσα” απ’ την άλλη, αφορίστηκε οπωσδήποτε!
Ανδρέας Λασκαράτος
Μια παρόμοια κατάσταση με το Ροΐδη, ήταν κι ο Λασκαράτος. Κι αυτός καυστικός, προκλητικός, σαρκαστικός, με τη δικιά του “Πάπισσα” να ονομάζεται: “Τα Μυστήρια της Κεφαλονιάς”. Εκεί μέσα λοιπόν, καταπιάνεται με την πολιτική, την οικογένεια και τη θρησκεία. Οπότε, φαπ! Ανάθεμα κι ετούτος, και μάλιστα όχι ένα αλλά δύο! Πρώτα στην Κεφαλονιά, απ’ την οποία κυνηγιέται και καταφεύγει στη Ζάκυνθο. Κι εκεί, αρπάζει ακόμα έναν. Η ιστορία του ωστόσο είχε “happy end”. Λίγα χρόνια πριν πεθάνει, ο επίσκοπος Κεφαλονιάς λύνει τους αφορισμούς και τον αφήνει τον έρμο στην ησυχία του.
Ελευθέριος Βενιζέλος
Πριν κερδίσει για τα καλά την υστεροφημία του σπουδαίου πολιτικού άνδρα, ο Βενιζέλος υπήρξε για μια μεγάλη μερίδα Ελλήνων (κυρίως Αθηναίων!) ένας “προδότης και πουλημένος τράγος“. Λοιπόν, το 1916 ήταν ταραγμένη χρονιά. Η Ελλάδα των δύο κυβερνήσεων, ο βασιλιάς, ο Μεταξάς κι ο Βενιζέλος, σχημάτιζαν ένα γαϊτανάκι χωρίς σωστό και λάθος (παρότι μάλλον ο “Λευτέρης” είχε τη μερίδα του λέοντος στο δίκαιο). Όπως και να ‘χει, σίγουρο είναι μονάχα ένα: Η εκκλησία δεν είχε κανένα λόγο να πάρει θέση σ’ αυτό. Πόσο μάλλον να αφορίσει το Βενιζέλο καλώντας κόσμο να ρίξει πέτρες στο ομοίομά του και εκφωνώντας κατάρες για: “…τα εξανθήματα του Ιώβ, το κήτος του Ιωνά, τη λέπρα του Ιεχωβά, το τρέμουλο των ψυχοραγούντων” και άλλα τέτοια γραφικούτσικα.
Θόδωρος Αγγελόπουλος
Κι αν για τους τρεις από πάνω, υπάρχει η δικαιολογία του… “έτσι κάνανε τότε”, εδώ το πράγμα είναι για γέλια και για κλάματα: 1ον, γιατί συνέβη τη δεκαετία του ’70, και 2ον, γιατί η ιστορία είναι από μόνη της ευτράπελο. Πάει που λες ο Αγγελόπουλος να γυρίσει το “Μετέωρο Βήμα του Πελαργού” στη Φλώρινα. Εκεί λοιπόν, ο μητροπολίτης (άγνωστο πώς!) κατάφερε να πάρει στα χέρια του το σενάριο. Το διάβασε, το βρήκε “αντεθνικό κι αντιχριστιανικό”, πάει στον Αγγελόπουλο και του λέει: “Ταινία, πάπαλα”. Ε, ο Θόδωρος δε μάσησε, κι ο μητροπολίτης… τον πέταξε! Αυτόν και ΟΛΟΥΣ όσους εργάστηκαν στην ταινία. Χριστιανικότατο…
(Παρεμπιπτόντως, σοβαρά τώρα, είνα αντιχριστιανικός ο “Πελαργός”; Μη Θεέ μ’ χειρότερα…).
Νίκος Καλογερόπουλος
Ο Καλογερόπουλος του “Ρεμπέτικου”, της “Λούφας και Παραλαγής”, ο τελευταίος αριστοφανικός που μας απόμεινε μέχρι να βγάλουμε καινούριους, είναι μισός Λασκαράτος και μισός Αγγελόπουλος. Λασκαράτος αφού έφαγε τ’ ανάθεμά του για ένα θεατρικό έργο που τα ‘βαζε με την εκκλησία και την τράπεζα. Κι Αγγελόπουλος γιατί τσίμπησε κι έναν ομαδικό αφορισμό στο “Χριστός Ξανασταυρώνεται”, όμοιο μ’ εκείνον του “Πελαργού”. Από τότε, όπως λέει: “Δεν πάω στην εκκλησία. Αλλά με το Θεό μιλάω κάθε μέρα“.
