Διαβα.Ζουμε | "Έγκλημα στο Νείλο", της Άγκαθα Κρίστι

Η φράση από μόνη της δεν λέει και πολλά. ~~Best seller~~ Ευπώλητα. Ο Κάφκα στη ζωή του δεν πούλησε σχεδόν τίποτα, ο Έντγκαρ Άλαν Πόε πέθανε “αποτυχημένος”, κι η δικιά μας η Χρύσα η Δημουλίδου πουλάει σαν παλαβή ο,τι μπούρδα και να γράψουν τα ερωτικά, σαγηνευτικά, “άρλεκιν” χεράκια της. Οπότε το πόρισμα είναι εύκολο: το best seller δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ικανότητα και αξία για έναν συγγραφέα. Υπάρχουν ωστόσο και κάποιοι αριθμοί που δεν μπορείς να μην τους λάβεις υπόψιν.

Όταν για παράδειγμα έχεις ΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ (μετά τη Βίβλο), τότε σίγουρα κάτι κάνεις καλά. Και η Κυρία Αγκάθα Κρίστι, έκανε κάτι πάρα πολύ καλά. Φόνους. (Στο χαρτί). Σχεδίαζε τα τέλεια εγκλήματα, κι ύστερα τα έλυνε με στιλ, αφού σ’ έστελνε πρώτα να ψάχνεις “ποιος, πού, πότε, γιατί” ακολουθώντας ένα παραπλανητικό κουβάρι, ενώ είχες όλα τα στοιχεία στα χέρια σου. Με πιο απλά λόγια, η Άγκαθα έφτιαχνε λογοτεχνικά παζλ που μόνο ο Πουαρό και η Μις Μαρπλ μπορούσαν να συμπληρώσουν (ακόμη κι αν έδινε και σ’ εσένα όλα τα κομμάτια). Ένα απ’ αυτά τα παζλ -το δεύτερο πιο επιτυχημένο κι ένα απ’ τα πιο ενδιαφέροντα- θα ξεφυλλίσουμε σήμερις. Το “Έγκλημα στο Νείλο”.

“Αυτός είναι ο Ηρακλής Πουαρό, ο ντετέκτιβ”, είπε η κυρία Άλερτον. […]

“Αυτός ο αστείος ανθρωπάκος;”

“Αυτός ο αστείος ανθρωπάκος!”

Ο Πουαρό λοιπόν, ο καλύτερον ντετέκτιβ στην ιστορία της λογοτεχνίας (σόρρυ Σέρλοκ!), πήρε το “αυγοειδές” κεφάλι του, πήρε το “εντυπωσιακό” μουστάκι του, πήρε και τη βαλίτσα του κι έβαλε πλώρη για την Αίγυπτο. Πλώρη στην κυριολεξία, αφού σκόπευε να κάνει μια ήρεμη κρουαζιέρα στο Νείλο. Και κρουαζιέρα έκανε, αλλά δεν ήταν και τόσο ήρεμη, αφού τον βρήκε εκεί ένας ενοχλητικός συνταξιδιώτης. Ο μόνιμος ενοχλητικός συνταξιδιώτης του. Ο θάνατος!

Αν ήμουνα ο Πουαρό, στ’ αλήθεια θα ‘χα απηυδήσει. Όπου και να πάει κάποιος πεθαίνει. Ακόμη χειρότερα, κάποιος δολοφονείται! (Αυτό είναι άλλωστε το τίμημα του να ‘σαι ο βασικός -αν κι όχι ο αγαπημένος- ήρωας της “κυρίας του εγκλήματος”). Όπως και να ‘χει, ο θάνατος τον κυνηγάει παντού. Σε τρένα, σε ξενοδοχεία, σε κρησφύγετα, σ’ αεροπλάνα, τώρα και σε βαπόρια.

“Το ένστικτό σου ήταν σωστό. Συνέβη”.

Ο Πουαρό ίσιωσε το σώμα του και ρώτησε απότομα: “Τι συνέβη;”

“Η Λινέτ Ντόιλ είναι νεκρή. Την πυροβόλησαν στο κεφάλι χτες τη νύχτα”.

Ποιος μπορεί να ήθελε νεκρή τη νεαρή κληρονόμο; Λοιπόν, η Αγκάθα φροντίζει, όπως σε κάθε της μυθιστόρημα, να μαζέψει (παραδόξως!) γύρω απ’ τη νεκρή κάμποσους υπόπτους με πολύ καλό λόγο για να τη βγάλουν απ’ τη μέση. Και φροντίζει επίσης (ως συνήθως) να αποτρέπει κάθε πιθανότητα εξωτερικού, “άγνωστου” δολοφόνου, τοποθετώντας το έγκλημά της στον πολύ καλά περιορισμένο χώρο ενός καραβιού που κινείται. Θα μου πεις: τόσοι πιθανοί φονιάδες βρέθηκαν ξαφνικά στο ίδιο καράβι; Αντιρεαλιστικό, δεν είναι; Είναι. Όμως είναι πολύ, μα πολύ πρακτικό και λογοτεχνικά εύστοχο.

Βλέπεις, ο σκοπός της δεν ήταν ποτέ να σου αφηγηθεί μια ρεαλιστική ιστορία. Τα τέλεια εγκλήματα δεν συμβαίνουν. Αυτό δεν πάει να πει όμως, πως δεν μπορούν και να γραφτούν. Μπροστά λοιπόν στην απολαυστική πρόκληση ενός αδιανόητου γρίφου, κάνεις την παραχώρηση της απίθανης συγκέντρωσης τόσων υπόπτων με κίνητρο για φόνο στο ίδιο μέρος. Επιπλέον, η γραφή είναι τόσο, μα τόσο ρεαλιστική και καλοδουλεμένη, που αμέσως-αμέσως το μυαλό σου εντάσσει χωρίς κόπο και χωρίς διαμαρτυρίες την “απίθανη” πλοκή στη σφαίρα του πραγματικού. Και κάπως έτσι, η κυρία Κρίστι βρίσκει ευκαιρία να δημιουργεί (σε δεύτερο επίπεδο) εξαιρετικά πετυχημένες ηθογραφίες.

Μέσα στο καράβι για το Νείλο, αν ψάξεις καλά θα βρεις έναν καθρέφτη της ανθρώπινης ψυχής. Αν κοιτάξεις κάτω απ’ τα κρεβάτια, ίσως βρεις και μια κοινωνική μελέτη της μεταπολεμικής περιόδου. Μα πάνω απ’ όλα, θα σε υποδεχτεί με ύπουλο χαμόγελο ένας υπεράνθρωπα ιδιοφυής δολοφόνος. Ένας τύπος που θα την έβγαζε καθαρή σε κάθε περίπτωση, πλην αυτής. Πόσο μεγάλη ατυχία να ‘σαι ένας τόσο έξυπνος εγκληματίας, να ‘χεις ένα σχέδιο μελετημένο ως τη μικρή του λεπτομέρεια, κι ωστόσο πάνω στο καράβι της “μεγάλης σου παράστασης” να ταξιδεύει μαζί σου ο μοναδικός άνθρωπος που ‘ναι ικανός να σε πιάσει;