Τις τελευταίες 30 περίπου σελίδες του θρυλικού αυτού μυθιστορήματος τις διάβασα στη δροσιά του Εθνικού Κήπου, λίγα μέτρα παραπέρα από το Κάθισμα της Αμαλίας. Ωστόσο, είχα τη φαεινή ιδέα να ξεφυλλίσω τις υπόλοιπες 1.150 μέσα στο μετρό. Συμβουλή προς όλους εκείνους που γεμίζουν τις μετακινήσεις τους μέσω της ανάγνωσης: Προτιμήστε τις τίμιες κι εύπεπτες νουβελίτσες…
Πέρα από τον όγκο του βιβλίου ο οποίος μου χαράμισε περίπου ένα μήνα, η ανάγνωση του κλασικού αυτού μυθιστορήματος ήρθε να εκπληρώσει μία προσωπική εκκρεμότητα που αιωρούνταν δεκαετίες πάνω από το κεφάλι μου, όσο και αυτό το ίδιο το όνομα της πολυφημισμένης πρωταγωνίστριας: Θεατρικές παραστάσεις, μιούζικαλ, όπερες, τηλεοπτικές σειρές, αναφορές σε αρθρογραφία και παραπομπές σε βιβλιογραφία, η Άννα Καρένινα αυτό, η Άννα Καρένινα εκείνο… Η γνωστή-άγνωστη Κυρία, της οποίας το πλαίσιο είχε διαμορφωθεί θολά μέσα στο μυαλό μου, καδραρισμένο στο αριστοκρατικό πνεύμα της τσαρικής εποχής, άρχισε σελίδα-σελίδα να παίρνει σάρκα και οστά. Επιτέλους.
Η αλήθεια είναι πως το πολυμεταφρασμένο αυτό έργο (το οποίο ο μνημειώδης Ρώσος συγγραφέας έφερε εις πέρας την τετραετία 1873-1877 και μαζί με το «Πόλεμος και Ειρήνη» θεωρείται ένα από τα κορυφαία όχι μονάχα του ιδίου, αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας), πολύ απέχει από το να χαρακτηριστεί προσωποκεντρικό. Ναι μεν, η πανέμορφη Άννα, η ανικανοποίητη σύζυγος του υψηλόβαθμου αξιωματούχου Καρένιν, κυριαρχεί σε μεγάλο μέρος του, ωστόσο οι παράλληλες αφηγήσεις είναι τέτοιες σε μέγεθος και σημαντικότητα που διαμορφώνουν συμμετοχικά όλο το βιβλίο. Ενδεικτικό είναι πως η περίπτωση ενός άλλου τολστοϊκού ήρωα, του Λέβιν, του πλούσιου κτηματία και φίλου του αδερφού της Άννας, είναι περίπου ισομεγέθης με αυτήν της Καρένινα.
Οι χαρακτήρες, ο τόπος, ο χρόνος και η πλοκή σ’ αυτό το μυθιστόρημα συνυφαίνονται σε μια γερή σύνθεση όπου το επιμέρους μοιάζει να “είναι αυτό ακριβώς και δε θα μπορούσε να είναι τίποτ’ άλλο”, με τρόπο αξεδιάλυτο και τελεσίδικο.
Από τον πρόλογο του μεταφραστή.
Και πάνω σε αυτό το δίπολο “Αννας-Λέβιν”, ο Τολστόι χτίζει με μαεστρία τον κορμό της ιστορίας του. Το ένα σκέλος, αυτό που σχετίζεται με την Άννα Καρένινα, εστιάζει στην αφήγηση της πολυτάραχης ζωής μιας κυρίας της υψηλής κοινωνίας, η οποία παρά το γεγονός ότι φαίνεται πως τα έχει όλα, εν τέλει δεν έχει τίποτα. Ή τουλάχιστον έτσι νιώθει. Η ίδια δεν μένει απαθής και αναλαμβάνει να ακολουθήσει όλα εκείνα τα βήματα που θα την φέρουν κοντά στο όνειρο της προσωπικής της ευτυχίας. Οι προσωπικοί της δαίμονες, όμως, αλλά και οι αντιδράσεις από τον κοινωνικό και οικογενειακό της περίγυρο είναι τέτοιοι που δυσχεραίνουν τις αποφάσεις και την γενικότερή της πορεία.
Το δεύτερο σκέλος, αυτό του Λέβιν, μπορεί να εμποτίζεται κι αυτό από το στοιχείο του πάθους και του έρωτα (για την νεανίδα, αφελή, μα άκρως συμπαθητική Κίττυ), ωστόσο έρχεται να προσδώσει στο βιβλίο πολλές από εκείνες τις πτυχές που σχετίζονταν με την κοινωνική διαστρωμάτωση της εποχής και τη δομή της τσαρικής διοίκησης, οι οποίες δεν θα μπορούσαν με κανέναν άλλον τρόπο να ενσωματωθούν σε μια -αποκλειστικά και μόνο- ιστορία αγάπης.
Όπως και να έχει, η συνύπαρξη ενός δαιδαλώδους love story της εποχής με τις ανησυχίες για το παρόν και το μέλλον της (τότε) αυτοκρατορίας και των στυλοβατών της (μουζίκοι και εργάτες γης), δένει έτσι που θα σε κρατήσει αφοσιωμένο στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των σελίδων του. Μάλλον ήρθε η ώρα να γνωριστείς κι εσύ με την Άννα Καρένινα. Αρκεί, βέβαια, η επιλογή σου αυτή να μη συνδέεται -όπως συνέβη στην περίπτωσή μου- με κανέναν απολύτως τρόπο με τις ράγες ενός τρένου. Υπάρχει λόγος…
* Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
