Ο πατέρας μου τον έλεγε φιλόσοφο. Η μάνα μου χαζούλη. Για μένα, ως και την ενηλικίωση, ο Γούντι Άλεν ήταν μια στάμπα σε μακό μπλουζάκι. Δηλαδή, άλλο ένα κλισεδάκι: ο Τσε με τον μπερέ του για τους αριστερούς, ο Αϊνστάιν με τη γλώσσα έξω για τους επιστήμονες, ο Γούντι με χοντρά γυαλιά του για τους σινεφίλ. Κι ύστερα, είδα το “λαβράκι”.
Σε χάλασα ε; Το ξέρω. Δεν είναι η καλύτερη ταινία του. Για κάποιους (όχι για μένα) είναι η χειρότερη. Όμως, σκέψου το. Πρώτη φορά ήρθα αντιμέτωπος με την ήρεμη κάμερα, τις ανάλαφρες ερμηνείες, το φλύαρο στυλάτο σενάριο, και μια γουντιαλενικά παράδοξη ιστορία. Κι έπειτα… ε, ήταν κι εκείνη η Σκάρλετ Γιόχανσον με τα στρόγγυλα γυαλάκια της. Πώς ν’ αντισταθείς σ’ αυτό; Και κάπως έτσι, από ένα “λαβράκι”, βρέθηκα στα δίχτυα του πιο χαζούλη φιλόσοφου της 7ης τέχνης. Του Γούντι. Του Άλεν.
Ιστορίες: “Κι αν τίποτα δεν υπάρχει στ’ αλήθεια, κι όλοι ζούμε στο όνειρο κάποιου;“
Ένας χαρακτήρας πηδάει έξω απ’ την ταινία του για να ερωτευτεί μια κοπέλα στο κοινό. Ένας τύπος βλέπει τη μάνα του να εξαφανίζεται – μια μέρα μετά εκείνη εμφανίζεται στον ουρανό της Νέας Υόρκης. Ένας συγγραφέας κάθε βράδυ ταξιδεύει με ταξί πίσω στο Παρίσι του 1930. Ένας κριτικός κινηματογράφου παίρνει ερωτικές συμβουλές απ’ το φάντασμα του Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ. Ρε φίλε, για πολλά μπορείς (αν είσαι άσχετος!) να τον κατηγορήσεις, αλλά υπάρχει κι ένα πράγμα που δεν μπορεί να του στερήσει κανείς. Ο τύπος έχει φαντασία. Και η φαντασία του έχει τύπο. Φανταστικό τύπο!
Σενάρια: “Τις περισσότερες φορές δεν έχω και πολλή πλάκα. Τις υπόλοιπες δεν έχω καθόλου!”
Πάντα και παντού νευρωτικούλης. Ανασφάλεια, πανικός και πολλές, πολλές λέξεις. Ναι, bitches! Ο Γούντι παίρνει πολλά χρόνια τώρα εκδίκηση για όλους εμάς που κατά καιρούς μας έχουν πει: “Μη μιλάς τόσο πολύ!”. Μιλάει, παραμιλάει, αναρωτιέται, οι λέξεις του έχουν ρυθμό κι ο ρυθμός τους είναι παιχνιδιάρικος. Κι εκεί που είσαι απροετοίμαστος, τσουπ! Φάε την ατάκα σου! Και πάλι λέξεις, κι εσύ καταλαβαίνεις την ατάκα και ξεκαρδίζεσαι όμως τώρα η κουβέντα έχει ήδη πάει στην τέχνη, στον κόσμο, στον έρωτα, στις σχέσεις. Ξαφνικά ένας ρομαντισμός αρωματίζει την ατμόσφαιρα. Όχι αισθησιασμός με βαριά μελό και σάλια. Ρομαντισμός, ανάλαφρος, δροσερός, ασαφής. Αεράκι στο μπαλκόνι, κλαρινέτο στ’ αυτιά σου, θέλεις να πάρεις αγκαλιά την κοπέλα που βλέπεις απέναντι, πλησιάζεις και… τσουπ! Πάρε άλλη μια ατάκα, ξεκαρδίσου και πάμε πάλι απ’ την αρχή, ως το φινάλε.
Σκηνοθεσία: “Η ζωή δεν μιμείται την τέχνη, μιμείται την κακή τηλεόραση“.
“Χαιρόμαστε να δουλεύουμε μαζί του, δεν είναι αυταρχικός” είχε πει η Γιόχανσον. Γιατί δεν είναι; Γιατί ξέρει πως η δική του η δουλειά δεν είναι ίδια με του όποιου άλλου σκηνοθέτη.
Στις ταινίες του όλα είναι όμορφα, και λιγάκι φλου. Στην πραγματικότητα δεν είναι η κάμερα που δίνει αξία στον χαρακτήρα του. Δεν τονίζει, δεν επιβάλλει, δεν τραβάει την προσοχή. Η κάμερα απλώς απεικονίζει τον πρωταγωνιστή, περιβάλλει αισθητικά την ιστορία. Είναι ο άνθρωπος που φέρνει στο φως το συναίσθημα. Ο χαρακτήρας είναι σε πρώτο πλάνο. Το στόρι σε δεύτερο. Ο σκηνοθέτης μακριά, πίσω απ’ την κάμερα. Σε όλες τις ταινίες του, απ’ τo κορυφαίο “Μανχάταν” μέχρι το (αντι-γουντιαλενικό) one of a kind “Match Point“, πάντα υπέροχα πλάνα αλλά πίσω απ’ την κάμερα. “To κόλπο είναι να προσλαμβάνεις σπουδαίους ανθρώπους, να τους αφήνεις να δουλέψουν και τελικά να παίρνεις τα εύσημα” λέει χαμογελώντας. Άσε δάσκαλε, δεν μας γελάς!
Γυναίκες: “Στο σπίτι εγώ είμαι το αφεντικό! Η γυναίκα μου παίρνει απλά τις αποφάσεις…”
Κι ύστερα ήρθαν οι γυναίκες. Κι έκαναν το “μούσα του Γούντι Άλεν”, ένα ακόμη πετυχημένο κλισέ. Σε αντίθεση με το σκληροτράχιλο “αντρικό” σινεμά του Σκορτσέζε, η αντίπερα όχθη της Νέας Υόρκης είχε πολλές μούσες, και τι μούσες. Απ’ την Ντάιαν Κίτον στη Μία (γκουχ – γκουχ!) Φάροου, κι απ’ τη Σκάρλετ στην πρόσφατη Έμα Στόουν, ο τρόπος που αντιμετωπίζει ο Άλεν τις γυναίκες στα φιλμ του είναι μαγικός! Η γυναίκα είναι στιβαρά κυρίαρχη, ανάλαφρα τολμηρή, γοητευτικά μελαγχολική και έξυπνη. Είναι η λογική, η ψυχραιμία και το όνειρο στον θεόμουρλο αντρικό κόσμο του. Για όσους ζούμε σ’ αυτό τον κόσμο, είναι κι η ελπίδα μας για το μέλλον. Το αν συμφέρει βέβαια ή όχι να ψάχνεις στη ζωή σου μια γουντιαλενική πρωταγωνίστρια, αυτό είναι πια μια άλλη κουβέντα…
Τελικά το να αναλύσεις τον Άλεν, είναι λιγάκι σαν το (αγαπημένο του) μπέιζμπολ. Έχει πολλές βάσεις. Σήμερα έφυγα απ’ την πρώτη. Μέχρι να ξαναπροσπαθήσω απ’ την επόμενη, δείτε κι αυτό:
