Το 2023 φτάνει στο τέλος του και οι λίστες της χρονιάς πάνε και έρχονται. Ταινίες της χρονιάς, σειρές της χρονιάς, φωτογραφίες της χρονιάς, συνεργασίες της χρονιάς, τα τραγούδια που έλιωσες στο Spotify και γενικότερα μια διάθεση για ανασκόπηση και για λίστες μας διακατέχει. Οι New York Times, μετά από ατελείωτες ώρες ντιμπέιτ, κατέληξαν στα βιβλία της χρονιάς. Πέντε fiction και πέντε non-fiction. Ιδού.
“The Bee Sting” του Paul Murray
Ο Ιρλανδός Paul Murray επιστρέφει θριαμβευτικά με το “The Bee Sting“, μια κωμικοτραγική ιστορία για μια ιρλανδική οικογένεια που αντιμετωπίζει κρίσεις. Οι Μπαρνς είναι για μια πλούσια τετραμελής ιρλανδική οικογένεια, της οποίας η περιουσία αρχίζει να καταρρέει μετά το οικονομικό κραχ του 2008. Εκτός όμως από αυτή την κοινή δυσκολία, και οι τέσσερις αντιμετωπίζουν τους δικούς τους δαίμονες: την επανεμφάνιση ενός μακροχρόνιου μυστικού, τον εκβιασμό, τον θάνατο μιας παλιάς αγάπης, έναν ενοχλητικό εχθρό, έναν ανησυχητικό διαδικτυακό φίλο και πολλά άλλα. Το μυθιστόρημα συνδέει τις ιστορίες των ολοένα και πιο απομονωμένων Μπαρνς, αλλά το συνολικό μωσαϊκό που υφαίνει ο Murray δεν είναι αυτό της απομόνωσης αλλά της ελπίδας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αναδεικνύει την απίστευτη αγάπη και ανθεκτικότητα μιας οικογένειας, ακόμη και όταν ο κόσμος τους καταρρέει γύρω τους.
“Chain-Gang All-Stars” του Nana Kwame Adjei-Brenyah
Πρόκειται για μια δυστοπική σάτιρα στην οποία θανατοποινίτες μονομαχούν σε live μετάδοση στην τηλεόραση, για μια ευκαιρία στην ελευθερία. Με αυτό το μυθιστόρημα κάνει το ντεμπούτο του ο Adjei-Brenyah, μετά τη συλλογή διηγημάτων του 2018, “Friday Black”. Μέσα από μια σπαρακτική ιστορία αγάπης μεταξύ των δύο κορυφαίων ανταγωνιστών, που αναγκάζονται να επιλέξουν μεταξύ του άλλου και της ελευθερίας τους, οι σκηνές μάχης είναι τόσο καλογραμμένες που δείχνουν πόσο εύκολο θα μπορούσε να είναι να αποδεχτεί κανείς έναν τόσο άρρωστο κόσμο. Αν είστε φαν του The Handmaid’s Tale, του Squid Game και του Watchmen, αυτό το βιβλίο είναι σίγουρα ό,τι πρέπει για εσάς.
“Eastbound” του Maylis de Kerangal
Το σύντομο, λυρικό μυθιστόρημα της de Kerangal, που πρωτοεκδόθηκε στη Γαλλία το 2012 και μεταφράστηκε πρόσφατα από την Τζέσικα Μουρ, ακολουθεί έναν νεαρό Ρώσο κληρωτό ονόματι Αλιότσα σε ένα υπερσιβηρικό τρένο γεμάτο με άλλους στρατιώτες. Η ατμόσφαιρα είναι ζοφερή. Ο Αλιότσα, απογοητευμένος από τον κύκλο του, μετά από έναν καβγά, αποφασίζει να λιποτακτήσει – και με αυτόν τον τρόπο, δημιουργεί μια δύσκολη συμμαχία με μια Γαλλίδα, με το άγριο και ακατέργαστο τοπίο της Σιβηρίας ως “έναν κόσμο γυρισμένο από μέσα προς τα έξω σαν γάντι, ακατέργαστο, άγριο, άδειο” – αυξάνει το διακύβευμα. “Η ανασφάλεια της ύπαρξης σε όλη αυτή την απεραντοσύνη και στο τρένο τονίζει τη σημασία της ανθρώπινης σύνδεσης”, έγραψε ο κριτικός των NYT, Ken Kalfus. “Σε μια εποχή πολέμου, αυτή η σύνδεση μπορεί να φέρει την απελευθέρωση και τη σωτηρία”.
“Η απάτη” της Zadie Smith
Βασισμένο σε μια περίφημη ποινική δίκη του 19ου αιώνα, στην οποία ο εναγόμενος κατηγορήθηκε ότι παρίστανε έναν ευγενή, το μυθιστόρημα της Smith σκιαγραφεί με επιτυχία τις κοινωνικές αντιπαραθέσεις της εποχής στο Λονδίνο και την αγγλική ύπαιθρο. Οι κυριότεροι από τους ήρωες είναι μια χήρα Σκωτσέζα οικονόμος που παρακολουθεί με ζήλο τη δίκη και ένας πρώην σκλάβος Τζαμαϊκανός υπηρέτης που καταθέτει για λογαριασμό του ενάγοντος. Η Σμιθ, ταλαντούχα κριτικός αλλά και μυθιστοριογράφος βρίσκει άφθονες ευκαιρίες να τα βάλει με τη λογοτεχνική κουλτούρα της εποχής, ενώ παράλληλα προβληματίζεται για το ποιες ιστορίες λέγονται και ποιες παραβλέπονται. “Όπως πάντα, είναι ευχαρίστηση να βρίσκεσαι στο μυαλό της Zadie Smith, το οποίο, όσο περνάει ο καιρός, γίνεται συνεχόμενο με το ίδιο το Λονδίνο”, έγραψε στην κριτική του ο Karan Mahajan. “Ο Ντίκενς μπορεί να έχει πεθάνει, αλλά η Σμιθ, ευτυχώς, είναι ζωντανή”.
“North Woods” του Daniel Mason
Το φιλόδοξο μυθιστόρημα του Mason οδηγεί τους αναγνώστες στο κατώφλι ενός σπιτιού στην άγρια φύση της δυτικής Μασαχουσέτης και τους αφήνει εκεί για 300 χρόνια και σχεδόν 400 σελίδες. Τη μία μετά την άλλη, σε ενότητες που ζωντανεύουν με επιστολές, ποιήματα, στίχους τραγουδιών, ημερολόγια, σημειώσεις ιατρικών περιστατικών, vintage απεικονίσεις και διάφορα εφήμερα που συνήθως δεν βρίσκονται στις σελίδες ενός μυθιστορήματος, γνωρίζουμε τους κατοίκους του τόπου από την εποχή της αποικιοκρατίας μέχρι σήμερα. Οι ζωές τους (και οι θάνατοί τους) διασταυρώνονται για λίγο, αλλά κυρίως στρώνονται η μία πάνω στην άλλη εκθαμβωτικά.
“The best minds” του Jonathan Rosen
Αυτό το βιβλίο σε καρφώνει στον καναπέ και είναι μια αναπαράσταση της μακράς φιλίας του συγγραφέα με τον Michael Laudor, ο οποίος έγινε πρωτοσέλιδο πρώτα ως απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Γέιλ, αποστιγματίζοντας τη σχιζοφρένεια και στη συνέχεια επειδή μαχαίρωσε την έγκυο φίλη του μέχρι θανάτου με ένα κουζινομάχαιρο. Αντλώντας από αποσπάσματα, δικαστικά και αστυνομικά αρχεία, νομικές και ιατρικές μελέτες, συνεντεύξεις, ημερολόγια και τα πυρετώδη γραπτά του Laudor (συμπεριλαμβανομένης μιας δικής του πρότασης για βιβλίο), ο Rosen εξετάζει τη διάτρητη γραμμή μεταξύ ευφυΐας και παραφροσύνης, τα περίπλοκα πολιτικά ζητήματα που θέτει η αποϊδρυματοποίηση και τις ηθικές υποχρεώσεις μιας κοινότητας. Το βιβλίο είναι μια στοχαστικά δομημένη, βαθιά ριζωμένη καταγγελία για μια κοινωνία που δίνει προτεραιότητα στο κέρδος, στις γρήγορες λύσεις και στα ευτυχή τέλη έναντι του μόχθου της φροντίδας.
“Bottoms up and the devil laughs” από την Kerry Howley
Η αφήγηση του Howley για το κράτος εθνικής ασφάλειας και τους ανθρώπους που εμπλέκονται σε αυτό περιλαμβάνει παραμυθάδες, ανθρώπους που λένε την αλήθεια, μαχητές, πληροφοριοδότες. Στο επίκεντρο βρίσκεται η Reality Winner η εργολάβος της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας που καταδικάστηκε βάσει του νόμου περί κατασκοπείας για τη διαρροή απόρρητων πληροφοριών στο The Intercept σε 63 μήνες φυλάκιση. Η εξερεύνηση της Howley σχετικά με την ιδιωτική ζωή και την ψηφιακή επιτήρηση την οδηγεί τελικά στα κακά εδάφη των θεωρητικών συνωμοσίας και του QAnon. Πρόκειται για ένα τόξο που μοιάζει τόσο εκπληκτικό όσο και αναπόφευκτο. Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο που είναι καθηλωτικό και σκοτεινά αστείο.
“Fire Weather” από τον John Vaillant
Το 2016, μανιασμένες πυρκαγιές κατέκαψαν το Φορτ ΜακΜάρεϊ στην καναδική επαρχία της Αλμπέρτα. Στο πολύκροτο “Fire Weather”, ο Vaillant περιγράφει λεπτομερώς πώς ξεκίνησε η πυρκαγιά, πώς μεγάλωσε, τις ζημιές που προκάλεσε – και το πως έφθασε τελικά στην καταστροφή. Αλλά ο πραγματικός πρωταγωνιστής εδώ είναι η ίδια η φωτιά: μια ατίθαση και τρομακτική δύναμη με ακόρεστες ορέξεις. Αυτό το βιβλίο είναι ταυτόχρονα ένα θρίλερ πραγματικής ζωής και μια περιγραφή στιγμή προς στιγμή του τι συνέβη – και γιατί. Μια και το κλίμα αλλάζει και ο άνθρωπος όχι, θα συνεχίσει να συμβαίνει ξανά και ξανά.
“Master Slave Husband Wife” του Ilyon Woo
Το 1848, η Έλεν και ο Γουίλιαμ Κραφτ, ένα σκλαβωμένο ζευγάρι στη Τζόρτζια, πραγματοποίησαν μια τολμηρή απόδραση μεταμφιεσμένοι προς τον βορρά. Κατά απίθανο τρόπο, παρά τις κοντινές επαφές και τους αποφασισμένους δουλεμπόρους, το ζευγάρι κατάφερε να διαφύγει, συνεχίζοντας να περιοδεύει και να γράφουν μια δημοφιλή περιγραφή του ταξιδιού τους. Η ιστορία τους, την οποία ένας κορυφαίος Αμερικανός υποστηρικτής της κατάργησης του νόμου αποκάλεσε “μία από τις πιο συναρπαστικές στα χρονικά του έθνους”, είναι αρκετά αξιοσημείωτη. Όμως η καθηλωτική απόδοση του Woo, η οποία αναπαριστά τη φυγή της Ελένη και του Γουίλιαμς Κραφτ με μυθιστορηματική λεπτομέρεια, είναι εξίσου ένα κατόρθωμα – έρευνας, αφήγησης, συμπάθειας και διορατικότητας.
“Some people need killing” της Patricia Evangelista
Αυτό το δυνατό βιβλίο καλύπτει κυρίως τα χρόνια μεταξύ 2016 και 2022, όταν ο Ροντρίγκο Ντουτέρτε ήταν πρόεδρος των Φιλιππίνων και ακολούθησε μια δολοφονική εκστρατεία εξωδικαστικών εκτελέσεων – EJKs για συντομία. Οι δολοφονίες αυτές έγιναν τόσο συχνές που δημοσιογράφοι όπως η Evangelista, που εκείνη την περίοδο εργαζόταν στο ανεξάρτητο ειδησεογραφικό ιστότοπο Rappler, διατηρούσαν φακέλους στους υπολογιστές τους που ήταν οργανωμένοι όχι με βάση την ημερομηνία αλλά με βάση την ώρα του θανάτου. Προσφέροντας τις προσωπικές αποκαλύψεις των απομνημονευμάτων και το ευρύτερο πλαίσιο της ιστορίας των Φιλιππίνων, η Evangelista δίνει επίσης μεγάλη προσοχή στη γλώσσα, και όχι μόνο επειδή είναι συγγραφέας. Η γλώσσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επικοινωνήσει, να αρνηθεί, να απειλήσει, να καλοπιάσει. Μπορεί να διαδώσει ψέματα, αλλά επιτρέπει επίσης να πει κανείς την αλήθεια.
