Σοβαρά τώρα. Σε περίπτωση που η τέχνη του του Nam June Paik σας είναι οικεία, το να πείτε πως ήταν ο προφήτης των φίλτρων του Instagram θα ήταν μια υπερβολή. Ένα εύκολο συμπέρασμα. Ωστόσο, το να το πείτε, γενικώς, θα ήταν καθόλου παράξενο. Ας πάρουμε ως παράδειγμα το έργο του TV Buddha. Το έργο αποτελείται από μια κιτς σφαιρική τηλεόραση με μια μπροστινή κάμερα από πάνω της, έναν πέτρινο Βούδα και μια ζωντανή μετάδοσή του στην οθόνη της τηλεόρασης. Με μια πρώτη ματιά, θα σκεφτείτε πως αποτελεί έναν αισιόδοξο διαλογισμό. Μια μακάρια πεποίθηση πως παράδοση και τεχνολογία μπορούν να συμβαδίζουν σε αυτόν τον συνεχώς εξελισσόμενο κόσμο. Κατά τα άλλα, βέβαια, αν σκεφτείτε πόσοι έβαλαν τα κινητά τους μπροστά από την τηλεόραση και έβγαλαν μια σέλφι, θα δείτε ένα αυτοσχέδιο, αναλογικό ας πούμε, φίλτρο.

Το έργο δημιουργήθηκε το 1974 και ο John G. Hanhardt, επιμελητής μιας έρευνας για του έργου του καλλιτέχνη έσπευσε να τονίσει πως είναι πεπεισμένος πως ο Nam June δεν είχε κανέναν σκοπό να πλάσει με τα χέρια του ένα spoiler από το σοσιαλμιντιακό μέλλον. «Δεν ήταν κάτι που είχε απαραίτητα στο μυαλό του», θα πει. «Η αντανάκλαση της άμεσης στιγμής είναι κάτι που ο Nam June πάντα έφερνε στην πρακτική του». Καταλαβαίνουμε πως στο μυαλό του καλλιτέχνη υπήρχε το τώρα και μόνο το τώρα και πως απλώς διψάμε για προφήτες.

Βέβαια, όσο αφοσιωμένος και αν ήταν στο παρόν, ο Nam June συχνά αναφέρεται ως ένας καλλιτέχνης με έναν ευδιάκριτο προσανατολισμό προς το μέλλον. «Του αποδίδεται ευρέως η επινόηση της τέχνης του βίντεο από το 1965, από όταν γύρισε πλάνα μιας παπικής πομπής με την πρώτη Sony Portapak που έφτασε στις ΗΠΑ», γράφει ο κριτικός τέχνης Jason Farago για τους New York Times. Επίσης, στο ενεργητικό του μέτρησαν και διάσημα έργα όπως το TV Garden. Πρόκειται για μια εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας στην οποία οθόνες τηλεόρασης ανθίζουν με πλούσια βλάστηση. Ναι προφανώς και μπορούμε να πούμε πως μια γρήγορη μετάφραση του έργου είναι πως φύση και τεχνολογία μπορούν να συμβιώσουν σε ειρήνη και -γιατί όχι-τονωτικά η μια για την άλλη. Το 1982 ο καλλιτέχνης έφτιαξε ένα ανθρωποειδές ρομπότ, με στόχο να διασχίσει τη λεωφόρο Madison, προκαλώντας σοκ σε περαστικούς και ντόπιους. «Επρόκειτο πραγματικά για αυτή την ιδέα εξανθρωπισμού της τεχνολογίας», θα πει ο John. «είπε, ‘εξασκούμε το πώς να αντιμετωπίσουμε την τεχνολογία’».

Σε κάθε περίπτωση, μιλάμε για έναν καλλιτέχνη που όσο έζησε προσπάθησε να ενσωματώσει την τεχνολογία της εποχής και τις αντιδράσεις σε αυτή στο έργο του. Ωστόσο, πώς θα αντιδρούσε σήμερα, που τα smartphones όχι μόνο έχουν μπει στις ζωές μας, αλλά τις έχουν κατακλύσει και οριακά καθορίσει; Τι θα έφτιαχνε άραγε σχετικά με το TikTok ή το Instagram; «Μακάρι να μπορούσε να τα είχε δει όλα αυτά», λέει ο John μιλώντας στο Dazed. «Αλλά πραγματικά ήταν αυτό για το οποίο μιλούσε. Δεν είναι μόνο ότι το περίμενε, όμως, είναι ότι το συνειδητοποίησε με έναν τρόπο». Τονίζει πως «στόχος του δεν ήταν να πουλήσει την τεχνολογία ή να πείσει τους ανθρώπους για τις εφαρμογές της. Ήταν το να τη χρησιμοποιήσει ως όργανο και εργαλείο. Μέσα σε αυτή τη δράση, και ενσωματωμένη σε αυτή τη διαδικασία, είναι μια ενδυνάμωση του ατόμου και της κοινότητας».

Ο καλλιτέχνης φαίνεται να του είπε κάποτε «John, θα κερδίσουμε. Γιατί αυτό είναι το μέσο, η μορφή τέχνης, η διαδικασία που αλλάζει το τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας». Στο τέλος της μέρας, αυτός δεν είναι ένας από τους σκοπούς της τέχνης;

_ Ο Nam June Paik γεννήθηκε το 1932 στη Νότια Κορέα και έφυγε από τη ζωή το 2006 στο Μαϊάμι της Φλόριντα.