Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που αλλάζουν την ιστορική πορεία ενός έθνους απασχολούν πλήθος καλλιτεχνών, κάθε μόρφη τέχνης. Η Επανάσταση του 1821 έχει «αποτυπωθεί» σε πίνακες, έχουν γίνει στίχοι σε τραγούδια και ποιήματα, έχουν γραφτεί μυθιστορήματα, αλλά και θέματα για ταινίες.
Επανάσταση και Ελληνικός κινηματογράφος
Αυτό που κυριαρχεί στις ταινίες αυτές είναι μια cult αισθητική, καθώς σεναριογράφοι και σκηνοθέτες, προσπαθώντας να παραμείνουν στο ύψος των περιστάσεων, μετέρχονται όλες τις γνωστές μεθόδους πρόκλησης της συγκίνησης -ειδικά οι ταινίες του Ελληνοαμερικανού Τζέιμς Πάρις χτυπάνε κόκκινο στην «καλτίλα». Έλληνες καλοκάγαθοι και αντρειωμένοι -με σχεδόν πάντοτε έναν προδότη, Τούρκοι βάρβαροι και χαζοί, πρωταγωνιστές με φουστανέλα και εντυπωσιακά μουστάκια, σκηνές μάχες που θυμίζουν σχολική γιορτή, συνθέτουν ένα παζλ που ωστόσο δεν ένοχλει -αν θεωρήσουμε πως ακούμε ένα παραμύθι από το στόμα της γιαγιάς ή του παππού.
Οι περισσότερες από τις ταινίες αυτές γυρίστηκαν για να κόψουν εισιτήρια στο σινεμά και πλέον κερδίζουν σταθερά μια θέση στον προγραμματισμό των καναλιών για το το βράδυ της 25ης Μαρτίου.
Επανάσταση, άθλοι και πραγματικότητα
Τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται είναι σοβαρά: Η Έξοδος του Μεσολογγίου και οι Σουλιώτες στο Ζάλογγο αποτελούν κορυφαίες στιγμές του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα, που όμως αντιμετωπίζονται με ευκολία και προχειρότητα. Αντίθετα, η Μαντώ Μαυρογένους και η Δίκη των Δικαστών καταπιάνονται με θέματα πολύ πιο σύνθετα και ενοχλητικά, κυρίως τη μορφή που έδωσαν στο νεοσύσαστο Ελληνικό Κράτος οι κρατικοί λειτουργοί του.
Μπουμπουλίνα (1959)
Υπόθεση: Η ζωή και η δράση της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας (Ειρήνη Παπά), η οποία χηρεύει για δεύτερη φορά και ταξιδεύει στην Οδησσό, όπου επικοινωνεί με μέλη της Φιλικής Εταιρείας για να συμμετάσχει στην Επανάσταση, διαθέτοντας, όχι μόνο τα πλοία και την περιουσία της, αλλά και τον ίδιο της τον εαυτό.
Συντελεστές: Με τους Νέστορα Μάτσα και Κώστα Ασημακόπουλο να υπογράφουν το σενάριο και τον Κώστα Ανδρίτσο τη σκηνοθεσία, στο σετ της Μπουμπουλίνας βρέθηκαν μερικά από τα φτασμένα, αλλά και μετέπειτα μεγάλα αστέρια του Ελληνικού κινηματογράφου: Η Ειρήνη Παππά στον ομώνυμο ρόλο, ο Ανδρέας Μπάρκουλης, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, η Μιράντα Μυράτ, ο Χριστόφορος Νέζερ, ο Βασίλης Κανάκης, ο Γκίκας Μπινιάρης, ο Κούλης Στολίγκας, η Γεωργία Βασιλειάδου, Αρτέμης Μάτσας, Λευτέρης Βουρνάς, Κούλα Αγαγιώτου. Στη συγκεκριμένη ταινία κάνει το κινηματογραφικό του ντεμπούτο ο Νίκος Κούρκουλος.
Το σενάριο και η σκηνοθεσία κινείται στα standards της εποχής, με την Ειρήνη Παπά ξετυλίγει το διεθνούς βεληνεκούς ταλέντο της με άξιους συμπαραστάτες.
Η «Μπουμπουλίνα» της ΦΑΡΟΣ ΦΙΛΜ είναι η βιογραφική ταινία για την ηρωίδα της Επανάστασης, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Επί χρόνια η ταινία λογιζόταν ως χαμένη. Υπήρχε μόνο μια κόπια και αυτή σε κασέτα VHS, μετά από μετεεγγραφή σε οικιακό βίντεο από παλαιότερη μετάδοση της ΕΡΤ. Όπως είναι λογικό η ποιότητά της ήταν κακή. Για την αποκατάσταση και την ψηφιοποίησή της ενδιαφέρθηκαν τα αδέλφια Εριέττα και Φίλιππος Κούρκουλος- Λάτσης, με τη συνδρομή των οποίων η ταινία σώθηκε και μεταδόθηκε από την ΕΡΤ στην επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση.
Η Έξοδος του Μεσολογγίου (1965)
Υπόθεση: Οι τελευταίες μέρες της ιστορικής πολιορκίας του Μεσολογγίου. Η ταινία απεικονίζει ανάγλυφα την όλη κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη, μετά την πολύμηνη πολιορκία των Τούρκων, και αφηγείται τη θαρραλέα προσπάθεια των υπερασπιστών της οι οποίοι επιχειρούν την ηρωική και απελπισμένη έξοδο.
Στη σκηνοθετική καρέκλα βρίσκουμε τον Δημήτρη Δούκα, στο σενάριο τον Γιώργο Καψάλη. Πρωταγωνιστεί ο Μάνος Κατράκης που όμως δεν μπορεί να διασώσει τη φτωχή παραγωγή και το αναιμικό σενάριο. Παίζουν επίσης: Δάφνη Σκούρα, Τζαβαλάς Καρούσος, Φοίβος Ταξιάρχης, Ίλυα Λιβυκού, Άννα Ιασωνίδου, Κώστας Μπαλαδήμας, Μαλαίνα Ανουσάκη, Μ. Σπηλιωτοπούλου, Χριστόφορος Ζήκας, Τάκης Εμμανουήλ.
Η ταινία προβλήθηκε τη σεζόν 1965-1966 και έκοψε τον πενιχρό αριθμό των 16.207 εισιτήρια, καταλαμβάνοντας την 99η θέση σε 101 ταινίες. Κι αυτό είναι όσα πρέπει να γραφτούν για την ταινία.
Παπαφλέσσας – Η Μεγάλη Στιγμή του 21 (1971)
Υπόθεση: Η βιογραφική ταινία ακολουθεί τον Γρηγόρη Παπαφλέσσας (Γρηγόρης Δίκαιος ή Φλέσσας), έναν ιερέα που γίνεται από τους πρωτεργάτες της Επανάστασης του 1821. Μέσα από τη δράση του παρακολουθούμε τα γεγονότα των δύο πρώτων χρόνων της Επανάστασης, την ιστορική νίκη στα Δερβενάκια, τα μεθεόρτια της νίκης και τον λυτρωτικό θάνατό του στο Μανιάκι.
Η ταινία είναι παραγωγή του Ελληνοαμερικανού Τζέιμς Πάρις. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Ερρίκος Ανδρέου, το σενάριο ο Πάνος Κοντέλης. Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ αγαπήθηκε στον ρόλο του Παπαφλέσσα, πλάι του η νεαρή Κάτια Δανδουλάκη, ενώ το καστ συμπληρώνουν οι Αλέκος Αλεξανδράκης, Άγγελος Αντωνόπουλος, Λαυρέντης Διανέλλος, Γιάννης Κατράνης, Ηλίας Λογοθέτης, Θόδωρος Μορίδης, Σταύρος Ξενίδης, Έλεν Τσαλδάρη, Στέφανος Στρατηγός.
Το Παπαφλέσσας είναι μια από τις ταινίες που γνώρισαν τη μεγάλη εισπρακτική επιτυχία στο είδος της. Αντίστοιχα, μια από τις πιο καλτ στιγμές του Ελληνικού σινεμά. Η ταινία απέσπασε 3 βραβεία στο 12ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1971: Αρτιότερης Παραγωγής, Σκηνοθεσίας καθώς τιμητική διάκριση για το ντεκόρ και τα κοστούμια στον Διονύση Φωτόπουλο (Το βραβείο της Καλύτερης ταινίας και το Βραβείο Πρώτου Ανδρικού πήγαν στον Θανάση Βέγγο για το Τι Έκανες στον Πόλεμο Θανάση).
Αξίζει να αναφέρουμε πως από τον περίφημο «Εξώστη» του Φεστιβάλ ακούστηκαν γιουχαΐσματα κατά την προβολή, κάτι που εξόργισε τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ, ο οποίος σε συνέντευξή του στην Απογευματινή ανέφερε: «Μίσησα την οργανωμένη οχλαγωγία του Φεστιβάλ. Εκείνων που μετέτρεψαν την αίθουσα σε εξέδρα γηπέδου. Ντροπή τους τέτοια ασέβεια. […] Δεν σεβάστηκαν τίποτε. Εξεπλάγην. Επρόκειτο για ένα φαιδρό συρφετό αγέλης, φανατικών της εξέδρας. Καφενόβιους. Ήρθαν με σκοπό να μετατρέψουν το Φεστιβάλ σε εμποροπανήγυρη. Για αυτό είναι προτιμότερο να καταργηθεί».
Οι Σουλιώτες (1972)
Υπόθεση: Οι Σουλιώτες μαθαίνουν από τη θαρραλέα Βαγγελή (Κάτια Δανδουλάκη) ότι ο Αλή Πασάς (Φερνάντο Σάντσο) σκοπεύει να τους επιτεθεί και να τους θέσει υπό το ζυγό του. Η επίθεσή του όμως θα αποτύχει μπροστά στη γενναία άμυνα που θα προβάλουν οι Σουλιώτες, με αρχηγό τους τον Φώτο Τζαβέλλα (Χρήστος Καλαβρούζος).
Η Βαγγελή αγωνίζεται μαζί με τους υπόλοιπους συντοπίτες της και ερωτεύεται τον καπεταν-Κόγκα Δράκο (Γιάννη Κατράνη). Ωστόσο, η προδοσία του Πήλιου Γούση θα φέρει την καταστροφή. Οι Σουλιώτες μάχονται ηρωικά, το Κούγκι ανατινάζεται και οι γυναίκες στο Ζάλογγο, για να αποφύγουν την ατίμωση, αφού στήσουν χορό, ρίχνονται στο βάραθρο κρατώντας τα παιδιά στην αγκαλιά τους.
Άλλη μια ταινία του Τζέιμς Πάρις, η οποία γυρίστηκε στη Λέσβο. Το σενάριο είναι του Πάνου Κοντέλη, ενώ στην καρέκλα του σκηνοθέτη κάθεται ο Δημήτρης Παπακωνσταντής. Χρήστος Πολίτης, Κάτια Δανδουλάκη κρατάνε τους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους ενώ πλαισιώνονται από τους Γιάννη Κατράνη, Στέφανο Στρατηγό, Λαυρέντη Διανέλλο, Αλέκα Κατσέλη, Φερνάντο Σάντσο.
Με στοιχεία σπαγγέτι – γουέστερν, οι Σουλιώτες κινούνται στα ποιοτικά επίπεδα που θέλει ο παραγωγός Τζέιμς Πάρις, αυτό της εύκολης πέψης και εντυπωσιασμού. Η ταινία έκοψε 117.124 εισιτήρια, καταλαμβάνοντας την 40η θέση ανάμεσα σε 90 ταινίες εκείνης της σεζόν
Η Δίκη των Δικαστών (1974)
Υπόθεση: Λίγα χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, υπό τη βασιλεία του βαυαρού Όθωνος, προσήγαγε σε δίκη τους μεγάλους οπλαρχηγούς του αγώνα, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και Γεώργιο Πλαπούτα, με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Η περιβόητη αυτή δίκη του 1833, που έγινε στο Ναύπλιο, συγκλόνισε το έθνος, επειδή οι πάντες γνώριζαν ότι οι δύο ήρωες ήταν απολύτως αθώοι.
Ο πρόεδρος του δικαστηρίου Αθανάσιος Πολυζωίδης και ο δικαστής Γεώργιος Τερτσέτης αρνούνται να προσυπογράψουν την καθ’ υπαγόρευση από το παλάτι –μέσω των τριών αντιβασιλέων Άρμανσμπεργκ, Μάουερ και Έιντεκ– καταδίκη σε θάνατο των κατηγορουμένων. Οι Βαυαροί διατάζουν τον Υπουργό Δικαιοσύνης να επέμβει, κι αυτός απαγγέλλει κατηγορία εναντίον τους, με αποτέλεσμα να συρθούν στα μπουντρούμια των φυλακών και να δικαστούν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Ωστόσο, τελικά θα αθωωθούν πανηγυρικά.
Το σενάριο και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Πάνος Γλυκοφρύδης. Ο Νίκος Κούρκουλος και ο Μάνος Κατράκης στους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους χαρίζουν δύο αξέχαστες ερμηνείες, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το υπόλοιπο καστ, ανάμεσά τους οι Νικηφόρος Νανέρης, Χρήστος Τσάγγας, Χρήστος Καλαβρούζος, Σπύρος Καλογήρου.
Μία από τις λίγες ταινίες που πραγματικά στέκεται στο ύψος των περιστάσεων. Παρόλα αυτά, ψηφίστηκε ως «η χειροτερή ταινία του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης» τη χρονιά που προβλήθηκε.
Μαντώ Μαυρογένους (1971)
Υπόθεση: Το 1820 η Μαντώ Μαυρογένους βρίσκεται στη Βιέννη, όπου συνάντα μια ομάδα Ελλήνων φοιτητών και μιλάνε για την επανάσταση που πρόκειται να γίνει. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο θείος της τη μυεί στη Φιλική Εταιρεία. Η Μαντώ πουλά την προίκα της και εξοπλίζει δικό της καράβι και στρατό με σκοπό να βοηθήσει την επανάσταση.
Γνωρίζει τον ηγέτη της Φιλικής Εταιρείας, Δημήτριο Υψηλάντη, και δημιουργεί σχέση μαζί του, αλλά συναντά τις αντιρρήσεις των πολιτικών αρχηγών του αγώνα, και κυρίως του Ιωάννη Κωλέττη που φοβάται μήπως οι δυο νέοι θελήσουν να γίνουν οι πρώτοι βασιλείς του νέου έθνους. Για να διαλύσει τη σχέση τους, χρησιμοποιεί την όμορφη ζωγράφο Νίκη Καλογερά, που μόλις ήρθε από το Παρίσι.
Ο Κωστας Καραγιάννης αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία, ενώ συνυπογράφει το σενάριο με τον Νίκο Καμπάνη. Η Τζένη Καρέζη κερδίζει τις εντυπώσεις. Το καστ είναι all star: Πέτρος Φυσσούν, Άλκης Γιαννακάς, Ελένη Ερήμου, Σταύρος Ξενίδης, Λαυρέντης Διανέλλος, Γιώργος Μοσχίδης, Κάκια Παναγιώτου, Θόδωρος Έξαρχος, Αθηνόδωρος Προύσαλη, Ντίνος Καρύδης, Τίμος Περλέγκας.
Μια από τις ταινίες που μονοπωλούν την ημέρα της 25ης Μαρτίου. Σε αντίθεση με τις άλλες, στο «Μαντώ Μαυρογένους» ο Κώστας Καραγιάννης είχε την οξυδέρκεια να μην παρουσιάσει μεγάλες σκηνές δράσης, να τις περιορίσει. Αντιθέτως, ρίχνει το βάρος στις μηχανορραφίες που στήθηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.
