Η αλήθεια είναι πως έχει τον τρόπο του να σε «ψαρώνει». Αυτά που γράφει, ο τρόπος που τα γράφει. Πολύ δύσκολο να μην βυθιστείς στις σελίδες των βιβλίων του, να μην κολλήσεις με τον γοητευτικό και διαφορετικό τρόπο σκέψης του, με την ευρυμάθεια και το επίπεδό του. Ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι είναι ένας χαρισματικός αφηγητής, ξέρει να σε κερδίζει ως αναγνώστη. Με βιβλία όπως το Sapiens και το Homo Deus να το πιστοποιούν εμφατικά.
Λίγο πολύ και μέσα από ενδελεχή ιστορική αναδρομή, ο 48χρονος ιστορικός και φιλόσοφος συγγραφέας αποδομεί το σύστημα θρησκειών που έφτιαξαν οι άνθρωποι σε μια προσπάθεια να δώσουν νόημα στο ανεξήγητο της ζωής, και εκφράζει την άποψη πως οδεύουμε ολοταχώς προς μια εποχή που τα δεδομένα (data) θα είναι ο νέος «Θεός». Είναι ο λόγος που για πολύ κόσμο ο Χαράρι είναι κόκκινο πανί. Ο «νεοταξίτης», ο «Μασόνος» και πάει λέγοντας.
Τα βιβλία του γίνονται μέγα θέμα στα διεθνή ΜΜΕ πριν καν κυκλοφορήσουν. Καμία έκπληξη συνεπώς που το «Nexus: Μια σύντομη ιστορία των δικτύων πληροφοριών από την Εποχή του Λίθου μέχρι την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης» προκαλεί ήδη ντόρο – στα μέρη μας το περιμένουμε στα τέλη Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Τι ξενέρωσε τους φαν στο νέο βιβλίο του Χαράρι
Το περίεργο, ή ασυνήθιστο, είναι πως αυτή τη φορά οι κριτικές είναι μάλλον μέτριες ακόμη και από media που μέχρι πρότινος μόνο καλά λόγια είχαν να πουν για τον Χαράρι. Αυτό που χρεώνεται στο Ισραηλινό διανοούμενο είναι πως έχει γεμίσει το βιβλίο του με μεγαλοστομίες, γενικολογίες, κοινοτοπίες και απόψεις που πίσω από τον εντυπωσιακό αισθητικά, συγγραφικά και λεκτικά τρόπο που τις θέτει, δεν βγάζουν και ιδιαίτερο νόημα. Είναι ο Χαράρι ο… Πάολο Κοέλιο της φιλοσοφίας, δηλαδή; Ο σύγχρονος «Όταν θέλεις κάτι πολύ το σύμπαν συνωμοτεί για να το αποκτήσεις»;
Ας δούμε μερικά αποσπάσματα από το νέο του βιβλίο για να καταλάβουμε γιατί κάποιοι ξενέρωσαν μαζί του. «Η ανθρώπινη ζωή είναι μια πράξη εξισορρόπησης μεταξύ του να αγκαλιάσουμε τη βελτίωση του εαυτού μας και την αποδοχή αυτού που ήμασταν», γράφει. Μπορεί, αλλά είναι και πάρα πολλά περισσότερα, έτσι δεν είναι; Σε άλλο σημείο, για παράδειγμα, αποθεώνει τη δημοκρατικότητα των αρχαίων Ρωμαίων, συζητήσιμο τουλάχιστον.
Φαίνεται επίσης πως αντλεί μια ευχαρίστηση στα όρια της ηδονής από το να γκρεμίζει διάφορα θέσφατα των κοινωνιών μας. Θεωρούμε δεδομένο για παράδειγμα πως η ανακάλυψη της τυπογραφίας ήταν το σημείο – καμπής στην ανατολή της εποχής των σύγχρονων επιστημών. Ναι, αλλά έφερε και τα fake news μαζί, απαντάει ο Χαράρι. Που είναι γεγονός, αλλά είναι σαν να λες πως δεν είναι καλό το αμάξι επειδή μπορεί να προκαλέσει και ατυχήματα. Υπάρχει ένα κάποιο άλμα λογικής.
Τι υποστηρίζει το βιβλίο για την Τεχνητή Νοημοσύνη – και τι κάνει «τζιζ»
Η βασική αφηγηματική δομή του Nexus έχει να κάνει με την Τεχνητή Νοημοσύνη και πόσο δυνητικά επικίνδυνη είναι για τους ανθρώπους. Το πώς δηλαδή όλο αυτό που ονομάζουμε δίκτυο υπολογιστών θα καταστρέψει τον πολιτισμό όπως τον ξέρουμε και θα οδηγήσει στο τέλος της ανθρώπινης ιστορίας. Μόνο που για να φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα ο Χαράρι υπερβάλει για τις τρέχουσες κατακτήσεις της ΑΙ. Λέγοντας πως τα εργαλεία αυτής μπορούν ήδη να παράγουν πρωτότυπο πολιτισμικό περιεχόμενο. Υποστηρίζει επίσης πως σύντομα θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν μια νέα πανδημία, ένα καινούριο οικονομικό σύστημα και όλα αυτά ενώ θα μας κοιμίζουν (τους ανθρώπους) με βομβαρδισμό fake news. Μπορεί, δεν λέμε και πώς γίνεται να ξέρουμε, αλλά ακόμα είναι εικασία, δεν πατάει κάπου στέρεα ως πληροφορία.
Και τι πρέπει να κάνουμε για να σώσουμε την ανθρωπότητα από την απειλή; Απλά, λέει ο Χάραρι, να θέσουμε τους αλγόριθμους και την Τεχνητή Νοημοσύνη υπό υψηλή επίσημη επιτήρηση και να χτίσουμε θεσμούς με ισχυρούς αυτοβελτιωτικούς μηχανισμούς. Δηλαδή ό,τι κάνουμε πάντα στις δυτικές φιλεύθερερες δημοκρατίες κοινωνίες κατά βάση; Για ένα βιβλίο που χτίστηκε σε post apocalyptic μοτίβο, σαν να παραείναι απλοϊκό το συμπέρασμα του.
Επειδή προφανώς είναι ένας εξόχως ιδιοφυής άνθρωπος έχει απόλυτη συνείδηση των όσων γράφει. Κάθε λέξη τη χρησιμοποιεί μετά λόγου γνώσης. Αν πιστέψουμε όμως την ηχώ των αντιδράσεων, φαίνεται πως κυνηγάει εξίσου με το στοχασμό επί δύσκολων πανανθρώπινων θεμάτων και τον εντυπωσιασμό, γιατί ξέρει πως (και) έτσι παίζεται το παιχνίδι της προβολής. Πρέπει να είσαι και λίγο προβοκάτορας τη σήμερον ημέρα για να ξυπνήσεις το ενδιαφέρον του κοινού.
Μην χάνουμε το μέτρο ούτε την ουσία. Θεωρούμε δεδομένο πως το Nexus (θα) είναι ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα. Ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι είναι ένας από τους πιο σημαντικούς διανοούμενους των καιρών μας. Φαίνεται όμως πως ούτε αυτό(ς) είναι σε θέση πάντα να αντισταθεί στον μαγνητισμό του φαίνεσθαι, του άκρατου εντυπωσιασμού των καιρών μας. Ή ενδεχομένως στην ανάγκη του να τον αποκαλούν «προφήτη». Μήπως έτσι αδικεί όμως τον εαυτό του; Τροφή για σκέψη….
