Είναι η στιχουργία, ποίηση;
Αυτή η ερώτηση πρέπει να ‘χει αποτελέσει “κυρίως πιάτο” σε κάμποσα λογοτεχνικά δήθεν σαλόνια αυτού του κόσμου. Κι ωστόσο, όλες οι αναλύσεις επί αναλύσεων στράφι πάνε, καθώς υπάρχει ένα όνομα που απαντάει άψογα και χωρίς ν’ αφήνει την παραμικρή αμφιβολία. Ναι, η στιχουργία είναι ποίηση. Ή αλλιώς, Νίκος Γκάτσος.
Είναι η πένα που, μαζί με τις νότες του Χατζιδάκι, υπήρξαν το καλύτερο δίδυμο στην ιστορία της ελληνικής μουσικής. Το δίδυμο που έριξε λίγη παραπάνω ανθρωπιά κι ευαισθησία μες στη ζωή μας, με τραγούδια όπως ο Κεμάλ, η Παναγία των Πατησίων, ο Γιάννης ο Φονιάς ή ο Εφιάλτης της Περσεφόνης. Όμως για σήμερα, εδώ μέσα, ο Χατζιδάκις τελειώνει εδώ (κι ο Θεός ας με συγχωρέσει).
Βλέπεις, ο Γκάτσος είχε τη χαρά να γράψει ποίηση και γι’ άλλους μεγάλους μουσικούς. Γι’ αυτό και σου ‘χω μαζέψει παρακάτω μια 8αδα ύμνους που είναι “Γκάτσος” αλλά δεν είναι “Χατζιδάκις”. Άκουσέ τους, θαύμασέ τον, νιώσε τυχερός που αυτός ο άνθρωπος μιλούσε ελληνικά.
Υ.Γ. Λείπουν απ’ τη λίστα τραγουδάρες όπως το “Καίγομαι καίγομαι”, η “Μπουρνοβαλιά” ή “Ο Πάρις και το μήλο”, μα ο Ξαρχάκος μπορεί να πιάνει 10 θέσεις από μόνος του. Στις 9!
Μάνα μου Ελλάς | Σταύρος Ξαρχάκος
Ίσως το πιο γνωστό, μάλλον το πιο ποιητικό, σίγουρα το πιο σκληρό “μη χατζιδακικό” τραγούδι του Γκάτσου. Πάνω στα 4/4 χασάπικο του μαέστρου ξαπλώθηκε όλο το παράπονο ενός ανθρώπου απέναντι στην πιο ακατάλληλη μάνα του κόσμου. Μια μάνα που “τα ψεύτικα, τα λόγια, τα μεγάλα, στα λέει με το πρώτο σου το γάλα…“, κι “όποτε η φωτιά φουντώνει πάλι, αυτή φοράει τ’ αρχαία της τα κάλλη…” και κρύβεται πίσω απ’ το ίδιο ψέμα ενώ πουλάει σκλάβους τα παιδιά της. Γροθιά στο τραπέζι. Γροθιά στο γυαλί…
Γειά σου χαρά σου Βενετιά | Σταύρος Ξαρχάκος
Είναι λίγα, πολύ λίγα τα τραγούδια που σε κάνουν να βιώνεις στ’ αλήθεια το θέμα τους, που δεν σου περιγράφουν αλλά σε μπάζουν μέσα στο ίδιο τους το είναι. Η Βενετιά ωστόσο, με τα τόσο ανθρώπινα λόγια της και την “καραβίσια” μουσική του Ξαρχάκου, σε καθίζει στην πλώρη και σ’ αφήνει ν’ αναζητάς “γαλάζια εκκλησία” ενόσω σε χτυπάει στο πρόσωπο το αεράκι που φυσάει. Χωράει όλη η Ελλάδα σε 4 τετράστιχα; Χώρεσε.
Η ενδεκάτη εντολή | Γιώργος Χατζηνάσιος
Παρά τη θρησκευτικότητά του (ή μάλλον, εξαιτίας της), ο Γκάτσος κοίταξε στις 10 βιβλικές εντολές κι αποφάσισε να προσθέσει ακόμα μία. Ποια; Έλα ντε! “Τράβα και ρώτα τον Μωυσή, μήπως αυτός την ξέρει… Την ενδεκάτη εντολή, που ‘ν’ ολοκάθαρο γυαλί και κοφτερό μαχαίρι…“. Κι ωστόσο κάποιοι την ξέρουν. “Την ξέρουν μόνο οι τρελοί, κι όλης της γης οι σκλάβοι…“. Ξεκάθαρος.
Μεγάλη Πέμπτη | Χρήστος Τσιαμούλης
Απ’ όλη τη “Μεγάλη Εβδομάδα” του Γκάτσου, η Μεγάλη Πέμπτη είναι μάλλον η πιο σπουδαία. Όχι μονάχα για την αυτούσια σχεδόν, εκκλησιαστική μεταφορά “Αυτός που κρέμασε τον ήλιο… Κρεμάται σήμερα σε ξύλο…“, όσο για την ταραχή που σου προκαλεί αυτό το σπαρακτικό κι ανθρώπινο: “…και στ’ ασπαλάθια της ερήμου, μια μάνα φώναξε, Παιδί μου!”.
Ο Βόμπιρας κι ο Μόμπιρας | Λουκιανός Κηλαηδόνης
“Καλός ο Γκάτσος αλλά πολιτικό τραγούδι δεν έγραψε”. Είναι μια τεράστια μπούρδα που έχει καταφέρει να επιπλεύσει και ν’ ακούγεται σήμερα ως κι από σοβαρούς ανθρώπους. Η αλήθεια όμως είναι πως, ο Γκάτσος δεν χρωματίστηκε, ποτέ του δεν εκμεταλλεύτηκε πολιτικές πεποιθήσεις για να κερδίσει κοινό, αλλά πολιτικό τραγούδι έγραψε. Ο Βόμπιρας κι ο Μόμπιρας είναι δυο άλλοι “Πέτρος, και Γιόχαν, και Φραντς”, που με ποιητική απλότητα και χαρούμενη μουσική σου τσακίζουν την ψυχή! “Περίμεναν τον άρχοντα ν’ αρματωθεί κι εκείνος… Μα πάνω από το μνήμα τους εφύτρωσ’ ένας κρίνος…“.
Ο Σαμ ο Τζόνυ κι ο Ιβάν | Σταύρος Ξαρχάκος
Και μια που θυμήθηκα τον Πέτρο και τον Γιόχαν, στο ίδιο εκείνο μαγαζί που ο “Μπράουν, ο Φίσερ κι ο Κράφτ, ξανάσμιξαν πάλι και φτιάξανε Τραστ“, στο διπλανό τραπέζι, “Ο Σαμ, ο Τζόνυ κι ο Ιβάν… παίζουν τη γη στα χέρια τους και δείχνουν τα μαχαίρια τους“. Μια παρέα άσπονδοι φίλοι (ή μήπως αχώριστοι εχθροί;) παίζουν Μονόπολη τον κόσμο και πουλάνε ψεύτικες ελπίδες στους λαούς. “Κι ως που να φαν κι ως που να πιούν, και παραμύθια να μας πουν, τον κόσμο τον μοιράσανε και δεν μας λογαριάσανε…“. Όχι, όχι, ο Γκάτσος πολιτικό τραγούδι; Όχι…
Κρα | Λουκιανός Κηλαηδόνης
Είναι ξανά ο Κηλαηδόνης που θα “τραγουδοποιήσει” αυτή τη φορά τις καταγγελίες του κυρ Νικόλα για συνδικάτα, κοράκια και προστάτες που “...άλλοι μιλάνε για λαούς και άλλοι για πατρίδες“. Μέσα σε 6 στροφές το ταλέντο του ποιητή χώρεσε μια πλήρη ανάλυση της “πολιτικής ελληνικής κοινωνίας”. Κι αν τον ακούγαμε λίγο μόνο…
Το δίχτυ | Σταύρος Ξαρχάκος
Χωρίς πολλά λόγια, ένα πρότυπο εύστοχης ποίησης, μια αποστομωτική, γλυκόπικρη παραβολή για τη ζωή, άνετα μέσα στα 5 καλύτερα τραγούδια της ελληνικής μουσικής όσο υπάρχει τέτοια.
Έβαλε ο Θεός σημάδι | Σταύρος Ξαρχάκος
Ή τ’ ακούς και πιάνεται η καρδιά σου, ή δεν είσαι άνθρωπος. Ο,τι και να γράψω, πόσο λίγο θα ‘ναι…
