Με αφορμή την Ημέρα της Ψυχικής Υγείας σκεφτήκαμε να παρουσιάσουμε κάποιες ταινίες και βιβλία, στων οποίων οι ήρωες πάσχουν από κάποια νόσο, ελαφριά ή βαριά. Αυτό είναι η αφορμή… Ο τρόπος που η κοινωνία αντιμετωπίζει τα άτομα που υποφέρουν από μια ελαφριά ή βαρύτερη διαταραχή, είναι που φτιάχνει τις ιστορίες που ακολουθούν. Και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να μας απασχολεί.
Ένας Υπέροχος Άνθρωπος (A Beautiful Mind)
Το Ένας Υπέροχος Άνθρωπος είναι ένα δράμα του 2001, που αφορά τη ζωή του μαθηματικού¸ βραβευμένο με Νόμπελ Οικονομικών, Τζον Νας (βραβεύτηκε μαζί με τους Ζέλτεν και Τζ. Χαρσάνυι για τη συμβολή του στη θεωρία των παιγνίων). Τη σκηνοθεσία της ταινίας υπογράφει ο Ρον Χάουαρντ και βασίζεται στο σενάριο του Ακίβα Γκόλντσμαν, ο οποίος διασκεύασε τη βιογραφία του Νας, το 1998, γραμμένη από τη Σίλβια Νασάρ.
Ο Ράσελ Κρόου, ο οποίος ενσαρκώνει τον Νας, πλαισιώνεται από ένα σπουδαίο καστ το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τους Εντ Χάρις, Τζένιφερ Κόνελι, Πολ Μπέτανι, Κρίστοφερ Πλάμερ.
Η ιστορία ξεκινά στην εποχή που ο Νας είναι ένας λαμπρός μεταπτυχιακός φοιτητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Ο Τζον καταφέρνει να ξεχωρίσει για τον ξεχωριστό τρόπο που σκέφτεται και αναλύει την πραγματικότητα. Καθιερώνεται στην επιστημονική κοινότητα, γίνεται καθηγητής Οικονομικών στο Χάρβαρντ, ενώ επιστρατεύεται για μια αποστολή κρυπτογράφησης από την αμερικανική κυβέρνηση.
Σταδιακά, ο Νας χάνει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Έτσι, η σύζυγός του παίρνει την κατάσταση στα χέρια της: Οι εξετάσεις δείχνουν πως ο Νας πάσχει από σχιζοφρένεια.
Ο Γυάλινος Κώδων
Το Ο Γυάλινος Κώδων εξιστορεί την κατάρρευση της Έστερ Γκρίνγουντ: λαμπρή, όμορφη, εξαιρετικά ταλαντούχα και επιτυχημένη, αλλά σιγά-σιγά διαλύεται – ίσως για τελευταία φορά.
Η Σίλβια Πλαθ παρασύρει με μαεστρία τον αναγνώστη στην κατάρρευση της Esther με τέτοια ένταση που η παραφροσύνη της Esther γίνεται εντελώς αληθινή και ακόμη και λογική, τόσο πιθανή και προσιτή εμπειρία όσο το να πηγαίνεις στον κινηματογράφο. Τέτοια βαθιά διείσδυση στις σκοτεινές και οδυνηρές γωνίες της ψυχής είναι ένα εξαιρετικό επίτευγμα και έχει κάνει το Ο Γυάλινος Κώδων ένα στοιχειωμένο αμερικανικό κλασικό.
«Ο Γυάλινος Κώδων είναι το μοναδικό μυθιστόρημα της Σύλβια Πλαθ. Το βιβλίο ξεχώρισε για την ένταση και τη ζωντάνια της πρόζας του, την υπέρβαση των υφιστάμενων ορίων μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και συνέβαλε στο να καταστήσει την Πλαθ ένα διαχρονικό φεμινιστικό ίνδαλμα. Εκδόθηκε με ψευδώνυμο μερικές εβδομάδες πριν από την αυτοκτονία της συγγραφέως».
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Ο Ταξιτζής
Ο Τράβις Μπικλ (Ρόμπερτ Ντε Νίρο) είναι ένας βετεράνος του πολέμου του Βιετνάμ, ο οποίος πέρα από τα τραύματα του πολέμου, υποφέρει και από στέρηση ύπνου, κάτι που επιδεινώνει την ήδη διαταραγμένη ψυχική του υγεία.
Δουλεύοντας ως οδηγός ταξί τα βράδια, είναι ένα «φάρμακο» για την αϋπνία του, αλλά και μια παγίδα, αφού γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της αστικής σήψης και της ανηθικότητας, της μικροπαρανομίας, που μαστίζει μια μητρόπολη. Μέσα από το ταξί του, το οποίο γίνεται πότε καταφύγιο και πότε φυλακή του, παρατηρεί τον κόσμο χωρίς να ασχολείται πραγματικά με αυτόν. Αυτό το περιβάλλον λειτουργεί ως καθρέφτης στην επιδεινούμενη ψυχική κατάσταση του ίδιου του Μπικλ. Όσο περισσότερο γίνεται μάρτυρας της διαφθοράς γύρω του, τόσο περισσότερο βυθίζεται.
Στην προσπάθεια του να βρει ένα νόημα στη ζωή του, καθώς και μια λύτρωση, ο ήρωας προσπαθεί να βγάλει από τους δρόμους την ανήλικη πόρνη Ίρις (Τζόντι Φόστερ), η οποία βρίσκεται στο έλεος του μαστροπού της, Sport (Χάρβεϊ Καϊτέλ).
Έχει αποτύχει ήδη μια φορά να συνδεθεί με την Μπέτσι (Σίμπιλ Σέπαρντ), αφού αυτός ο έρωτας είναι καταδικασμένος. Μπορεί για εκείνον η Μπέτσι να συμβολίζει ό, τι πιο αγνό σε έναν διεφθαρμένο κόσμο, ωστόσο η αδυναμία του σε βαθύτερο συναισθηματικό επίπεδο και η κοινωνικά ακατάλληλη συμπεριφορά του υποδηλώνουν την έλλειψη κατανόησης των κοινωνικών κανόνων.
Η κατάρρευση είναι αναπόφευκτη…
Ενώ οι προθέσεις του μπορεί να φαίνονται ευγενείς στην επιφάνεια, οι μέθοδοί του και το βίαιο μονοπάτι που ακολουθεί αποκαλύπτουν ένα βαθιά ταραγμένο μυαλό. Γίνεται ένας αυτόκλητος εκδικητής, προσπαθώντας να καθαρίσει την πόλη από τα αποβράσματα και τις αντιληπτές αμαρτίες της, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να καταφύγει στη βία.
Έγκλημα και Τιμωρία (Rikos ja Rangaistus, 1983)
Το Έγκλημα και Τιμωρία του Άκι Καουρισμάκι είναι μια μεταφορά του κλασικού μυθιστορήματος του Ντοστογιέφσκι Έγκλημα και Τιμωρία (1866). Στο μυθιστόρημα, ο φοιτητής Ρασκόλνικοφ διαπράττει μια δολοφονία καθώς αισθάνεται ότι ένα συγκεκριμένο τμήμα της ανθρωπότητας –οι «εξαιρετικοί» άνθρωποι – δικαιολογούνται να διαπράττουν πράξεις που η κοινωνία θεωρεί εγκλήματα, εάν γίνονται για την επιδίωξη ιδεολογικά ανώτερων στόχων. Μετά το έγκλημα, ο Ρασκόλνικοφ βυθίζεται σε μια περιδίνηση η οποία τον διαλύει.
Η ταινία του Καουρισμάκι παίρνει τα θέματα του μυθιστορήματος και τη βασική δομή της πλοκής του και τα τοποθετεί στη σύγχρονη Φινλανδία. Η ταινία ακολουθεί τον Ραχικάινεν (Μάρκου Τόικκα), έναν πρώην φοιτητή νομικής, στη δουλειά του ως εργάτης σε σφαγείο. Φεύγοντας από τη δουλειά του, ο Rahikainen μπαίνει στο διαμέρισμα του επιχειρηματία Honkanen (Πέντι Αουέρ) και τον πυροβολεί.
Όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης του μυθιστορήματος του Ντοστογιέφσκι, ο Καουρισμάκι παίρνει απόσταση από την πλοκή του βιβλίου, αλλά η ψυχολογική ενδοσκόπηση που επιχειρεί ο Ρώσος λογοτέχνης είναι το κεντρικό ζητούμενο της ταινίας.
Για να πετύχει την αποξένωση του πρωταγωνιστή, την αποστασιοποίηση από τα κοινωνικά δρώμενα, ο Καουρισμάκι χρησιμοποιεί ως όχημα ακόμη και τον προφορικό λόγο: Καμία λέξη δεν τονίζεται. Αλλά ακόμη και η κινηματογράφηση τοπόσημων της πρωτεύουσας, του Ελσίνκι, ξενίζει, με τέτοιο τρόπο που να αντανακλά το μυαλό του περιθωριοποιημένου, πνευματικά ασταθή, πρωταγωνιστή.
Η Έλενορ Όλιφαντ Είναι Απολύτως Καλά
Η Έλενορ ζορίζεται σε ό, τι έχει να κάνει με τις βασικές κοινωνικές δεξιότητες και τείνει να λέει ακριβώς αυτό που σκέφτεται. Τίποτα δεν λείπει από την προσεκτικά προγραμματισμένη ζωή της αποφεύγοντας τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, όπου τα Σαββατοκύριακα χαρακτηρίζονται από παγωμένη πίτσα, βότκα και τηλεφωνικές συνομιλίες με τη μανούλα.
Αλλά όλα αλλάζουν όταν η Έλεονορ συναντά τον Ρέιμοντ, τον ταραχώδη συνάδελφο από το γραφείο της. Όταν αυτή και ο Ρέιμοντ μαζί σώζουν τον Σάμι, έναν ηλικιωμένο κύριο που έπεσε στο πεζοδρόμιο, και οι τρεις γίνονται το είδος των φίλων που σώζουν ο ένας τον άλλον από τη ζωή της απομόνωσης που ζούσε ο καθένας. Και είναι η μεγάλη καρδιά του Raymond που θα βοηθήσει τελικά την Eleanor να βρει τον τρόπο να επισκευάσει τη δική της βαθιά κατεστραμμένη.
«Η Έλενορ Όλιφαντ είναι τριάντα χρονών, ζει στη Γλασκώβη και δουλεύει ως λογίστρια σε μια εταιρεία γραφιστικής. Κάθε μέρα πηγαίνει στη δουλειά της, τα βράδια λύνει σταυρόλεξα και ακούει ραδιοφωνικές σαπουνόπερες, τις Τετάρτες μιλάει τηλεφωνικά με τη μητέρα της και περιμένει να έρθει η Παρασκευή για να φάει πίτσα και να μεθύσει με βότκα μέχρι το πρωί της Δευτέρας.
Είναι τελείως μόνη, αλλά δηλώνει απολύτως καλά. Ώσπου, μια μέρα ερωτεύεται έναν τραγουδιστή και αρχίζει να φαντασιώνεται –χωρίς να έχουν καν γνωριστεί, χωρίς να έχει υπάρξει η παραμικρή υπόνοια– πως είναι ο άντρας της ζωής της. Μόνο ένας συνάδελφός της, ο Ρέιμοντ, της φέρεται πολύ καλά –σε αντίθεση με τις αποστάσεις που κρατούν οι υπόλοιποι. Τι κρύβεται άραγε πίσω από τον αλλόκοτο και δύστροπο χαρακτήρα της Έλενορ;».
(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
