Οι κριτικοί το έχουν αποθεώσει, μοιράζουν τα «αστεράκια» σωρηδόν. Κατανοητό αν αυτό σε κάνει κάπως καχύποπτο ή διστακτικό. Δεν είναι δηλαδή από μόνο του κάποιο ISO ποιότητας. Θα το καταλάβουμε ακόμα κι αν δεν σε «ψήσει» ούτε πως απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες.
Πίστεψέ μας, όμως, το Ζώνη Ενδιαφέροντος (Zone of Interest) είναι από τις περιπτώσεις που το λες μέσα από την καρδιά σου το «ναι, αξίζει, απόλυτα» μόλις το δεις. Και είναι από τις ταινίες που στη σκοτεινή αίθουσα του σινεμά αναδεικνύονται ακόμα περισσότερο…
Δεν έχουν ειπωθεί όλα για το Ολοκαύτωμα; Τελικά, όχι. Για μια από τις πιο φρικιαστικές στιγμές των ανθρώπων – και έχουμε πολλές τέτοιες δυστυχώς ως είδος – υπήρχε κι άλλη αφηγηματική οδός. Αυτή που επιλέχτηκε εν προκειμένω. Από τεχνικής πλευράς το αποτέλεσμα είναι άρτιο, ο σκηνοθέτης Τζόναθαν Γκλέιζερ μας παραδίδει ένα έργο που θα μείνει κλασικό.
Δεν υπάρχει ούτε μία άγρια σκηνή, με την έννοια της ωμής βίας. Όλα υπονοούνται. Εμμέσως πλην τόσο σαφώς. Δεν το βλέπεις, το νιώθεις. Σχεδόν σε κάθε πλάνο, με πρωτόγνωρη ένταση. Άβολο και αμήχανο, αλλά δεν μπορείς να του αντισταθείς, δεν θες κιόλας.
Δεν είναι όλα άσπρο-μαύρο εκεί έξω, κάθε άλλο. Γίνεται τόσο σαφές μέσα από την οικογενειακή γαλήνη της ζωής του διαβόητου διοικητή του Άουσβιτς, Ρούντολφ Ες ακριβώς δίπλα από εκεί που συντελούνταν το απόλυτο έγκλημα – οι Ναζί αποκαλούσαν το συγκεκριμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης «The Zone of Interest» (Interessengebiet), εξ ου και το όνομα της ταινίας.
Αυτή η μεγάλη αλήθεια έρχεται να σε χτυπήσει με τη δύναμη της συνειδητοποίησης. Ο τύπος που συζητούσε για πατέντες πιο αποτελεσματικής καύσης ανθρώπων, ήταν την ίδια στιγμή ένας στοργικός πατέρας, ένας «καθώς πρέπει» οικογενειάρχης – με τους όρους της εποχής εκείνης.
Ζώνη Ενδιαφέροντος: Συνηθίζοντας τη φρίκη
Με τη ναζιστική ιδεολογία να έχει πειράξει σε βαθμό ανεπανόρθωτο το μυαλό του, δεν αντιλαμβανόταν τους Εβραίους ως ανθρώπους. Το να εξοντώσει όσο το δυνατόν περισσότερους το έβλεπε σαν δουλειά που πρέπει να κάνει καλά, με υψηλή αίσθηση καθήκοντος. Για το status του, για να ζει καλά αυτός και η οικογένειά του. Γιατί έτσι θεωρούσε σωστό. Χωρίς τύψεις, χωρίς δεύτερες σκέψεις. Θα μπορούσε άνετα σήμερα να είναι ένας CEO εταιρίας που κοιτάει «να ‘ναι καλά τα νούμερα».
Επίσης η οικογένεια του Ες, ειδικά η γυναίκα του, είχαν εναρμονιστεί πλήρως με την κατάσταση. Το πώς επιλέγει εκείνη να αγνοήσει το τι συμβαίνει γύρω της και να επικεντρωθεί μόνο στα του οίκου της, η άρνησή της να αποδεχθεί κάτι άλλο πλην του «ζω το όνειρό μου, έχω ένα σπιτικό όπως το ήθελα πάντα», αποδίδεται με τρόπο συγκλονιστικό από τη Σάντρα Χίλερ – ακόμα μια εκπληκτική ερμηνεία μετά την «Ανατομία μιας Πτώσης» από την 45χρονη Γερμανίδα ηθοποιό, παρεμπιμπτόντως.
Έχει συνηθίσει να ακούει (αν ακούει…) από δίπλα πυροβολισμούς, βρισιές, φωνές και ανθρώπινες κραυγές. Έχει συνηθίσει να βλέπει τους καπνούς από τα φουγάρα – δεν θέλει καν να ξέρει από τι είναι, το απωθεί ως σκέψη. Ακόμα και όταν ο Ες καλείται να μετατεθεί στο Βερολίνο, αυτή «πατάει πόδι» και ζητάει να συνεχίσει να μένει στο Άουσβιτς, γιατί «εδώ είναι το καλύτερο μέρος να μεγαλώσω τα παιδιά μας». Το ακούς και σου σηκώνεται η τρίχα…
Η περίπτωση της μητέρας της συζύγου του Ες που ήρθε να επισκεφθεί την κόρη της είναι από τις πλέον δυνατές της ταινίας. Προσπάθησε στην αρχή να κάνει τα στραβά μάτια, να χαρεί για την κοινωνική ανέλιξη του παιδιού της, τον πλούτο του σπιτιού που είχε. Όμως σταδιακά δεν μπόρεσε να αντισταθεί στη φρίκη αυτού που συνέβαινε πίσω από τη διπλανή μάντρα. Μόλις το κατάλαβε, σηκώθηκε και έφυγε. Το λες ως και επαναστατική πράξη σε εκείνους τους καιρούς. Αν και στην πραγματικότητα ήταν μια σιωπή στην οποία βυθίστηκαν πολλοί Γερμανοί τότε. Από ένα φόβο που τους είχε παραλύσει.
Σε τελική ανάλυση, η Ζώνη του Ενδιαφέροντος δεν μας εξηγεί από πού προέρχεται το κακό. Δεν είναι αυτή η πρόθεση του φιλμ. Μας μαθαίνει όμως πόσο εύκολα μπορούμε να το συνηθίσουμε, «όλοι εσείς που απλά κοιτάτε τη δουλειά σας». Πήγαινε στο σινεμά να το δεις, πηγαινε…
