Αν ψάξεις για σπουδαίους ανθρώπους της Ελλάδας, ετούτης της Ελλάδας, της σύγχρονης, της δικιάς μας, θα βρεις την ποίηση και τη λογοτεχνία, θα βρεις την ιατρική και τη φιλοσοφία, θα βρεις τη μουσική και το θέατρο. Ή αλλιώς, θα βρεις τον Καβάφη και τον Παπαδιαμάντη, θα βρεις τον Παπανικολάου και τον Καστοριάδη, θα βρεις το Χατζιδάκι και τον Κουν. Κι αν ψάξεις στη μεριά της αρχαιολογίας, θα βρεις εκείνο τον κύριο τον ευγενικό, με το μουσάκι και τα χοντρά τετράγωνα γυαλιά. Εκείνον που έβγαλε στο φως τον τάφο του Φιλίππου. Τον καθηγητή, τον κυρ Μανόλη τον Ανδρόνικο.
Αν συμφωνήσουμε στα παραπάνω, ας κάνουμε τώρα εδώ μια κουβεντούλα διαφορετική. Ας πούμε ότι η Ιθάκη δεν σου κάνει, και πως η Φόνισσα σου πέφτει βαριά στο στομάχι. Δικαίωμά σου. Ας πούμε ότι δεν σου καλαρέσει η ιδέα της αυτονομίας, πως το Χαμόγελο της Τσοκόντας το βρίσκεις γοητευτικό μονάχα στον πίνακα του Λεονάρντο, κι ότι απ’ τους Όρνιθες σου κάνει κέφι πιο πολύ ο Πλούτος του Σαββόπουλου. Δικαίωμά σου! (Για το Τεστ-Παπ ας πούμε απλώς ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ και προχωράμε, αυτό δεν είναι για να μπει στη ζυγαριά “γουστάρω” και “γουστάρεις”). Οπότε, ας πούμε κιόλας, ότι δεν σου καίγεται κάνα καρφί μεγάλο για το Φίλιππο και για τον τάφο του. Δικαίωμά σου, πάντα, όμως αυτό είναι που θέλω εδώ να συζητήσουμε. Μη χάσουμε το δάσος. Μπορεί να μη σου κάνει κέφι αυτό το έργο κι εκείνη η ανακάλυψη…
…μα δεν μπορεί να μη ζητάς μια χώρα με Παπαδιαμάντηδες κι Ανδρόνικους!
Όλο κι όλο το ζουμί που πρόκειται να βρεις σ’ αυτό εδώ το άρθρο, είναι αυτό που μόλις διάβασες. Η ιστορία του Ανδρόνικου, έχει γραφτεί ξανά, ξανά, και πάλι. Το έργο του το ΄χουνε πιάσει στα γραπτά τους άνθρωποι πιο κατάλληλοι από μένα – αρχαιολόγοι, μελετητές κι ακαδημαϊκοί. Εγώ ετούτο που σου λέω είναι το απαίδευτο, το απλό, αλλά το βασικό στην τελευταία ανάλυση. Το πιο εύκολο να θυμάσαι μα κι αυτό που πιο συχνά ξεχνάμε. Μια χώρα έχει ανάγκη από διανόηση. Μα έχει ανάγκη από τέτοια διανόηση!
Άμα τον έχεις παρακολουθήσει, διαπιστώνεις: ψύχραιμος, διαβασμένος, μ’ έναν ακαδημαϊσμό που πήγαζε αβίαστα μεσ’ απ’ τα λόγια του. Μ’ έναν ακαδημαϊσμό ωστόσο, που δεν είχε από κοντά τι δυο “κακές παρέες” που συνήθως έχει ετούτη η λέξη: δεν ήταν ελιτιστής ο Ανδρόνικος, κι ούτε αερολόγος. “Ήταν καθηγητής από κείνους που εμπνέουν“, λένε οι μαθητές του. Ήταν ομιλητής από κείνους που μαγεύουν – πώς αλλιώς να εξηγηθούν τ’ ασφυκτικά γεμάτα αμφιθέατρα, πριν γίνει διάσημος με τη μεγάλη του ανακάλυψη. “Ήταν ερευνητής απ’ αυτούς που δίνουν την ψυχή τους“, λένε όσοι δούλεψαν μαζί του. Μα “ήταν και σύντροφος στο κρασί, στο αυτοσχέδιο γλέντι, στο τραγούδι“, λένε οι κάτοικοι της Βεργίνας. Ήτανε σαν να λέμε…
…ένας αληθινός, ένας σημαντικός, κι ένας ωραίος άνθρωπος!
Όχι, δεν πάνε πάντοτε μαζί τα παραπάνω. Δεν είναι πάντα “ωραίοι” άνθρωποι οι σημαντικοί. Κι η αλήθεια, πρέπει πάντα να συντροφεύει το σπουδαίο έργο, μα όχι αναγκαστικά και το σπουδαίο δημιουργό του. Δεν είναι σαν να λέμε “ανάγκη” οι διανοητές σου που τραβάν το κάρο, να ‘ναι μαζί και άνθρωποι που να τους λες “δικούς σου”. Μα γνώμη μου, και πάρ’ την όπως θέλεις: άμα στ’ αλήθεια ζητάς να εμπνεύσεις τους ανθρώπους, πρέπει να ‘χεις τον τρόπο να μιλάς στη γλώσσα τους. Κι αν θέλεις όντως να παράξεις σκέψη, κι αν θέλεις να προσφέρεις γνώση, δεν γίνεται να τρέφεσαι απ’ αυτούς που σε θαυμάζουν χωρίς να σε καταλαβαίνουν.
Οπότε ναι, τ’ ομολογώ και το δηλώνω: για μένα ο κόσμος έχει ανάγκη από ανθρώπους που η αλήθεια τους έρχεται πρώτη απ’ όλα. Ο κόσμος έχει ανάγκη πρότυπα που θα γεννήσουν νέους και περισσότερους σημαντικούς ανθρώπους. Πιο απλά…
…θα ‘χαμε ανάγκη τον Ανδρόνικο, ακόμα και χωρίς τον τάφο στη Βεργίνα!
Κι έχουμε ανάγκη τους “Ανδρόνικους” του σήμερα, να βγούνε, να διδάξουν, να εμπνεύσουν, και να καθίσουν για κρασί και ιστορίες. Έτσι αλλάζει ο κόσμος, αν με ρωτάς, Κεμάλ μου…
