Ομιλείτε ελληνικά;
Μα φυσικά. Με άψογη σύνταξη και πλούσιο λεξιλόγιο! Κι είμαι βέβαιος πως χρησιμοποιείς σωστά όλες τις λέξεις που διαθέτει το ελληνικό “θησαυροφυλάκιο”, φίλε προβοκάτορα. Όμως, πόσο σίγουρος είσαι ότι ξέρεις “γιατί” τις χρησιμοποιείς;
Λοιπόν, εγώ ήμουνα πολύ σίγουρος και την πάτησα. Γι’ αυτό μπήκα στον κόπο να γράψω τούτο δω, για να μην την πατήσεις κι εσύ. Δες παρακάτω 5 λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά, κι ίσως δεν ξέρεις γιατί έχουν αυτή τη σημασία. Αν το ξέρεις ήδη… μαγκιά σου και μπράβο σου!
Άνθρωπος
Στάνταρ θα σου ‘χουν πει κι εσένα στο σχολείο την περίφημη σαχλαμαρίτσα – μπούρδα για το μόνο ζώο που “άνω-θρώσκει” (“πηδάει”, έμμεσα “στοχεύει” ψηλά, στον ουρανό). Λες και δεν συμβαίνει το ίδιο, ξέρω ‘γω, με το άλογο ή… τον πίθηκο. Η πραγματική ετυμολογία της λέξης ωστόσο, την οποία συναντά κανείς σε αναγνωρισμένα λεξικά (Liddel & Scott) ή σ’ ένα απλό ψαξιματάκι στη Wikipedia, είναι: Άνθρωπος – Άνδρας + Ωψ (-ωπός, από το ρήμα ορώ – βλέπω). Δηλαδής, αυτός που έχει μορφή ανδρός – όχι με την έννοια του άνδρα αλλά του… ανθρώπου. Κι επειδή ξέρω πως το σχολείο επέμεινε πολύ κι έγινε βεβαιότητα πια πως “ανωθρώσκουμε”, για να μη νομίζεις ότι είμαι κάνας παλαβός συνωμοσιολόγος της ελληνικής γλώσσας, δες παρακάτω τον ΔΑΣΚΑΛΟ Λιαντίνη που τα εξηγεί ωραία:
Αποδεκατίζω
Από πολιτικούς ρεπόρτερ μέχρι αθλητικούς “αναλυτές”, η λέξη έχει γίνει πασατέμπος που άλλοι ξέρουν κι άλλοι όχι, να ξεφλουδίσουν. Τελικά ωστόσο, από πού κι ως πού “αποδεκατίζω”; Λοιπόν, ο αποδεκατισμός ήταν βασανιστήριο “μεγάλης κλίμακας” στα ρωμαϊκά χρόνια. Όταν μια ομάδα αιχμαλώτων αρνούνταν να “μιλήσει”, ή μια λεγεώνα έδειχνε απειθαρχία, οι αξιωματούχοι τους “αποδεκάτιζαν”. Δηλαδή, τους χώριζαν σε δεκάδες, κλήρωναν έναν “τυχερό” από κάθε δεκάδα κι αυτός θα έπρεπε να ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου απ’ τους υπόλοιπους 9! Το βασανιστήριο μπορούσε να συνεχιστεί μέχρι να μείνουν λιγότεροι από 10 ζωντανοί…
Αιγίδα
Όταν ήμουνα μικρός κι άκουγα τη λέξη στην τηλεόραση, θυμάμαι το ‘λεγα γι’ αστείο. Ωστόσο η “αιγίδα” βγαίνει όντως απ’ τη γίδα, ή μάλλον απ’ την κατσίκα. Αιγίδα λοιπόν στη γλώσσα των προγόνων, είναι το τομάρι της αίγας (κατσίκας). Ο μύθος λέει πως όταν ο Δίας προετοιμαζόταν για την Τιτανομαχία, φόρεσε ως πανοπλία το τομάρι της Αμάλθειας – της “μαγικής” κατσίκας που τον έτρεφε μικρό (κι εκείνος ο αλήτης της έβγαλε το κέρατο!). Μια άλλη εκδοχή, θέλει τον Ήφαιστο να χρησιμοποιεί το δέρμα της κατσίκας για να φτιάξει της ασπίδα του “αρχηγού”. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πάντως, ο Δίας πολεμούσε τους Τιτάνες “υπό την αιγίδα”, κι η φράση έμεινε ως τις μέρες μας να σημαίνει την ασπίδα – προστασία.
Βωμολόχος
Το “βωμολόχος” δεν ξέρω αν το χρησιμοποιείς γενικά, αλλά το χρησιμοποιούν τα Ημίζ κι εγώ σέβομαι! Οι βωμολόχοι, όπως λέει και τ’ όνομά τους (εκ του βωμός και ελλοχεύω), παραμόνευαν δίπλα σε βωμούς για να κλέψουν το κρέας που προοριζόταν για τις θυσίες. Όποτε λοιπόν τους έπαιρναν πρέφα, οι τύποι ζητιάνευαν πια στα ίσια, κάνοντας συχνά αστεία με “άκομψους χαρακτηρισμούς”. Στα κομματάκι σεμνότυφα βυζαντινά χρόνια ωστόσο, τα “σόκιν” αστεία και τα μπινελίκια ήταν απαράδεκτα, οπότε ο “γελωτοποιός” βωμολόχος κατέληξε να είναι απλώς “ένας τύπος που βρίζει”. Οπότε, αν δεν έβαζαν κάτι Ιουνστινιανοί το χεράκι τους, τα Ημισκούμπρια σήμερα θα τραγουδούσαν: “…συγχώρεσέ με κούκλα μου εμέ το γελωτοποιό που κρύβεται δίπλα σε βωμούς για να φάει...”.
Ελλάδα
Είναι και της μόδας αυτή την εποχή να μαλώνουμε για το τι είναι “ελληνικό” και τι όχι. Ωστόσο, ξέρουμε άραγε τι πάει να πει ελληνικό, ή πιο συγκεκριμένα τι πάει να πει Ελλάδα; Λοιπόν, σ’ αυτή την ετυμολογία γίνεται κακός χαμούλης. Ο όρος “Έλληνας” προηγείται ίσως του “Ελλάδα” (ίσως και όχι), με τον Έλληνα να είναι γιος του Δευκαλίωνα και γενάρχης των Ελλήνων. Ωστόσο υπάρχουν γλωσσολογικές θεωρίες που συνδέουν την Ελλάδα με τον όρο “λάας” – “λας” που στην ομηρική διάλεκτο σημαίνει “πέτρα” – “γη” (εξ ου και “λατομείο“). Οπότε, το “Ελλάς” μπορεί να βγαίνει απ’ τα:
- Σελλάς, Ελλάς. Σελ (φωτεινό, λαμπερό, εξ ου και σελήνη) + λάας = η γη του φωτός.
- Σελλάς, Ελλάς. Σελ (απ’ το ιλλυρικό “ιερουργώ”) + λάας = η γη των ιερουργών.
- Ελλάς. Ελλ (ορεινός) + λάας = η ορεινή γη.
- Ελλάς. Έλλοψ (άφωνος) + λάας = η γη των άφωνων.
Η επικρατέστερη ερμηνεία είναι η 2η, αφού πιθανότατα οι Έλληνες προέκυψαν απ’ τους Σελλούς, τους ιερείς του μαντείου της Δωδώνης. Αλλά το χέρι μου στη φωτιά δεν το βάζω, Ελληνάρες μου…
