*Κανένα ιερό ελάφι δεν κακοποιήθηκε στα γυρίσματα αυτής της ταινίας. Για την ψυχή των θεατών, δεν βάζω και το χέρι μου στη φωτιά.
Αν έχεις μπει στο promo site του φιλμ (αν δεν μπήκες, να μπεις!), τότε δεν μπορεί, μια ιδέα θα την έχεις. Πριν ακόμα φτάσεις στο κεντρικό κουίζ του site, η βασική ερώτηση που ταλανίζει τους πρωταγωνιστές του Λάνθιμου, έρχεται να τυρρανίσει λίγο κι εσένα.
“Τι πάει λάθος με μένα;”. Ή καλύτερα, “Τι έχω, γιατρέ μου;”.
Βέβαια, σημασία εδώ δεν έχει η ερώτηση. Σημασία έχει η απάντηση. Και η χειρότερη απάντηση που μπορεί να σου δώσει ένας γιατρός, είναι…
…Έλα ντε;
Κι ωστόσο, αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα του καρδιοχειρούργου Στίβεν Μέρφι: δεν μπορεί να διαγνώσει από τι πάσχουν τα παιδιά του. Η γυναίκα του απ’ την άλλη, η οφθαλμίατρος Άννα Μέρφι, δεν μπορεί να φανταστεί ποιος ευθύνεται για την “ασθένεια” των παιδιών της (που πλησιάζει και την ίδια). Κι ανάμεσά τους, ο Μάρτιν (οσκαρικός Μπάρι Κίγκαν!): ένας νεαρός που αναζητά ένα πατρικό πρότυπο. Και η μητέρα του Μάρτιν, που προσπαθεί ν’ αποπλανήσει τον γιατρό με τα υπέροχα, “καθαρά” χέρια. Κι ο γιατρός που προσπαθεί να κάνει το σωστό, μα έχει ήδη κάνει (;) το λάθος. Και θα το πληρώσει.
Με πλοκή βαριά σαν τραγωδία λοιπόν, το νέο φιλμ του Λάνθιμου ξεφεύγει κομμάτι απ’ το ως τώρα απόλυτο στιλιζάρισμα σε ερμηνευτικές οδηγίες και σενάριο. Το θέμα του δεν βασίζεται πια στην παραδοξότητα μιας οικογένειας, μιας ομάδας ή μιας κοινωνίας. Η υπερφυσική νέμεση είναι εδώ το κέντρο της πλοκής. Η νέμεση που κρέμεται σαν σπάθη πάνω απ’ το κεφάλι οποιου παραβίασε τους ηθικούς κανόνες της ζωής. Και κάπως έτσι…
…ο Λάνθιμος υποδέχεται στον κόσμο του τον Ευριπίδη!
Το ιερό ελάφι στον τίτλο, ίσως αρκούσε για να κάνουν κάποιοι τη σύνδεση (πέρα κι απ’ τις μικρές, απευθείας αναφορές στην Ιφιγένεια). Τελικά είναι η θυσία καθαυτή που φέρνει κοντά την αρχαία με τη σύγχρονη τραγωδία, τον ποιητή με τον σκηνοθέτη. Όμως, όσο η τραγικότητα της πλοκής και η “Θεία” δύναμη που κατατρέχει τον Στίβεν, φέρνουν την ταινία στα όρια του αρχαίου δράματος, άλλο τόσο η ψυχρή, απόμακρη, ατσαλάκωτη (μα γι’ αυτό κι ανάλγητη) σκηνοθεσία κάνει τη βόλτα της προς Κιούμπρικ μεριά.
Μακρινά, αποστασιοποιημένα πλάνα. Η Νικόλ Κίντμαν με “ερμητικά κλειστά μάτια“. Ένας υπέροχος, βαθύς Κόλιν Φάρελ να ισορροπεί ανάμεσα στον (γιατρό) Τομ Κρουζ και στον (τρελό) Νίκολσον της “Λάμψης“. Εν τω μεταξύ, η “Εκλογή της Σόφι” εμφανίζεται χωρίς περιστροφές μες στο ζουμί του σεναρίου, ενώ κάπου προς το τέλος σου ‘ρχονται στο μυαλό οι “Prisoners” του Ζακ Βιλνέβ. Όλα αυτά όμως, πάντα σε κιουμπρικό πλαίσιο (ερυγώνια πλάνα, μεγάλοι διάδρομοι), πάντα με λανθιμική αισθητική (σουρεαλιστική ακαμψία), πάντα με βαριά, περιγραφική, “κοφτερή” μουσική. Είναι ακριβώς αυτή η μουσική που πέφτει πάνω στους ήρωες, σαν σκιά που προοιωνίζει το κακό που έρχεται. Aκόμα κι απ’ τα πρώτα, ανώδυνα πλάνα, ξέρεις πως τίποτα δεν πρόκειται να πάει καλά…
“Η εγχείριση πέτυχε, ο γιατρός απεβίωσε!”
Ωστόσο, ο “Θάνατος του Ιερού Ελαφιού” δεν είναι μια ταινία καθαρά λανθιμική. Οι αμήχανοι χαρακτήρες, τα οιδιπόδεια συμπλέγματα, η υποψία αιμομιξίας (τι αρχαία τραγωδία θα ‘ταν αλλιώς;), όλα είναι εδώ. Εδώ και το “άβολο” σεξ, εδώ και το απρόσμενο – μαγκωμένο χιούμορ, όλα εδώ αλλά καθοδηγούμενα, μετριασμένα, χωρίς να κυριαρχούν στην εικόνα. Αναμφίβολα ο Λάνθιμος ψάχνει το βήμα παραπάνω. Κι αποφάσισε μ’ αυτή του την ταινία, να μην ψάξει άλλο στα χωράφια της “ασφυκτικά” χαρακτηριστικής γραφής. Με άλλα λόγια, δείχνει να αφήνει τον “προσωπικό” δρόμο (βλέπε Γούντι Άλεν, Γουές Άντερσον), για να ψάξει σε κάτι άγνωστο, λιγότερο συγκεκριμένο, διαφορετικό.
Κάνει το παραπάνω βήμα με το “Ελάφι”; Όχι. Δεν είναι η ταινία που όλοι περιμένουν απ’ αυτόν. Δεν είναι το μεγάλο “μπαμ” του. Δεν ξέρω αν είναι το σκαλί πάνω απ’ τον “Αστακό”, γιατί ο Λάνθιμος δείχνει ν’ αλλάζει σκάλα. Στα σίγουρα πάντως, είναι ένα βήμα προς την ωριμότητα. Σκηνοθετικά δε, οπωσδήποτε μια ώριμη ταινία. Οπότε, αν είσαι σινεφίλ, προχώρα. Προχώρα άφοβα. Η εγχείριση πέτυχε. (Αν δεν είσαι, έτσι κι αλλιώς, στο άκουσμα του ονόματος “Λάνθιμος”, βγάζεις σπυράκια. Και δεν μας βρίσκεται πρόχειρος γιατρός να σε κοιτάξει…).
Υ.Γ. Αξίζει να κάνουμε μια αναφορά και στον μόνιμο συνεργάτη του Λάνθιμου, που συνυπογράφει ακόμη ένα βραβευμένο σενάριο. Ευθύμη Φιλίππου, τα σέβη μου!
