Πριν από λίγες ημέρες, ο συριακός στρατός υποστηριζόμενος από τη ρωσική πολεμική αεροπορία, προέβη στην ανακατάληψη της Παλμύρας, ύστερα από μια εντατική και καλά συντονισμένη εκστρατεία που διήρκησε περίπου τρεις εβδομάδες. Σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές στην Ευρώπη, αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό ήταν ένα από τα πλέον οδυνηρά πλήγματα που έχει υποστεί το Ισλαμικό Κράτος από το καλοκαίρι του 2014.
Όπως ήταν αναμενόμενο, ο συριακός στρατός πανηγυρίζει για την μεγάλη αυτή νίκη, με εκπρόσωπο του να δηλώνει στη συριακή τηλεόραση ότι πρόκειται για την «αρχή της κατάρρευσης» του Ισλαμικού Κράτους. Αντιθέτως, αρχαιολόγοι και ιστορικοί ανά τον κόσμο θρηνούν, καθώς αποστασιοποιημένοι από κάθε πολιτική εξέλιξη ή στρατιωτική επιχείρηση, αντιλαμβάνονται ξεκάθαρα ότι ο πραγματικός χαμένος από αυτόν τον εμφύλιο σπαραγμό –εξαιρουμένων των ανθρωπίνων απωλειών– είναι η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της χώρας.
Όσοι είχαν την τύχη να επισκεφτούν την Συρία πριν την έναρξη του πολέμου, ή απλά έχουν μελετήσει την ιστορίας της, γνωρίζουν πολύ καλά ότι η χώρα έχει υπάρξει από την αρχαιότητα ένα σημαντικό σταυροδρόμι, όπου συναντήθηκαν μεγάλοι πολιτισμοί κατά την διάρκεια των αιώνων. Απόδειξη αυτής της «συνάντησης», αποτελούν τα πανέμορφα μνημεία από την ελληνιστική και την ρωμαϊκή εποχή, περήφανα απομεινάρια από την βυζαντινή εποχή, μεσαιωνικά κάστρα των ευρωπαίων σταυροφόρων, ισλαμικά τζαμιά και γραφικές κλειστές αγορές ανατολίτικης κουλτούρας, γεμάτες αρώματα και χρώματα. Δυστυχώς, πολλά από αυτά έχουν υποστεί μεγάλες φθορές, ή κάποια από αυτά έχουν καταστραφεί ολοκληρωτικά, όπως για παράδειγμα ο ναός του Βαάλ Σαμίν και η Αψίδα του Θριάμβου.
Η καταστροφή που άφησαν πίσω τους οι τζιχαντιστές στην αρχαία πόλη της Παλμύρας, η οποία έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO, έγινε ευρέως γνωστή μόλις πρόσφατα, αλλά η θλιβερή πραγματικότητα είναι, ότι αυτή η καταστροφή γίνεται εντατικά και συστηματικά εδώ και χρόνια. Η αρχαία πόλη της Παλμύρας δεν ήταν το πρώτο αλλά ένα από τα πολλά «θύματα» της ισλαμικής (κυρίως) βαρβαρότητας, η οποία στράφηκε εναντίον έξι αρχαιολογικών χώρων, οι οποίοι έχουν χαρακτηριστεί επίσημα ως Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Ας πάρουμε τα πράγματα όμως από την αρχή:
1. Αρχαία Πόλη στο Χαλέπι (Αλέπο)
Ως μία από τις αρχαιότερες κατοικημένες πόλεις στον κόσμο, το Χαλέπι, με τις χαρακτηριστικές μεσαιωνικές πύλες του, τους Ρωμαϊκού τύπου σχεδιασμένους δρόμους και τα πολλά γραφικά παλάτια από την Οθωμανική περίοδο, υπέστη σημαντικές καταστροφές από την έναρξη κιόλας της συριακής εξέγερσης τον Μάρτιο του 2011. Παράλληλα, έχουν γίνει πολλές παράνομες ανασκαφές από τους τζιχαντιστές σε πολλές αρχαιολογικές τοποθεσίες της περιοχής κι όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η επικεφαλής της UNESCO, Ιρίνα Μπόκοβα : «Η καταστροφή αυτή αποτελεί ένα ακόμη έγκλημα πολέμου και μία τεράστια απώλεια για τον συριακό λαό και την ανθρωπότητα. Οι δράστες της φρίκης πρέπει να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους».
2. Αρχαία Πόλη της Δαμασκού
Προτού η Παλμύρα καταληφθεί από τον ISIS, οι εργαζόμενοι στους αρχαιολογικούς χώρους της πόλης κατάφεραν να μεταφέρουν με ασφάλεια κάποια πολύτιμα αντικείμενα στη Δαμασκό. Ωστόσο, η συριακή πρωτεύουσα –της οποίας, η αρχαία πόλη έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο της UNESCO από το 1979– υπέστη και αυτή φοβερές καταστροφές και φθορές από τις συγκρούσεις. Η περιοχή της πόλης όπου βρισκόταν η παλαιότερη εβραϊκή συναγωγή του κόσμου, ένα απ’ τα αρχαιότερα τζαμιά, καθώς και δεκάδες μνημεία της περιόδου της οθωμανικής αυτοκρατορίας, έχει πλέον μετατραπεί σε έναν απέραντο σορό από ερείπια, που δεν θυμίζουν σε τίποτα την όμορφη πόλη με την πλούσια αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά.
3. Το κάστρο Crac des Chevaliers
Κτισμένο σε υψηλές κορυφογραμμές, καταλαμβάνοντας καίριες αμυντικές θέσεις, το κάστρο Crac des Chevaliers αποτελεί σύμφωνα με τους επίσημους αρχαιολογικούς κύκλους, ένα από τα καλύτερα διατηρημένα κτίσματα της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής των σταυροφόρων. Παρ’ όλα αυτά, η υπέροχη αρχιτεκτονική αισθητική του κάστρου, που χρονολογείται από τη Βυζαντινή περίοδο, δέχτηκε τρομερά πλήγματα κατά την διάρκεια του πολέμου. Το επιβλητικό κάστρο, το οποίο είναι επίσημο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO από το 2006, κατελήφθη από τους αντικαθεστωτικούς στην αρχή της σύγκρουσης, καθιστώντας το έτσι αποδέκτη των πυρών του συριακού στρατού. Η εικόνα καταστροφής μεγάλου μέρους του κάστρου, είναι πραγματικά θλιβερή.
Η Μπόσρα υπήρξε πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Αραβίας κι αργότερα, σημαντικός σταθμός στο δρόμο των καραβανιών προς τη Μέκκα. Εντός των τειχών της, περιλαμβάνεται ένα εκπληκτικό ελληνορωμαϊκό θέατρο του 2ου αι. μ.Χ., αρκετά πρωτοχριστιανικά μνημεία, αλλά και πολυάριθμα τζαμιά. Δυστυχώς στις ημέρες μας, τα περισσότερα απ’ αυτά δεν θυμίζουν σε τίποτα την παλιά τους αίγλη, με το τέμενος Al-Omari (ένα από τα παλαιότερα τεμένη σε όλο τον Αραβικό κόσμο), να έχει καταστραφεί πλήρως.
5. Το Τέμενος των Ομεϋαδών
Γνωστό κι ως τέμενος Umayyad στον Αραβικό κόσμο, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα αρχαία δείγματα ισλαμικής αρχιτεκτονικής παγκοσμίως. Ο ιστορικός μιναρές του, γνωστός ως κόσμημα του Χαλεπιού, διάσημος τόπος προσκυνήματος των μουσουλμάνων, κατέρρευσε το 2013 εν μέσω μαχών μεταξύ των ανταρτών και των φιλοκυβερνητικών δυνάμεων. Εκτός από τη μαγευτική αρχιτεκτονική του κτιρίου, βασικός λόγος που καθιστούσε τον συγκεκριμένο τόπο από τους πιο σημαντικούς για τους μουσουλμάνους πιστούς είναι το γεγονός ότι εκεί πιθανόν φυλάσσονταν τα λείψανα του προφήτη Μωάμεθ.
6. Τα Αρχαία Χωριά της Βόρειας Συρίας
Οι γνωστές και ως «Νεκρές Πόλεις» της Βόρειας Συρίας, μέλη της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO από το 2011, είναι μια ομάδα 700 εγκαταλελειμμένων οικισμών στη βορειοδυτική πλευρά της χώρας, μεταξύ Χαλεπίου και Ίτνλιμπ. Τα περίπου 40 γραφικά χωριά, που ομαδοποιούνται σε οκτώ αρχαιολογικά πάρκα, έδιναν (όταν αποτελούσαν τουριστικά αξιοθέατα) στον επισκέπτη μια ξεκάθαρη εικόνα της οργανωμένης αγροτικής ζωής που επικρατούσε στην περιοχή κατά την αρχαιότητα και κυρίως κατά την Βυζαντινή Περίοδο. Μέχρι και την έναρξη του πολέμου, οι οικισμοί διέθεταν καλά διατηρημένα αρχιτεκτονικά ερείπια κατοικιών, ειδωλολατρικών ναών, καθώς και εκκλησιών της βυζαντινής περιόδου, με την εκκλησία του Οσίου Συμεών του Στυλίτου, να αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής. Δυστυχώς, ούτε οι «Νεκρές Πόλεις» κατάφεραν να γλυτώσουν από την μανία του πολέμου που μαίνεται στην Συρία εδώ και πέντε χρόνια, με την Επιτροπή της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, να τα περιλαμβάνει πρόσφατα στην παγκόσμια λίστα των μνημείων που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Με αυτά και με αυτά…
Υπολογίζεται ότι πάνω από 300 χώροι ή μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν καταστραφεί από τον συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο. Το πιο τρομακτικό γεγονός απ’ όλα όμως είναι, ότι η πραγματική αποτίμηση των καταστροφών στα μνημεία θα γίνει μόνον όταν σταματήσουν οι συγκρούσεις. Έως τότε δυστυχώς θα συνεχίζεται η καταστροφή, ο βομβαρδισμός και η λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Συρίας, ενώ κάποιοι κύριοι με ακριβά κουστουμιά, θα πλουτίζουν τη συλλογή τους με τα κλεμμένα αρχαία αυτής της σπουδαίας χώρας. Όσο για το κόστος του πολέμου σε ανθρώπινες απώλειες; Αυτό είναι, όπως σε κάθε πόλεμο άλλωστε, πραγματικά ανυπολόγιστης αξίας…
