Ο δικός μου μπαμπάς, που με μεγάλωνε στα 90s, μαγείρευε, καθάριζε, με πήγαινε σε μουσεία, με έμαθε ποδήλατο και να παίζω μπάλα, δεν μου απαγόρευε να βγαίνω με “αγόρια”, ερχόταν να με πάρει από τις βραδινές εξόδους ακόμη κι αν αυτό σήμαινε ότι ξυπνούσε κοντά στα ξημερώματα, δεν με μάλωσε όταν με απέβαλλαν (πολλές φορές) από το σχολείο, μου είπε ποιους άνδρες να αποφύγω και- το πιο βασικό- δεν με μεγάλωσε ως κορίτσι που πρέπει να κρατάω χαμηλωμένο το βλέμμα όταν κάποιος με προσβάλει. Με ενδυνάμωσε ο άνθρωπος. Να σημειωθεί ότι ο πατέρας μου ανήκει στην εργατική τάξη. Κάτι που δεν τον εμπόδισε να μάθει στην κόρη του να τρώει καλά, να εκτιμώ το καλό φαγητό και όχι το εφετζίδικο, ξέρω πότε είναι φρέσκο ένα ψάρι. Πίστευα ότι όλοι οι μπαμπάδες ήταν έτσι. Έτσι τους έβγαζε το εργοστάσιο. Προφανώς, σήμερα νιώθω τυχερή.
Δεν ήταν έτσι όλοι οι μπαμπάδες των κοριτσιών που σήμερα είναι λίγο πριν/λίγο μετά τα 40. Πολλοί δεν ήξεραν, άλλοι δεν ήταν έτοιμοι, άλλοι εγκλωβισμένοι σε στερεότυπα κι άλλοι απλά, ίσως, δεν έπρεπε να γίνουν ποτέ σύζυγοι. Πώς είναι όμως σήμερα οι σχεδόν συνομήλικοι μου άνδρες που έγιναν μπαμπάδες; Τι έχουν να μοιραστούν μαζί μας δυο νέοι γονείς, συνάδελφοι, φίλοι, πρώην συμφοιτητές μας για την έννοια της πατρότητας το 2021;
Άθως Δημουλάς, δημοσιογράφος
Πότε ένιωσες ότι έγινες πατέρας;
Έλα ντε. Δεν ήταν μια στιγμή, κάποιο γεγονός-σταθμός, δεν πατήθηκε κάποιο κουμπί ούτε έγινε μεταφυσικά κάποιο κλικ στο κεφάλι μου. Υποθέτω το ένιωσα με τα χρόνια, χάρη στη συνεχή επαφή – κάποια στιγμή το πιστεύεις, αυτό το μικρό που σε κοιτάει στα μάτια δεν τρελάθηκε, απλώς είσαι μπαμπάς του.
Υπάρχει κάπου κάποιος οδηγός πατρότητας ή έμαθες στην πορεία τι πρέπει να κάνεις;
Δεν ξέρω αν υπάρχει, πάντως σίγουρα δεν έχει πέσει στα χέρια μου. Όσες συμβουλές έχω δεχτεί (και όσες έχω δώσει) έχουν από μηδενική έως ελάχιστη αξία. Ευτυχώς. Συζητάμε για ανθρώπινες σχέσεις, θα ήταν κρίμα να υπήρχαν κάπου οι σωστές απαντήσεις. Ούτε τις βρίσκεις στην πορεία, εγώ τουλάχιστον δεν έχω βρει καμία. Ένα παιχνίδι ισορροπίας είναι που μάλιστα οι κανόνες του αλλάζουν συνέχεια και στο τέλος συνήθως πέφτεις.
Τι σημαίνει η έννοια της πατρότητας το 2021;
Υποθέτω ότι σημαίνει ό,τι σήμαινε από την εποχή του Κάιν, που λέει ο λόγος. Το πλαίσιο αλλάζει, ασφαλώς, ωστόσο η ουσία είναι η ίδια. Και η πατρότητα παραμένει ένας συνδυασμός ψευδαίσθησης (μιας συνέχειας ίσως;) και ευθύνης. Το πρώτο σκέλος γλυκαίνει το δεύτερο και η ζωή συνεχίζεται.
Τι άλλαξε στη ζωή σου από τη στιγμή που έγινες πατέρας;
Σε ένα πιο θεωρητικό επίπεδο μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι η πατρότητα δεν άλλαξε την κοσμοθεωρία μου ή κάτι τέτοιο. Δεν είδα τη ζωή αλλιώς, ας πούμε, δεν έγινε πιο υπεύθυνος ή πιο κατασταλαγμένος. Σε πρακτικό επίπεδο, αλλάξαν σχεδόν τα πάντα. Η κοινωνική μου ζωή ανατράπηκε, ο ελεύθερος χρόνος μου εξανεμίστηκε, ο ύπνος μου μειώθηκε και σίγουρα έκανα αρκετούς ανθρώπους να πλήξουν λέγοντας ιστορίες για μωρά που δεν τους ενδιέφεραν, αλλά έπρεπε να τις ακούσουν κι εγώ έπρεπε να τις πω – έτσι πάνε αυτά. Στα θετικά, έχω μάθει πάρα πολλά για τους δεινόσαυρους. Επίσης, η εμπειρία της άνευ όρων αγάπης, να δίνεις και να παίρνεις, είναι κάπως συγκλονιστική. Από αυτές που, εδώ που τα λέμε, σου αλλάζουν τη ζωή.
Ποια συμβουλή σου έδωσε ο δικός σου μπαμπάς και φάνηκε χρήσιμη;
Συμβουλή καμία. Ωστόσο ανατρέχω ασυναίσθητα σε συμπεριφορές, αλλάζω θέση σε αναμνήσεις, προσπαθώ να καταλάβω. Τώρα αν αυτό τελικά είναι χρήσιμο, δεν ξέρω. Ίσως είναι χρήσιμο κατά τ’ άλλα, ανεξάρτητα με την πατρότητα.
Δεχόμαστε a priori ότι υπάρχει «μητρικό ένστικτο», υπάρχει το αντίστοιχο πατρικό;
Δεν νομίζω. Το μητρικό ένστικτο, αν όντως δεχτούμε a priori την ύπαρξή του, θα πρέπει να το εξηγήσουμε βιολογικά – άρα δεν υπάρχει τίποτα αντίστοιχο. Διαφορετικά, αν αυτό το ένστικτο μεταφράζεται στο ενδιαφέρον ή την αγάπη του γονιού για το παιδί του, τότε είναι κοινό και εξαρτάται, προφανώς, από τον κάθε άνθρωπο. Η εικόνα του πατέρα στη δουλειά και της μητέρας στο σπίτι να καλλιεργεί το ένστικτό της είναι κάπως παλιά και αδικεί κάπως αρκετούς σημερινούς μπαμπάδες, οι μπαμπάδες των οποίων, πάντως, τη δημιούργησαν.
Τι θα έλεγες στον νεότερο εαυτό σου αν μπορούσες να γυρίσεις το χρόνο πίσω σχετικά με την πατρότητα;
Αν μπορούσα να γυρίσω πίσω στον χρόνο, το να συζητήσω με τον νεότερο εαυτό μου σχετικά με την πατρότητα θα ήταν το τελευταίο που θα έκανα. Έτσι κι αλλιώς δεν θα είχα τίποτα πολύ σπουδαίο να του πω. Περισσότερο θα ήθελα να πάω στο μέλλον. Να δω τα αγόρια να γίνονται γονείς, να τους ακούσω από μια γωνιά να μιλούν στα παιδιά τους για μένα, να δω, τέλος πάντων, αν έγιναν τα πράγματα έστω και λίγο σωστά ή όχι.
Ντίνος Ρητινιώτης, διευθυντής του daynight.gr
Πότε ένιωσες ότι έγινες πατέρας;
21 μήνες μετά, συνεχίζω πολλές φορές να την ρουφάω με τα μάτια όταν παίζει δίπλα μου, ρωτώντας την κανονικότατα: «δηλαδή εσύ τώρα Ιριάννα, είσαι η κορούλα μου;». Οι απαντήσεις της δεν δίνουν (ακόμα) λύση στο σύνθετο ερώτημά μου, αλλά το απλοϊκό «μπαμπάκα μου» που εκτοξεύεται από το στόμα της και γκελάρει στους τοίχους του σπιτιού, κάπως με φέρνει στα ίσα μου.
Υπάρχει κάπου κάποιος οδηγός πατρότητας ή έμαθες στην πορεία τι πρέπει να κάνεις;
Γενικά απεχθάνομαι τον μανιουαλισμό, την DIY προσέγγιση στο μεγάλωμα μιας ψυχής. Ακούς και διαβάζεις διάφορα, κάποια σου κάνουν, με κάποια γελάς. Τεράστιος όγκος πληροφορίας εκεί έξω, η πλειοψηφία της οποίας πάει στράφι μπροστά στην πραγματικότητα του υποκειμενισμού: κάθε παιδί χτίζει τη διαφορετικότητά του και εσύ είσαι απλά ο βοηθός που επιβλέπει μια αέναη εργασία. Μοναδικός σου στόχος και σκοπός, ο εξής ένας: να βγάλεις στην κοινωνία τον Άνθρωπο. Δεν με ενδιαφέρει τίποτα άλλο από το να εκπληρώσει τα βασικά αυτής της πολύπλοκης διαδικασίας. Για να το πετύχω αυτό, διαβάζω τον οδηγό πατρότητας που στο εξώφυλλό του γράφει με την πιο απλή γραμματοσειρά του σύμπαντος τη λέξη «Άνθρωπος» και οι μέσα σελίδες είναι ολόλευκες. Για να τις συμπληρώσει μεν ο καθένας κατά το δοκούν, για να καταλήξει δε σε ένα επιμύθιο που θα αποθεώνεται η Ανθρωπιά.
Τι σημαίνει η έννοια της πατρότητας το 2021;
Δεκάδες διαφορετικά πράγματα από ότι σήμαινε η ίδια ευλογημένη ταμπέλα μερικές (όχι και πολύ μακριά) δεκαετίες πίσω. Ο πατέρας πλέον είναι παρόν σε κάθε συμμετοχική πλευρά της ανατροφής. Δεν είναι μοναδικός πυλώνας, δεν είναι καμπόσος, δεν είναι κομπάρσος. Είναι εκεί και αυτή του η επένδυση σε χρόνο και ενέργεια θα φέρει κάποτε την πιο ουσιαστική κεφαλαιοποίηση της ζωής του.
Τι άλλαξε στη ζωή σου από τη στιγμή που έγινες πατέρας;
Πάμπολλα πράγματα, η πλειοψηφία εκ των οποίων δεν έχουν να κάνουν με την ιδιότητα του πατέρα. Όλα για καλό, αλλά κι όσα πήγαν να με γονατίσουν, λύθηκαν μονομιάς με εκείνο το πρώτο χαμόγελο που έσκαγε μια μελανούρικη, ψιλοπρησμένη φατσούλα τα πρωινά που φάνταζαν δύσκολα. Οπότε, παραφράζοντας την ερώτησή σου: το χαμόγελο αυτό άλλαξε τη ζωή μου από τη στιγμή που έγινα πατέρας.
Ποια συμβουλή σου έδωσε ο δικός σου μπαμπάς και φάνηκε χρήσιμη;
Παραδόξως, ο κυρ Κώστας δεν ξεστόμιζε ποτέ συμβουλές σε μορφή τσιτάτου ώστε να μπορώ σήμερα να σου παραθέσω κάποια μέσα σε περισπούδαστα εισαγωγικά. Βέβαια, η στάση του στα της καθημερινότητας ήταν γεμάτη από λανθάνουσες συμβουλές. Αυτές, με τα χρόνια αποκαλύπτονται μπροστά μου και με κάποιο μυστήριο τρόπο ο μπαγάσας είχε –σχεδόν- πάντα δίκιο. Εμπειρικά, επομένως, θα μπορούσα να βάλω στο στόμα του την εξής συμβουλή: «να νουθετείς χωρίς να διδασκαλίζεις».
Δεχόμαστε a priori ότι υπάρχει «μητρικό ένστικτο», υπάρχει το αντίστοιχο πατρικό;
Αν ως «πατρικό ένστικτο» εννοείς εκείνο το συναίσθημα ότι είσαι η φτερούγα που πρέπει να ανοίξει ανά πάσα ώρα και στιγμή για να την προστατεύσει-παρηγορήσει, ότι σκέφτεσαι κάθε φορά που οδηγείς πως δεν πρέπει να σκοτωθείς γιατί πρέπει να γυρίσεις πίσω σε Αυτήν, ότι δακρύζεις όταν διαβάζεις ειδήσεις για κακοποιημένα μωρά ή το άλλο που μπορείς να φας χωρίς δεύτερη σκέψη από το μασημένο φαγητό της που αποφάσισε στα καλά καθούμενα να το φτύσει στο χέρι σου ή που της αλλάζεις πάνα χωρίς δισταγμό ενώ μοιάζει σαν να έχει μόλις δοκιμάσει από το πιο καυτερό μεξικάνικο του κόσμου, ναι υπάρχει.
Έγινες καλύτερος σύντροφος όταν μπήκε ένα μωρό στην εξίσωση;
Ξεκάθαρα όχι. Έγινα φορτικός και σε κάποιες περιπτώσεις σπασοπούλης απέναντι στην ηρωίδα που ακούει στο όνομα Λώρα σε ό,τι έχει να κάνει με χαζοπράγματα που αφορούν στην καθημερινότητα της Ιριάννας. Εννιά στις δέκα ήμουν λάθος κι ελπίζω το Λωρί αφότου με συγχωρέσει να μην ξεχάσει ποτέ εκείνη τη μία φορά που ήμουν σωστός.
Τι θα έλεγες στον νεότερο εαυτό σου αν μπορούσες να γυρίσεις το χρόνο πίσω σχετικά με την πατρότητα;
“Βρε ΜΑ-ΛΑ-ΚΑ, είναι μόνο 12 μηνών!”*
*για εκείνη τη φορά που γεμάτος αυτοπεποίθηση για το μαχιμάκι μου, θεώρησα καλή ιδέα να την αφήσω να κάνει μόνη της τσουλήθρα αλλά κόλλησε το ποδαράκι της και ξεκίνησε κωλοτουμπίδια.
