Στην αρχή ήταν ο τρόπος των ανθρώπων να εξηγήσουνε τα φυσικά φαινόμενα. Ύστερα ήρθε ο Αίσωπος και το χρησιμοποίησε για να τεστάρει τη σοφία των 7 Σοφών της Αρχαιότητας. Ο Βοκάκιος το καθιέρωσε ως λογοτεχνικό είδος, κι ο Άντερσεν με τους αδελφούς Γκριμ έκαναν τεράστια καριέρα πάνω του. Το παραμύθι λοιπόν, όταν ήρθε στον κόσμο μας ο κινηματογράφος, βρήκε ακόμη μια ευκαιρία να κάνει το κομμάτι του. Και τα κατάφερε!
Ίσως ακούγεται υπερβολικό, μα σημερά, στο σινεμά οι παραμυθάδες είναι μια ομάδα μόνοι τους. Μια παρέα ταλαντούχοι ενήλικες που αρνούνται πεισματικά να μεγαλώσουν. Ένα τσούρμο τύποι που φτιάχνουν ταινίες γεμάτες σουρεάλ αγάπη για τη φαντασία. Επίτρεψέ μου να σου γνωρίσω τους αρχηγούς της σπείρας:
Η πολύχρωμη μελαγχολία του Tim Burton
Γεμάτες παιδικότητα, καρτουνίστικα χρώματα και νοσταλγία για μια εποχή που χάνεται όσο μεγαλώνεις, οι ταινίες του Μπάρτον είναι μια κατηγορία μόνες τους. Ο βασιλιάς των απανταχού σινε-παραμυθάδων, όχι μόνο έχει γράψει στη φιλμογραφία του σπουδαία δείγματα του είδους (“Εφιάλτης των Χριστουγέννων”, “Big Fish”) αλλά έχει μετατρέψει σε παραμύθι και ταινίες που, φαινομενικά έμοιαζαν ασύμβατες με κάτι τέτοιο. Για παράδειγμα, ποιος άλλος θα μπορούσε να πιάσει ένα σκληρό, υπερηρωικό νουάρ και να δημιουργήσει αυτό το μελαγχολικό έπος;
Το αναλογικό ταρατατζούμ του Terry Gilliam.
Αν ο Μπάρτον είναι η μια πλευρά του νομίσματος, ο Γκίλιαμ είναι η άλλη. Τα πλάνα του μοιάζουν περισσότερο με πειραματικά χειροποίητα κολλάζ από καθημερινά υλικά. Μουντά χρώματα, γκροτέσκες φιγούρες, μια μόνιμη αίσθηση στενάχωρης εγκατάλειψης. Και μέσα σ’ αυτό το αυστηρά αναλογικά πλαίσιο, ο απίθανος Μόντι Πάιθον, διηγείται ιστορίες γεμάτες φαντασία, μαγεία, αναπολήσεις και προφητείες. Μα σ’ ένα παλαβό παρελθόν, μα σ’ ένα δυστοπικό μέλλον, όπου υπογράφει ο Τέρι Γκίλιαμ, το αποτέλεσμα είναι “τζουμ – ταρατατζούμ!”. (Με κάθε αστεία και σοβαρή ερμηνεία αυτού του τελευταίου).
Τα ευαίσθητα τέρατα του Guillermo del Toro.
Συνδυάζοντας την μεξικάνικη παράδοση, την παγκόσμια μυθολογία και τα καλά της σύγχρονης τεχνολογίας, ο Ντελ Τόρο, έφερε στο φως μερικά απ’ τα πιο υπέροχα “τέρατα” της σύγχρονης κουλτούρας. Απ’ την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων τον “Λαβύρινθο του Πάνα” ως τη φετινή “Μορφή του Νερού” (που θα παίξει παρέα μ’ άλλες βραβευμένες ταινιάρες, σε A’ αποκλειστική προβολή, αποκλειστικά στη Nova), η “τερατογραφία” του πιο υποτιμημένου ίσως παραμυθά των φιλμ, χαρακτηρίζεται από φαντασία, καλαισθησία, και συναισθήματα σπάνιας ποιότητας. Συναισθήματα που ζουν στο αρτιστίκ παραμύθι της “Μορφής” αλλά επιβιώνουν ως και στο mainstream πιστολίδι του Hellboy. Οπότε πια, το “τέρας” μόνο σε εισαγωγικά μπορείς να το γράψεις…
Ο μαγικός ρεαλισμός του Hayao Miyazaki
Σ’ αρέσουν τα anime; Ο Μιγιαζάκι (πρέπει να) είναι ο Βούδας σου. Δεν σ’ αρέσουν τα anime; Του Μιγιαζάκι του δίνεις το χέρι. Ο μπαμπάς των γιαπωνέζικων κινουμένων σχεδίων είναι το καλύτερο κράμα “Ντίσνεϋ – Καρλ Μπαρκς – Χανς Κρίστιαν Άντερσεν – Ακίρα Κουροσάβα” που γνώρισε ποτέ ο κόσμος. Ταινίες γεμάτες ευαισθησία, γλυκιά μελαγχολία, μαγικό ρεαλισμό κι εξαιρετική αίσθηση του μέτρου. Όχι κι άσχημα δηλαδή, για ένα είδος που είναι συνήθως γεμάτο φωνές, μάχες, έντονα χρώματα και χαρακτηριστική υπερβολή στα πάντα. Υπέροχος.
Η συμμετρική παιδικότητα του Wes Anderson
Εκεί που ολόκληρος ο κόσμος έβλεπε “κουκλοθέατρο”, ο Γουές Άντερσον είδε σινεμά. Ιδιαίτερο σινεμά. Και γράφω “ιδιαίτερο” γιατί, στην πραγματικότητα, τις ταινίες αυτού του τύπου δεν έχει βρεθεί ακόμη λέξη που να τις περιγράφει. Εξωτερικά άκαμπτοι, εσωτερικά ευαίσθητοι, οι ήρωές του είναι η πιο πετυχημένη απεικόνιση παιδικής ψυχοσύνθεσης σ’ ενήλικο κορμί. Και μέσα στα ακίνητα πλάνα του, αυτοί οι ήρωες ζούνε σαν κινούμενα πορτρέτα σ’ ένα παιδικό, συμμετρικό φόντο. Αυστηρά συμμετρικό!
Ο ερωτικός ρεαλισμός του Pier Paolo Pasolini
Ο ρεαλιστής Παζολίνι δεν είναι σίγουρα το πρώτο όνομα που σου ‘ρχεται στον νου όταν μιλάει κανείς για παραμύθια. Μάλλον είναι το τελευταίο. Πώς ν’ αφήσει όμως κανείς, έξω απ’ τη λίστα του, τον σκηνοθέτη που υπέγραψε την πιο πλήρη τριλογία – συλλογή ερωτικών παραμυθιών του ντουνιά; Η “Τριλογία της Ζωής” (ξεκινάει με το “Δεκαήμερο” του Βοκάκιου, συνεχίζει με Τσόσερ και “Ιστορίες του Κατέρμπουρι”, ολοκληρώνεται με “Χίλιες και Μία Νύχτες”) προλαβαίνει να πει τόσα παραμύθια όσα όλοι οι υπόλοιποι μαζί. Και το κάνει με την καθημερινή, φυσική φωνή του μέσου ανθρώπου που κάποτε ζούσε “απελευθερωμένος”. Να μην του το αναγνωρίσουμε, λοιπόν, του Πάολο;
