Είδα το Westworld και κόλλησα.
Πέρα απ’ το προφανές –πολυεπίπεδη ιστορία, ερμηνείες, ατμόσφαιρα-, γεννάει και μια σειρά από ζητήματα φιλοσοφικού προβληματισμού και αυτό σου αρρωσταίνει τελείως το μυαλό.
Το στόρι του Westworld σε γενικές γραμμές έχει να κάνει με ένα θεματικό πάρκο της Άγριας Δύσης, όπου ρομπότ ζουν ως άνθρωποι του 19ου αιώνα και επισκέπτες πληρώνουν αδρά για να ζήσουν κάποιες “καουμπόικες εμπειρίες” μαζί τους. Μέχρι που τα ρομπότ αφυπνίζονται και αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι ζουν σε ένα ψέμα, σε ένα σόου που απλώς προβάλλεται στα Novacinema, πάντα με δυνατότητες REC, Pause and Replay για να το απολαύσεις σε όλο του το μεγαλείο!. Αρχίζουν και αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι άνθρωποι -όπως τους έχουν προγραμματίσει να πιστεύουν-, αποκτώντας έτσι σιγά σιγά συνείδηση της ύπαρξής τους.
Τι είναι όμως αυτή η συνείδηση; Τι είναι αυτό το μικρόβιο που μπαίνει μέσα τους και τους κάνει να αμφισβητήσουν όσα ήξεραν μέχρι τότε, τους κάνει να αμφισβητήσουν μέχρι και την ίδια τους τη φύση;
Η φιλοσοφία έχει ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα, εμείς όμως για να μη χαθούμε, θα επικεντρωθούμε σε τρεις μεγάλες προσωπικότητες.
Μπαρούχ Σπινόζα
Χωρίς να θέλουμε να κάνουμε spoiler, θα περιοριστούμε να πούμε ότι στο Westworld τα ρομπότ έχουν αρχίσει να έχουν συνείδηση των πράξεών τους, αλλά συνεχίζουν να αγνοούν τελείως γιατί τις κάνουν.
Αν ο Σπινόζα έβλεπε τα ρομπότ να αποκτούν σιγά σιγά “εμπειρική συνείδηση” θα χειροκροτούσε, γιατί ο ίδιος ο φιλόσοφος πίστευε ότι αυτή η συνείδηση ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ της “καθαρής συνείδησης”. Και ποια είναι η “καθαρή συνείδηση”; Αυτή η βεβαίωση της ύπαρξης που δεν υπάρχει αυτούσια, αλλά μόνο σε συνάρτηση με τον Θεό. Εδώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Θεός για τα καουμπόικα cyborgs δεν είναι άλλος από τον δημιουργό τους, τον Anthony Hopkins.
Την ίδια στιγμή, αν ο Σπινόζα έβλεπε τα ρομπότ να προσπαθούν να καταλάβουν τι ακριβώς τους συμβαίνει, πιθανότατα θα γελούσε.
Βλέπεις, ο Ιταλός φιλόσοφος ήδη από τον 17ο αιώνα, είχε εκφράσει την άποψη ότι ελεύθερη βούληση ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ. Τα ρομπότ κάνουν ότι είναι προγραμματισμένα να κάνουν. Το ίδιο όμως και οι άνθρωποι. Στο λειτουργικό μας σύστημα έχει εγγραφεί η κάθε σκέψη/επιθυμία/αξία που μας κάνει να δρούμε αντίστοιχα.
“Εκείνοι λοιπόν που νομίζουν πως μιλούν ή πως σωπαίνουν ή πως κάνουν μιαν οποιαδήποτε πράξη, από μια ελεύθερη απόφαση της ψυχής, ονειρεύονται με ανοικτά τα μάτια”, είχε πει χαρακτηριστικά.
Ρενέ Ντεκάρτ
Ο Ρενέ Ντεκάρτ (ναι, αυτός που για κάποιο λόγο αποκαλούμε “Καρτέσιο”), είναι εκείνος στον οποίο πιστώνεται η ιστορική φράση “Σκέφτομαι άρα υπάρχω”.
Ο Γάλλος φιλόσοφος θα εισήγαγε τη δυϊστική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία ο υλικός εγκέφαλος αντιλαμβάνεται εκείνο που η άυλη ψυχή δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει.
“Μπορώ να αμφιβάλλω για όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για όλα όσα σκέφτομαι (…) αλλά για ένα πράγμα σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αμφιβάλλω: για το ότι αμφιβάλλω”.
Με λίγα λόγια, το γεγονός ότι τα ρομπότ στο Westworld αρχίζουν και αμφιβάλλουν, αρχίζουν δηλαδή και φοβούνται ότι η “ζωή” τους είναι ένα κακογραμμένο σενάριο και όχι αληθινή, αυτή καθ’ αυτή τη στιγμή κάνουν και το πρώτο βήμα προς την συνειδητότητά τους.
Ωστόσο, το σημείο-κλειδί της σειράς είναι το γεγονός ότι η συνείδηση τρυπώνει μέσω των ονείρων.
Αυτή η αναβάθμιση που γίνεται στο λειτουργικό των ρομπότ και τους επιτρέπει να ονειρεύονται, είναι και το παραθυράκι μέσα απ’ το οποίο μπαίνει η συνείδηση. Αυτή είναι η στιγμή που αρχίζουν να αποκόπτουν τον εαυτό τους απ’ τον υλικό κόσμο και αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την θέση τους σε αυτόν ως ΞΕΧΩΡΙΣΤΑ ΟΝΤΑ.
Και μιλώντας για όνειρα και συνείδηση, μαντέψτε ποιος έρχεται στην κουβέντα.
Σίγκμουντ Φρόυντ
Σε αντίθεση με τον Καρτέσιο ή τον Χέγκελ αργότερα, ο Σίγκμουντ Φρόυντ υποστήριξε ότι “υπάρχω κυρίως σ’ αυτά που δεν σκέφτομαι”. Υπάρχω δηλαδή ως υποσυνείδητο.
Έτσι, όχι μόνο απορρίπτει την προτεραιότητα της συνείδησης ως προς τη γνώση, αλλά και ως προς την ίδια τη συνείδηση.
Βλέπεις, για τον Φρόιντ η συνείδηση ήταν ένα πολύ μικρό κομμάτι της “ψυχής”, που θυμίζει την κορυφή του παγόβουνου που προβάλει έξω απο την επιφάνεια του νερού. Για εκείνον είχε σημασία τι βρίσκεται κάτω απο την επιφάνεια, δηλαδή το Υποσυνείδητο και το Ασυνείδητο.
Το όνειρο, σύμφωνα με τον Φρόυντ, είναι η “βασιλική οδός” που οδηγεί από το Ασυνείδητο στο Συνειδητό, πράγμα που το βλέπουμε να επιβεβαιώνεται ΑΠΟΛΥΤΑ στο Westworld.
Τα ρομπότ μέσα από τα όνειρα, έρχονται σε επαφή με το ασυνείδητο, με εμπειρίες και συναισθήματα, που εξακολουθούν να κρύβονται μέσα τους, παρόλο αυτά το έχουν ξεχάσει. Το Nova On Demand του μυαλού δηλαδή. Είναι εκεί, όποτε το θες. Βλέπεις το Westworld όποτε εσύ θες μαζί με ταινίες, σειρές και ντοκιμαντέρ.
Ο Φρόυντ υποστήριξε ότι κάποιες σκέψεις και ενορμήσεις, δεν είναι ποτέ αντικείμενο συνειδητής επίγνωσης του οργανισμού, ωστόσο μπορεί να έχουν επιδράσεις στη συμπεριφορά μας. Με λίγα λόγια να μας γεμίσουν ψυχολογικά.
Αν λοιπόν, ανησυχείς σήμερα επειδή ο άνθρωπος χάνει στο σκάκι απ’ τις μηχανές, σκέψου πόσο θα ‘πρεπε να ανησυχείς αν κάποιος τους μόλυνε με τον “ιό της συνείδησης”.
The Rise of the Machines τουλάχιστον.
