Οι 20 ταινίες που πρέπει να δεις σύμφωνα με τον Κόπολα

Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα δεν είναι “απλώς ένας σκηνοθέτης”. Είναι ένας αλχημιστής των εικόνων, ένας ποιητής των ιστοριών, ένας οραματιστής που χάραξε βαθιά την ψυχή του παγκόσμιου κινηματογράφου. Από τον “Νονό” και την τραγωδία του Μάικλ Κορλεόνε, μέχρι τον εφιαλτικό παραλογισμό της “Αποκάλυψης Τώρα“, ο Κόπολα διαμόρφωσε την κινηματογραφική γλώσσα με τρόπο που ελάχιστοι καλλιτέχνες κατάφεραν. Με την ένταση του φωτός και της σκιάς, με τις σιωπές και τις κραυγές των ηρώων του, μίλησε για το σκοτάδι και το φως της ανθρώπινης ψυχής. Και τώρα, στα 85 του χρόνια, ο Κόπολα μοιράζεται τις ταινίες που τον ενέπνευσαν – τις ταινίες που έχουν αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στην καρδιά του.

Μέσα από το προφίλ του στο Letterboxd, παρουσίασε 20 ταινίες που συνθέτουν την προσωπική του κινηματογραφική Βίβλο. Αυτή η λίστα δεν είναι απλώς ένα κείμενο αναφοράς. Είναι ένα κομμάτι της ψυχής του. Εξάλλου, ένας καλλιτέχνης της κλάσης του Κόπολα δεν δίνει συμβουλές· δείχνει δρόμους, δίνει κατευθύνσεις, χαράζει μονοπάτια στο σινεμά. Κάθε μία από αυτές τις ταινίες έχει σημασία, κάθε καρέ της είναι μια μικρή επιρροή στην τεράστια κληρονομιά του. Και φυσικά, το “Megalopolis” μοιάζει να είναι η αποκορύφωση της καλλιτεχνικής του διαδρομής, ένα όνειρο που ξεκίνησε δεκαετίες πριν και τώρα βλέπει το φως του κινηματογραφικού σύμπαντος.

Οι 20 Ταινίες που Προτείνει ο Κόπολα:

French Cancan (1955) – Το αριστούργημα του Ζαν Ρενουάρ είναι μια καλλιτεχνική αναπαράσταση της δύναμης του χορού και της ανθρώπινης δημιουργίας. Μέσα από τις πολύχρωμες σκηνές του και τον εκρηκτικό ρυθμό, ο Ρενουάρ καταφέρνει να αιχμαλωτίσει την ουσία της καλλιτεχνικής έκφρασης και της κοινής ανθρώπινης χαράς. Είναι σαν ένας καμβάς, όπου οι χορευτές γίνονται τα χρώματα και ο σκηνοθέτης ο ζωγράφος που δημιουργεί έναν κόσμο γεμάτο ζωή και πάθος. Ο Κόπολα πάντα αγαπούσε αυτή την ισορροπία μεταξύ τέχνης και διασκέδασης, κι εδώ την βρίσκει σε όλο της το μεγαλείο.
The Bad Sleep Well (1960) – Ο Ακίρα Κουροσάβα σε μια από τις πιο αινιγματικές και σκοτεινές ταινίες του. Η αδικία, η διαφθορά, και η εκδίκηση παρουσιάζονται με έναν τρόπο που μόνο ο Κουροσάβα μπορούσε να αποδώσει – λιτός, αλλά τόσο φορτισμένος συναισθηματικά. Ο Κόπολα αντλεί έμπνευση από το βάθος του ανθρώπινου πόνου που εξερευνάται σε αυτή την ταινία. Η τραγικότητα του ήρωα, που παλεύει ενάντια στο σύστημα, είναι κάτι που συναντάμε ξανά και ξανά στα έργα του Κόπολα. Η σύγκρουση του ατόμου με τις δυνάμεις της κοινωνίας είναι ο πυρήνας τόσο του “Νονού” όσο και του “Αποκάλυψη Τώρα”.
The Bitter Tea of General Yen (1933) – Ο Φρανκ Κάπρα σε μια πολύ διαφορετική αφήγηση από τα κλασικά αισιόδοξα έργα του. Μια ρομαντική και τραγική ιστορία που εξετάζει την πολιτισμική σύγκρουση και την ηθική πολυπλοκότητα. Ο Κόπολα εκτιμά το θάρρος του Κάπρα να βουτήξει σε αχαρτογράφητα νερά και να δημιουργήσει ένα φιλμ γεμάτο αμφισημία, όπου το πάθος, ο φόβος και η εξουσία μπλέκονται με φόντο έναν ταραχώδη κόσμο. Είναι αυτή η ίδια αίσθηση του άγνωστου και της ανατροπής που ο Κόπολα αναζητά στις δικές του ιστορίες.
Shanghai Express (1932) – Ένας υπνωτιστικός κόσμος, όπου οι χαρακτήρες είναι φυλακισμένοι ανάμεσα στην επιθυμία και την απώλεια. Ο Στέρνμπεργκ και η Ντίτριχ δημιουργούν ένα θρίλερ γεμάτο εξωτισμό και μυστήριο. Για τον Κόπολα, αυτή η ταινία είναι μια επίδειξη του πως η εικόνα μπορεί να γίνει μια ποίηση από μόνη της. Τα πρόσωπα και οι σκιές παίζουν έναν εξίσου σημαντικό ρόλο με τα λόγια, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα που σε καταπίνει.
The Awful Truth (1937) – Μια ρομαντική κομεντί που δεν μοιάζει με καμία άλλη. Ο Λίο ΜακΚάρεϊ έφτιαξε μια κωμωδία γεμάτη εξυπνάδα και σπιρτάδα, όπου τα αδιέξοδα των σχέσεων γεφυρώνονται μέσα από τον αυθορμητισμό και την αλήθεια των συναισθημάτων. Η επιρροή της πάνω στον Κόπολα μπορεί να μην είναι άμεση, αλλά ο τρόπος που οι χαρακτήρες του ΜακΚάρεϊ επικοινωνούν, πέρα από τα προφανή, είναι κάτι που συναντάμε και στις ταινίες του Κόπολα. Στο βάθος κάθε χιούμορ, υπάρχει πάντα ένας κρυμμένος πόνος.
The Ladies Man (1961) – Ο Τζέρι Λιούις σε μια ταινία όπου ο σουρεαλισμός και το slapstick μπλέκονται με έναν σχεδόν μεταμοντέρνο τρόπο. Η επινοητικότητα της κινηματογράφησης και η παιχνιδιάρικη φύση του φιλμ καθιστούν αυτή την ταινία ένα διαρκές παιχνίδι με τις προσδοκίες του κοινού. Ο Κόπολα εκτιμά την ελευθερία με την οποία ο Λιούις δημιουργεί τον δικό του κόσμο. Η ταινία είναι μια υπενθύμιση ότι το σινεμά είναι, τελικά, ένας χώρος όπου τα πάντα είναι δυνατά.
The Burmese Harp (1956) – Ένα σπαρακτικό αντιπολεμικό έργο, με την ευαισθησία του Κον Ιτσικάουα να περικλείει κάθε καρέ. Η ιστορία ενός στρατιώτη που αναζητά τη λύτρωση μέσα στη φρίκη του πολέμου είναι μια αναζήτηση για την ανθρωπιά. Ο Κόπολα, πάντα γοητευμένος από τις ιστορίες ανθρώπινης αξιοπρέπειας μέσα σε ακραίες συνθήκες, βρίσκει εδώ έναν καθρέφτη για τις δικές του δημιουργίες. Στον κόσμο του Κόπολα, το σινεμά δεν είναι απλώς διασκέδαση. Είναι ένα μέσο για να εξερευνήσει τις πιο σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Tokyo Story (1953) – Το αριστούργημα του Γιασουχίρο Όζου δεν είναι απλώς μια ταινία για την οικογένεια και τον χρόνο. Είναι ένα ποίημα για την απώλεια, για τη σιωπή και για όλα εκείνα που δεν λέγονται ποτέ μεταξύ των ανθρώπων. Ο Κόπολα αντλεί έμπνευση από την υπομονή και την λεπτότητα της αφήγησης του Όζου, όπου οι συναισθηματικές εκρήξεις είναι σχεδόν ανεπαίσθητες αλλά τόσο ισχυρές. Αυτή η βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης σχέσης και των μεταμορφώσεων της είναι κάτι που πάντα χαρακτήριζε το έργο του Κόπολα.
The Last Laugh (1924) – Ο Μουρνάου καταργεί την ανάγκη για λόγια. Σε αυτό το βωβό φιλμ, η έκφραση, οι κινήσεις και η κίνηση της κάμερας αφηγούνται τα πάντα. Για τον Κόπολα, αυτή η ταινία είναι μια υπενθύμιση ότι το σινεμά είναι, πάνω απ’ όλα, εικόνα. Η δύναμη της εικόνας να αφηγείται ιστορίες χωρίς την ανάγκη λέξεων είναι κάτι που τον γοητεύει.
The Blue Angel (1930) – Η Μάρλεν Ντίτριχ σε ένα από τα πιο εμβληματικά της φιλμ, υπό τη σκηνοθεσία του Ζόζεφ φον Στέρνμπεργκ. Η πτώση του καθηγητή που παρασύρεται από το πάθος του για μια καλλιτέχνιδα είναι ένα σκοτεινό παραμύθι για την καταστροφή και την αυτοκαταστροφή. Ο Κόπολα, που πάντα γοητευόταν από χαρακτήρες που βρίσκονται στα όρια της ψυχικής τους αντοχής, βλέπει σε αυτή την ταινία μια τραγική ιστορία που δεν έχει χαρούμενο τέλος, αλλά που εκπέμπει μια σαγηνευτική αλήθεια.
Splendor in the Grass (1961) – Ο Ελία Καζάν ξετυλίγει την ψυχή των νέων μέσα από μια συγκλονιστική ιστορία για τον έρωτα, την απώλεια και την καταπίεση των συναισθημάτων. Η Νάταλι Γουντ και ο Γουόρεν Μπίτι ενσαρκώνουν δύο νέους που ζουν τον έρωτά τους κάτω από την πίεση μιας συντηρητικής κοινωνίας, με αποτέλεσμα την εσωτερική διάλυση. Ο Κόπολα εκτιμά βαθιά αυτό το έργο για την τόλμη του να αγγίξει την αίσθηση της απόγνωσης και της κατάρρευσης, που συχνά νιώθουμε όταν οι επιθυμίες μας συγκρούονται με τις κοινωνικές προσδοκίες. Κάθε καρέ είναι γεμάτο από υπόγεια ένταση, κάνοντάς μας να νιώθουμε τον καταπιεσμένο πόθο και την αβεβαιότητα που ακολουθεί τη νεανική αγάπη.
Punch-Drunk Love (2002) – Ο Πολ Τόμας Άντερσον σε μια ρομαντική κωμωδία που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα. Ο Άνταμ Σάντλερ ενσαρκώνει τον Μπάρι, έναν άνθρωπο γεμάτο αντιφάσεις, ο οποίος βρίσκει τον έρωτα εκεί που δεν το περιμένει. Είναι μια ταινία γεμάτη σουρεαλισμό και εκρηκτικές συναισθηματικές μεταπτώσεις, με μια οπτική αισθητική που καθηλώνει. Ο Κόπολα, πάντα ερωτευμένος με τις ιστορίες που διερευνούν την εύθραυστη φύση της ψυχής, βρίσκει στην ταινία αυτή κάτι από την τρυφερότητα και την βία που μπορεί να κρύβει ο έρωτας. Ο Άντερσον χειρίζεται το παράδοξο και το τυχαίο με τρόπο που φέρνει τον θεατή στο χείλος μιας συναισθηματικής δίνης – κάτι που ο Κόπολα αναγνωρίζει ως την ίδια την ουσία του σινεμά.
Empire of the Sun (1987) – Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ δίνει μια βαθιά προσωπική ιστορία για την ελπίδα και την επιβίωση μέσα από τα μάτια ενός παιδιού κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο νεαρός Κρίστιαν Μπέιλ ζει την απόλυτη ανατροπή όταν ο πόλεμος τον χωρίζει από την οικογένειά του, και αυτός αναγκάζεται να επιβιώσει σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων στην Κίνα. Ο Κόπολα εκτιμά την οπτική μεγαλοπρέπεια της ταινίας και την ικανότητα του Σπίλμπεργκ να αφηγηθεί ένα τόσο σκληρό θέμα με ευαισθησία και ανθρωπιά. Το θέμα της παιδικής αθωότητας που συγκρούεται με την αγριότητα του πολέμου είναι κάτι που συγκινεί τον Κόπολα, και αυτή η ταινία αποτελεί υπόδειγμα για το πώς το σινεμά μπορεί να αποκαλύψει τις πιο σκοτεινές αλλά και τις πιο φωτεινές πλευρές της ανθρώπινης φύσης.
Sunrise: A Song of Two Humans (1927) – Ο Φ. Β. Μουρνάου δημιουργεί ένα κινηματογραφικό αριστούργημα που περνά από το όνειρο στον εφιάλτη και πίσω, εξερευνώντας την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Η ιστορία ενός άνδρα που παλεύει με τον πόθο, την ενοχή και την αγάπη του προς τη σύζυγό του διαδραματίζεται σε έναν ονειρικό κόσμο γεμάτο συμβολισμούς και βαθιά συναισθήματα. Ο Κόπολα θαύμαζε τον Μουρνάου για την οπτική και αφηγηματική του τόλμη. Το φιλμ είναι ένα κομψοτέχνημα της βωβής εποχής, που αναδεικνύει τη δύναμη της εικόνας και της κίνησης χωρίς την ανάγκη λόγου – κάτι που ο Κόπολα αντιλαμβάνεται ως την πιο αγνή μορφή κινηματογραφικής τέχνης.
The Joyless Street (1925) – Ο Γ. Β. Παμπστ σκηνοθετεί ένα σκοτεινό κοινωνικό δράμα με θέμα τη φτώχεια και την εκμετάλλευση στη μεταπολεμική Βιέννη. Η ταινία αποτελεί μια σκληρή απεικόνιση των ταξικών διαφορών και της ανθρώπινης εξαθλίωσης, μέσα από την οπτική της Γκρέτα Γκάρμπο σε έναν από τους πιο σημαντικούς ρόλους της καριέρας της. Για τον Κόπολα, το φιλμ αυτό είναι μια μελέτη στην κοινωνική παρακμή, όπου οι χαρακτήρες σφυρηλατούνται από τις συνθήκες που τους περιβάλλουν, παρασύροντας τους στο ηθικό χάος. Ο Κόπολα ανέκαθεν γοητευόταν από ιστορίες που εξερευνούν τις ακραίες καταστάσεις στις οποίες οδηγούνται οι άνθρωποι όταν η κοινωνία τους συνθλίβει – και αυτή η ταινία είναι το απόλυτο παράδειγμα.
A Place in the Sun (1951) – Ο Τζορτζ Στίβενς φέρνει στο προσκήνιο μια τραγική ιστορία φιλοδοξίας, έρωτα και κοινωνικής ανόδου. Ο Μοντγκόμερι Κλιφτ πρωταγωνιστεί ως ένας άντρας που βλέπει τις φιλοδοξίες του να καταστρέφονται από τις προσωπικές του επιλογές και τις σχέσεις του. Ο Κόπολα εκτιμά το ψυχολογικό βάθος της ταινίας, την ένταση που χτίζεται καθώς ο κεντρικός χαρακτήρας παλεύει να διατηρήσει την ψυχραιμία του μπροστά στην ολοένα αυξανόμενη πίεση. Ο συμβολισμός της πάλης του ατόμου με το προσωπικό του πεπρωμένο είναι κάτι που βρίσκουμε και στις ταινίες του Κόπολα, όπου οι ήρωες συχνά βρίσκονται αντιμέτωποι με τη δική τους εσωτερική πτώση.
The King of Comedy (1982) – Ο Μάρτιν Σκορσέζε σε μια από τις πιο ιδιαίτερες ταινίες του. Ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο υποδύεται τον Ρούπερτ Πάπκιν, έναν άσημο κωμικό που εμμονικά προσπαθεί να γίνει διάσημος, με την πραγματικότητα και τη φαντασία του να μπλέκονται ανεξέλεγκτα. Ο Κόπολα, που πάντα είχε μια εμμονή με τους χαρακτήρες που παλεύουν με την έννοια της ταυτότητας και της φήμης, βλέπει στον Πάπκιν έναν άνθρωπο που θυσιάζει την ίδια του την ψυχή για την επιτυχία. Η ταινία λειτουργεί ως σχόλιο για την κοινωνία της φήμης, αλλά και για τον ανθρώπινο πόθο για αναγνώριση, κάτι που και ο ίδιος ο Κόπολα εξερευνά μέσα από τις δικές του ιστορίες.
After Hours (1985) – Ο Σκορσέζε επιστρέφει, αυτή τη φορά με μια μαύρη κωμωδία που εξερευνά το χάος και τον παραλογισμό της νυχτερινής ζωής της Νέας Υόρκης. Η ταινία ακολουθεί τον Πολ Χάκετ σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να επιστρέψει σπίτι του μετά από μια σειρά από παράξενες και επικίνδυνες συναντήσεις. Ο Κόπολα θαυμάζει τον τρόπο που η ταινία καταφέρνει να αιχμαλωτίσει την παράνοια και την απομόνωση, συνδυάζοντας το χιούμορ με τον τρόμο. Είναι μια υπενθύμιση ότι οι μεγαλύτεροι εφιάλτες μας συχνά ξεκινούν από τις πιο απλές, καθημερινές καταστάσεις – κάτι που συναντάμε ξανά και ξανά στις ταινίες του Κόπολα, όπου το αθώο μετατρέπεται στο απειλητικό.
Ashes and Diamonds (1958) – Ο Αντρέι Βάιντα προσφέρει μια πολιτική αλληγορία για την Πολωνία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ταινία ακολουθεί τον Μάτσεκ, έναν αντιστασιακό που βρίσκεται σε σύγκρουση με την ηθική του όταν του ζητείται να εκτελέσει έναν αντίπαλο του καθεστώτος. Ο Κόπολα βλέπει στο πρόσωπο του Μάτσεκ έναν άνθρωπο που βασανίζεται από τις συνέπειες των επιλογών του, έναν χαρακτήρα που θυμίζει τους δικούς του ήρωες, όπως ο Μάικλ Κορλεόνε. Η πάλη του ατόμου με την ιστορία και τις δυνάμεις που τον καθορίζουν είναι ένα θέμα που διατρέχει ολόκληρη την κινηματογραφική καριέρα του Κόπολα.
Invitation to the Dance (1956) – Ο Τζιν Κέλι σε μια μοναδική κινηματογραφική εμπειρία, όπου ο χορός γίνεται το απόλυτο μέσο έκφρασης. Χωρίς διαλόγους, η ταινία αφήνει τον χορό και τη μουσική να αφηγηθούν την ιστορία, δημιουργώντας ένα φιλμ που φέρνει τον θεατή σε επαφή με τα πιο βαθιά συναισθήματα μέσα από την κίνηση. Ο Κόπολα, που πάντοτε έβλεπε τον κινηματογράφο ως μια συμφωνία εικόνας και ήχου, λατρεύει την ελευθερία και την αίσθηση ροής που προσφέρει αυτό το φιλμ. Είναι μια ωδή στη δύναμη της τέχνης να υπερβαίνει τα όρια της γλώσσας και να αγγίζει την ψυχή.

Αυτές οι ταινίες δεν είναι απλώς επιρροές. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίστηκε η μαγεία του Κόπολα. Αποτελούν το δικό του φόρο τιμής στο σινεμά, και, μέσα από αυτές, μπορούμε να κατανοήσουμε λίγο καλύτερα τη δική του δημιουργική ψυχή. Το “Megalopolis”, με το μεγαλειώδες όραμα και τις πολυσύνθετες αφηγήσεις του, αναμένεται να είναι το επόμενο μεγάλο κεφάλαιο στην καριέρα του. Ένα έργο που, όπως και οι ταινίες που τον ενέπνευσαν, υπόσχεται να μας συγκλονίσει και να μας ταξιδέψει σε έναν κινηματογραφικό κόσμο που λίγοι δημιουργοί μπορούν να προσφέρουν.