Μορφή ευγενική, φωνή λίγο βραχνή. Αυτή ήταν η εντύπωση των πρώτων στιγμών, όταν και ανταλλάξαμε χειραψία. Ο Βασίλης Πριόβολος ή «καπετάν Ερμής», είχε υποδείξει ως σημείο συνάντησης ένα κυλικείο στη Χαριλάου Τρικούπη. Παρά τα 95 του χρόνια, συνεχίζει να κατεβαίνει στο κέντρο, να μιλάει για την πολιτική με γνωστούς και φίλους του. Το αγωνιστικό του πνεύμα το καταλαβαίνεις καθώς δένει τον έναν φθόγγο με τον άλλον. Η διαύγειά του είναι θαυμαστή, θυμάται ημερομηνίες, ανακαλεί διαλόγους…
Με την πρώτη ρουφηξιά του μέτριου ελληνικού που φυσάει για μισό λεπτό περίπου, τοποθετείται για την πολιτική κατάσταση της χώρας…
«Πιο δύσκολα και πιο πολύπλοκα τα πράγματα στη χώρα μας δεν θα μπορούσε να είναι. Η διακύβερνηση της χώρας μας εξαρτάται από τις διαθέσεις των ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών. Είναι συνεχείς οι πιέσεις των ισχυρών της Ευρώπης με επικεφαλής της Μέρκελ. Και θεωρώ πως θα συνεχίσει να αρνείται τις επανορθώσεις. Δεν είναι μηδαμινές. Τότε δεν είχαν αφήσει τίποτε όρθιο στην πατρίδα μας. Και κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών μετά την υποτιθέμενη απελευθέρωσή μας, στις 12 Οκτώβρη του 1944, την ημερομηνία που έφυγαν οι Ναζί από την Αθήνα», τονίζει προβληματισμένος, ενώ συμπληρώνει πως είναι από εκείνους τους αγωνιστές που μαζί με τον Μανώλη Γλέζο παλεύουν για τις γερμανικές αποζημιώσεις.
Και ο προβληματισμός ενός ανθρώπου που έχει ζήσει με στερήσεις και κακουχίες, πότε στα βουνά σαν αγωνιστής της ελευθερίας, πότε ως «καπετάνιος» ενός εμφυλίου και πότε αυτοεξόριστος στη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουμανία, φανερώνει πολλά.
Στο αριστερό του πέτο φοράει μια κονκάρδα που έχει το πρόσωπο του Άρη Βελουχιώτη. Όταν μιλάμε για εκείνον, η στεντόρια φωνή του είναι έτοιμη να «σπάσει».
«Η παρακαταθήκη που έχει αφήσει ο Άρης Βελουχιώτης είναι τόσο βαριά, που ούτε εμείς, ούτε οι επερχόμενες γενιές, μπορεί να είναι σίγουρες πως τα οράματα και τα ιδανικά του μπορούν να εφαρμοστούν στην πατρίδα μας. Είναι βαριά η κληρονομιά», λέει με τρεμάμενη φωνή. Και στη συνέχεια αναφέρεται στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει για να βρει μια αίθουσα για το σύλλογο φίλων του Άρη Βελουχιώτη. «Δεν υπάρχουν χρήματα…»!
Οι επιλογές του τον έφεραν μακριά από την Ελλάδα για 30 περίπου χρόνια… Βρέθηκε στη Ρουμανία, αυτοεξόριστος, για να επιστρέψει το 1978. «Τα κόκκαλα των γονιών μου, τα πήρα πριν από 2 χρόνια. Είχαν φύγει και εκείνοι για την τότε Σοβιετική Ένωση. Εκεί πέθαναν», μας εξομολογείται πριν τον αποχαιρετήσουμε.
Έχουν περάσει 2,5 ώρες διηγήσεων, αναμνήσεων συνυφασμένων με τη σύγχρονη Ελληνική ιστορία, με σελίδες μαύρες, που όμως πρέπει να τις διαβάζουμε ξανά και ξανά, όσο και αν είναι δυσάρεστες. Για να γίνουν κτήμα μας και αυτές και να μην επαναληφθούν.
Ακολουθούν κάποιες από τις διηγήσεις του καπετάν – Ερμή…
«Γιατί δεν σταμάτησε ο εμφύλιος νωρίτερα…»
«Ο Βαφειάδης δεν μπορούσε να συμφωνήσει με τις ακραίες θέσεις του Ζαχαριάδη. Οι σχέσεις των δύο ήταν ψυχρές από την πρώτη στιγμή που συναντήθηκαν. Ήταν αντίθετος με το στρατοδικείο για τους υπευθύνους του εμφυλίου. Εάν είχε κατέβει για διαπραγματεύσεις στην Αθήνα εκείνος, πιστεύω πως θα σταματούσε η εμφύλια σύρραξη, εάν ο Ζαχαριάδης δεν επέμενε στη θερμοκέφαλη θέση του για στρατοδικείο. Έτσι, δεν πήγε κανείς στον Σοφούλη».
Θέλοντας να κάνει μια ανάλυση για την πολιτική κατάσταση
«Βρισκόμαστε σε ένα τρομερό αδιέξοδο σήμερα… Και κανείς με βεβαιότητα δεν μπορεί να μας πει, ποιους από τους πολιτικούς μπορείς να εμπιστευτείς. Πιστεύω πως καμιά από τις πολιτικές παρατάξεις δεν μπορεί να ανταποκριθεί με αποφασιστικότητα στην προσπάθεια αποφυγής της καταστροφής. Όταν η ανεργία έχει φτάσει το 30% και ειδικά στους νέους το 60%». Θεωρώ απαραίτητη αυτήν την πίεση που δέχεται η συγκυβέρνηση από τον κόσμο. Τον Τσίπρα τον βλέπω ως έναν νέο πολιτικό που λόγω της ηλικίας του δεν διαθέτει την απαραίτητη πείρα. Λυπάμαι για τον συναγωνιστή μου και σημαίνον πρόσωπο της Εθνικής Αντίστασης, που έγινε το “δεξί του χέρι”».
Η ζωή στη Γιουγκοσλαβία και ο… «προφητικός» Ζαχαριάδης
«Μετά τα Δεκεμβριανά και τις καταστροφικές συνέπειές της για εμάς, από τη Λαμία που είχα φτάσει, έφυγα και πήγα πρόσφυγας στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο. Έτσι, από την άνοιξη του 1945 μαζί με περίπου 100 συναγωνιστές ζούσαμε στο Μπούλκες. Εκεί γνώρισα για πρώτη φορά και τον Ζαχαριάδη, ως αρχηγό του ΚΚΕ. Εκεί φάνηκαν και οι προθέσεις του. Εμείς είχαμε φτιάξει με τις οδηγίες των προηγουμένων ηγετών του κόμματος στρατιωτική σχολή. Εγώ ήμουν ένας από τους αξιωματικούς στη Σχολή. Μας είπε πως “αυτή η προετοιμασία που κάνετε μπορεί να φανεί χρήσιμη για να αντιμετωπίσουμε και ένοπλα τους αντιπάλους μας”».
Το τέλος του Άρη…
«Ο Άρης Βελουχιώτης ήταν ηγέτης. Για εμένα είχε μόνο προτερήματα και το μοναδικό του ελάττωμα και λάθος ήταν πως ποτέ δεν θέλησε να κόψει τον ομφάλιο λώρο με το ΚΚΕ. Τους ανάξιους, μικρόψυχους και τελείως αγράμματους, όχι μονάχα από παιδαγωγική άποψη, αλλά και από ιδεολογική και πολιτική άποψη. Φυσικά υπήρχαν και άξιοι στο ΚΚΕ, αλλά αυτούς δεν τους υπολόγιζαν. Ο Νίκος Ζαχαριάδης οδήγησε τον τόπο σε εμφύλια σύρραξη. Όταν επέστρεψε καλοθρεμμένος από το Νταχάου και με ειδικό αεροπλάνο που του διέθεσε από το Λονδίνο ο τότε πρωθυπουργός της Αγγλίας, Τσόρτσιλ ήρθε και τοποθετήθηκε γγ του ΚΚΕ. Όχι μόνο με την προτροπή του Τσόρτσιλ, αλλά και από τη συνθήκη της Γιάλτας, εκεί όπου ο Στάλιν συμφώνησε με τον άγγλο πρωθυπουργό να αφήσει την Ελλάδα στη Μεγάλη Βρετανία. Κι όταν ήρθε χρίστηκε αμέσως επικεφαλής. Και πράγματι ο Βελουχιώτης, που τότε βρισκόταν σε καταδίωξη από το ΚΚΕ (“ούτε ψωμί, ούτε νερό στον αποστάτη”). Είχε φτάσει στα σύνορα με την Αλβανία όταν έμαθε πως ο Ζαχαριάδης επέστρεψε στην Ελλάδα. Αποφάσισε, επειδή εκτιμούσε το νέο ηγέτη του ΚΚΕ, να επιδιώξει συνάντηση, λέγοντας στα παλικάρια του χαρακτηριστικά, “θα επιχειρήσουμε κάτι πολύ δύσκολο”. Έγραψε μια επιστολή προς τον Ζαχαριάδη, αντίγραφο της οποίας απέστειλε και στον αδερφό του, τον Μπάμπη Κλάδα, που ήταν δημοσιογράφος στον Ριζοσπάστη και σε άλλες εφημερίδες. Όταν πήρε στα χέρια του την επιστολή του αδερφού του, έτρεξε στην Κάνιγγος όπου ήταν τα γραφεία του ΚΚΕ, ανεβαίνει αμέσως τις σκάλες και ρωτάει αμέσως τον Ζαχαριάδη εάν έλαβε την επιστολή του αδερφού του. “Άσε μας ρε Μπάμπη… Με τον Άρη θα ασχολούμαστε τώρα;”, ήταν η απάντηση του νέου γγ του ΚΚΕ. Ο Βελουχιώτης δεν γνώριζε τίποτε και επέστρεφε από τα αλβανικά σύνορα με τρομερές απώλειες, για να φτάσει κοντά στις όχθες του Αχελώου, όπου και θα ήταν ο τόπος συνάντησης με τον Ζαχαριάδη. Περιμένοντας την απάντησή του, έπεσε στα χέρια του ο Ριζοσπάστης με το κείμενο διαγραφής του από τις γραμμές του ΚΚΕ. Ένα κείμενο που τον περιέγραφε με τα πιο βρωμερά και πρόστυχα επίθετα. Όταν ο Άρης διάβασε το άρθρο η απελπισία του έφτασε στο αποκορύφωμά της. “Τώρα πλέον δεν μας απομένει από έναν τίμιο θάνατο με τον οποίο θα επισφραγίσουμε την αγωνιστική μας ιστορίας”, είπε στα πρωτοπαλίκαρά του… Αυτό ήταν!».
Η συνάντηση Τσακαλώτου – Βαφειάδη και η χειραψία
«Κάποια στιγμή μαθαίνουμε πως ο αντίπαλος μας στο Γράμμο και το Βίτσι και στρατηγός του Κυβερνητικού Στρατού, Τσακαλώτος, βρίσκεται στο νοσοκομείο. Πρότεινα στον Μάρκο Βαφειάδη να τον επισκεφτούμε. Και παρόλο πως ήταν βαριά άρρωστος μας δέχθηκε. Και τότε ο Τσακαλώτος είπε “έλα ρε Μάρκο να σφίξουμε τα χέρια εμείς οι δύο τουλάχιστον, να μην είμαστε εμείς οι υπαίτιοι μιας νέας εμφύλιας σύρραξης”. Έτσι και έκλεισε εκείνη η συνάντηση».
Ο… ψυχοπαθής Βαφειάδης και η «εξορία» του
«Όταν ο Σοφούλης ήταν πρωθυπουργός στην Αθήνα και σκέφτηκε πως έχει χρέος να σταματήσει την αιματοχυσία έστειλε ένα γράμμα για διαπραγματεύσεις. Όταν ο Ζαχαριάδης πήρε το γράμμα, δίπλα στον Βαφειάδη, ήθελε να επιβάλλει τις απόψεις του ως ο μόνος υπεύθυνος. “Μάρκο, ως αντιπρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης θα μας εκπροσωπήσεις εσύ στη συνάντηση”, είπε στον Βαφειάδη και συνέχισε: “Αλλά πρόσεξε, δεν θα καθίσεις να διαπραγματευτείς, εάν αυτός ως πρωθυπουργός της πατρίδας δεν περάσει από Στρατοδικείο τους πρωταίτιους του εμφυλίου”. Ο Βαφειάδης διατύπωσε τις ενστάσεις του για αυτήν την κίνηση λέγοντας πως “δεν υπάρχει περίπτωση να δεχθούν έναν τέτοιο όρο. Αν θέλεις, πήγαινε εσύ για να διαπραγματευτείς”. Και τότε ο Ζαχαριάδης φώναξε τον γιατρό του κόμματος και του είπε “κάνε μια γνωμάτευση για τον Μάρκο και βγαλ’ τον ψυχοπαθή”. Έτσι, γλίτωσε την εκτέλεση και βρέθηκε στο εξωτερικό!».
