Τι σκέφτεστε όταν ακούτε τη λέξη λεσβία; Ποια στερεότυπα είναι κακοποιητικά και πόσο πολύ τα αναπαράγουμε στην καθημερινότητά μας; Είμαστε έτοιμοι να δώσουμε στις λεσβίες ορατότητα και δικαιώματα; Πόσα πράγματα γνωρίζουμε πραγματικά για την λεσβιακή ταυτότητα; Αν αναζητείτε απαντήσεις, ξέρουμε που θα τις βρείτε.

Ένα φεστιβάλ που μάλλον είχε ανάγκη η Αθήνα -από καιρό-διοργανώνεται σε δημόσιο χώρο, στην Δημοτική Αγορά της Κυψέλης αυτό το σαββατοκύριακο. Το πρώτο Λεσβιακό Φεμινιστικό Φεστιβάλ από τις Λεσβίες στα Πρόθυρα. Μιλήσαμε με την Χριστίνακαι την Ντιάνα για την λεσβιακή ταυτότητα, τα στερεότυπα της πατριαρχικής κοινωνίας μας για την λεσβία, για την “Ελληνίδα” λεσβία και την λεσβιοφοβία μας. Μας μίλησαν και για το Speed Dating event του Φεστιβάλ. Γενικά, τις ευχαριστούμε για την προθυμία τους να μας αποσαφηνίσουν πολλά πράγματα για την λεσβίακη ταυτότητα και εμπειρία.

Πιστεύετε ότι η Ελληνίδα λεσβία έχει διεκδικήσει το χώρο που της ανήκει ή αρνείται να κάνει το coming out της;

Δεν ξέρω, ποια είναι η «Ελληνίδα» λεσβία; Δεν ξέρω εάν μπορεί να είναι και «Ελληνίδα», και αναφέρομαι εδώ όχι στην καταγωγή αλλά στην εθνική αφήγηση περί ελληνικότητας. Σίγουρα, οι αφηγήσεις του ελληνικού έθνους δεν συμπεριλαμβάνουν κάτι άλλο πέρα από το αναπαραγωγικό μοντέλο της οικογένειας στο οποίο οι γυναίκες γίνονται αντιληπτές ως «ετερόφυλες εθνικές μήτρες», ως αυτές που αναπαράγουν το ελληνικό έθνος και φέρουν αυτή την ηθική κοινωνική ευθύνη. Από αυτή τη σκοπιά, οι λεσβίες δεν είναι Ελληνίδες ή είναι μερικώς Ελληνίδες δλδ πολίτισσες δεύτερης κατηγορίας, αυτές που δεν φέρουν εις πέρας το ρόλο τους ή όταν τον φέρνουν και αποκτούν παιδιά κάτι δεν έχουν κάνει σωστά. Επιπλέον, να πούμε ότι οι λεσβίες δεν είναι ενιαία κατηγορία. Λεσβίες είναι πολλές και διαφορετικές με ποικίλες αφετηρίες, επιθυμίες, γούστα και βιώματα. Δεν μπορώ να μιλήσω εξ ’ονόματος τους και δεν θα το ήθελα κιόλας. Μπορώ μόνο να πω ότι όταν μιλάμε για ανισότητα και δύναμη, το βλέμμα μας πρέπει να το στρέφουμε σε αυτόν που έχει τη δύναμη, την εξουσία δηλαδή να ορίζει πώς έχουν τα πράγματα, να μοιράζει την τράπουλα και να λέει ποιος/α/o παίρνει τι, ποιος/α/ο αξίζει να πάρει, ποιος/α/o αξίζει να αναγνωριστεί, ποιος/α/o αξίζει να ζήσει κτλ. Με αυτό το σκεπτικό το θέμα δεν είναι εάν η λεσβία έχει διεκδικήσει το χώρο της, καθεμία το έχει κάνει με τον τρόπο της σε προσωπικό επίπεδο ενώ σε συλλογικό επίπεδο θα σου απαντήσω ότι ναι τον έχει διεκδικήσει και πάντοτε τον διεκδικούσε. Το θέμα είναι εάν η ετεροκανονική πατριαρχική κοινωνία έχει δημιουργήσει το χώρο για τις λεσβίες. Τέλος, το coming out δεν είναι μονόδρομος ούτε θα έπρεπε να είναι. Και μετά το coming out τι; Θα ζήσουμε όλοι/ες/α ευτυχισμένοι/ες/α; Το coming out είναι μια αναγκαιότητα, πολιτική και καθ’όλα αμελητέα, αλλά δεν παύει να είναι μια κυρίαρχη εκδοχή αντίληψης της κοινωνικής αποδοχής που αποκλείει πολλές άλλες μορφές ορατότητας που δεν εμπίπτουν στο «βγαίνω από την ντουλάπα», μορφές ορατότητας μικρές αλλά καθ’όλα ανούσιες.

Πώς αντιλαμβάνεται η κοινωνία τις λεσβίες και την λεσβιακή ταυτότητα; Έχει σχέση με την πραγματικότητα;

Ως εξωτικό φρούτο, είναι το «Άλλο» της πατριαρχίας, το ακατανόητο, το λίγο σέξι για τις ανδρικές φαντασιώσεις που το αφήνουμε να υπάρχει όσο δεν απειλεί το ετεροκανονικό οικοδόμημα. Όπως και η φεμινίστρια, έτσι και η λεσβία είναι η «αγάμητη», η «άσκημη», η «ανώμαλη» κτλ. Δεν θέλω να αναπαράγω τα στερεότυπα για τις λεσβίες και δεν έχει και νόημα. Η πραγματικότητα υπάρχει όσο είμαστε ανοιχτοί/ες/α να την αντιληφθούμε. Και πάλι θα μιλήσω από τη δική μου οπτική. Οι λεσβίες είναι πολλές και διαφορετικές, θηλυκές, αρρενωπές, ανδρόγυνες, τρανς κτλ. Οι λεσβίες δεν είναι «ετεροκανονικές γυναίκες» ενώ η λεσβιακή ταυτότητα διαρρηγνύει την εικόνα της κοινωνίας για τη «γυναικεία» σεξουαλικότητα και για το «τι είναι γυναίκα».

Είμαστε λεσβιοφοβικοί οι Έλληνες;

Πότε δεν κατάλαβα τη λέξη «-φοβία» τύπου ομοφοβία, λεσβιοφοβία, τρανσφοβία. Το συναίσθημα που προκαλεί η διαφορετικότητα στο στρέητ κόσμο είναι κατά βάση απέχθεια. Απεχθάνεσαι το άγνωστο και είτε το αγνοείς και κάνεις ότι δεν υπάρχει είτε στη χειρότερη περίπτωση θες να το εξαφανίσεις. Έτσι λοιπόν στο «στρέητ» ετεροκανονικό μυαλό οι λεσβίες υπάρχουν για να ικανοποιούν το ανδρικό βλέμμα και μια ετεροκανονική ηδονοβλεπτική φαντασίωση – “μα, τι θα μπορούσαν να κάνουν δύο γυναίκες στο κρεβάτι άλλωστε;” – θα έχεις σίγουρα ακούσει αυτή τη φράση. Πάμπολες ιστορίες λεσβιών που έχουν ζήσει «κρυφές» σχέσεις με «στρέητ» γυναίκες για χρόνια και οι οποίες διατηρούσαν το γάμο και την οικογένεια τους γιατί έτσι έπρεπε γιατί τι θα πει ο κόσμος και γιατί το «φυσιολογικό» είναι να είσαι ή να καταλήξεις με κάποιον άντρα. Σκέψου πόσο πληγωτικό και ακυρωτικό είναι αυτό για τη λεσβιακή επιθυμία και για την ίδια την ερωτική, σεξουαλική, συντροφική σχέση δύο «γυναικών» όταν η μία από τις δύο απονομιμοποιεί και ακυρώνει τη σχέση σας στη βάση αυτής της ομοφοβίας. Η λεσβιοφοβία, για να χρησιμοποιήσω τον όρο που μου θέτεις, είναι πολύ βαθιά ριζωμένη στην Ελλάδα και εδράζεται και στον μισογυνισμό που θέλει τη «γυναικεία» σεξουαλικότητα να μην αυτονομείται ποτέ από το ανδρικό βλέμμα καθώς και από τις ηθικές επιταγές και προσδοκίες του κοινωνικού περιβάλλοντος.

Τι να περιμένει όποια δηλώσει συμμετοχή στο speed dating event;

Αρχικά, να πούμε ότι το Speed Dating το έχουν αναλάβει τα αγαπημένα πλάσματα της Colour Youth. Στην είσοδο θα σας υποδέχονται τα άτομα που το οργανώνουν και θα σας δίνουν τις αντίστοιχες οδηγίες. Αν σας ενδιαφέρει να καθίσετε στα τραπέζια του speed dating θα σας οδηγούν στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Αν απλά σας ενδιαφέρει να φλερτάρετε (ή και όχι) θα σας δίνουν το glow stick που αντιστοιχεί στο τι ψάχνετε! Το speed dating είναι για εμάς μια ακόμα ευκαιρία να γνωρίσουμε καινούρια άτομα, είναι συμπεριληπτικό και δεν καλούνται να συμμετέχουν μόνο άτομα που ψαχνουν το άλλο τους μισό αλλά και άτομα που ψάχνουν καινιούρια φιλενάδια ή απλά καινούριες γνωριμίες.

Αρκεί ένα διήμερο φεστιβάλ για να διεκδικήσετε την ορατότητα της λεσβιακής ταυτότητας;

Φυσικά και όχι. Θα θέλαμε να πολλαπλασιαστούν τα λεσβιακά εγχειρήματα. Έχουν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν διάφορες πρωτοβουλίες. Θα θέλαμε αυτές οι πρωτοβουλίες να λάβουν μεγαλύτερη υποστήριξη.

Πότε και γιατί αποφασίσατε να διοργανώσετε το Λεσβιακό Φεμινιστικό Φεστιβάλ;

Η δημιουργία χώρου για ΛΟΑΤ+ σεξουαλικές και έμφυλες ταυτότητες είναι συστατικό κομμάτι της ύπαρξης τους. Ο χώρος αποτελεί απαραίτητο πεδίο για τη συνάντηση, ζύμωση και διεκδίκηση πραγμάτων. Θα θέλαμε να ανοίξει μία συζήτηση για τη λεσβιακή ταυτότητα, το φεμινισμό, τα ΛΟΑΤ+ δικαιώματα, την λεσβιακή ιστορία κτλ. Οι καιροί είναι δύσκολοι με την άνοδο και κανονικοποιήση ακροδεξιών λόγων και πρακτικών αλλά και μιας ευρύτερης επίθεσης σε δημοκρατικά δικαιώματα. Ας μην ξεχνάμε τις συλλήψεις φεμινιστριών έξω από τη Βουλή την περίοδο των lockdowns, την επίθεση στις σπουδές φύλου και σεξουαλικότητας στην Ελλάδα και διεθνώς, τη δίκη των δολοφόνων του Ζακ Κωστόπουλου, την διοργάνωση του 1η Πανελλήνιου Συνεδρίου για τη Γονιμότητα τον Ιουνιο του 2021, το οποίο ακυρώθηκε μετά από κύμα αντιδράσεων για το σεξιστικό σποτ. Μέσα σε αυτό το συγκείμενο το Λεσβιακό Φεμινιστικό Φεστιβάλ και όλα τα άτομα και οι συλλογικότητες που το αποτελούν έρχεται να κάνει τις δικές του ζυμώσεις και επεξεργασίες.

Μήπως έχουμε κανονικοποιήσει κακοποιητικό λόγο στην καθημερινότητά μας για τις λεσβίες;

Χμμμ…η βάση του κακοποιητικού λόγου είναι οι σχέσεις εξουσίας οι οποίες υπάρχουν κοινωνικά θέλουμε, δε θέλουμε. Εννοώ ότι γεννιόμαστε και διαμορφωνόμαστε μέσα από αυτές. Σε μεγάλο βαθμό στη ζωή μας τις επιβεβαιώνουμε, τις αμφισβητούμε και τις επεξεργαζόμαστε. Σε αυτό το πλαίσιο και ο λόγος για μειονοτικές ομάδες όταν προέρχεται από άτομα που δεν έχουν το αντίστοιχο βίωμα μπορεί να γίνει κακοποιητικός. Κακοποιητικός λόγος μπορεί να προέρχεται από άγνοια, από μίσος ή από ένα συνδυασμό και των δύο (το οποίο είναι το χειρότερο). Το πιο τρομακτικό για μένα είναι όταν όλοι/ες/α έχουν άποψη που θέλουν να την πουν και να ακουστεί για πράγματα που δεν έχουν βιώσει, για τα οποία δεν έχουν ενημερωθεί και παρα ταύτα θεωρούν ότι η άποψη τους είναι σωστή και βάσιμη και ότι δεν θα πρέπει να αμφισβητηθεί γιατί απλά έχουν δικαίωμα να την πουν- «δημοκρατία έχουμε και ελευθερία του λόγου» θα σου πουν. Το πρόβλημα είναι ότι η ελευθερία σταματάει και γίνεται ολοκληρωτισμός και εκφασισμός όταν καταπατάει τα σώματα, το βιώματα και την ταυτότητα του άλλου/ης/ου. Εκεί γεννιέται η ανθρώπινη βαναυσότητα. Και για κάτι τέτοιο είμαστε όλοι/ες/α ικανοί/ες/α. Κακοποιητικά μπορεί να φερθεί αυτός/η/ο που προχθές σε βοήθησε, ο γείτονας σου, ο αδερφός σου, ο πατέρας σου, ο/η σύντροφος, αυτός/ή με τον/την οποία νιώθεις οικειότητα. Η κουλτούρα της ενσυναίσθησης, δηλαδή το να σε νοιάζει ο/η/το άλλος/η/ο, το να σε νοιάζει να μην τον/την/το πληγώσεις, να μην τον/την/το ταπεινώσεις κτλ θα έπρεπε να είναι διαρκές διακύβευμα του/της καθένα/καθεμιάς και της δημοκρατίας συνολικά. Και φυσικά,  είμαστε πολύ μακριά από αυτό σε πολλά επίπεδα.

Info: Το διήμερο Λεσβιακό Φεμινιστικό Φεστιβάλ Θα πραγματοποιηθεί στις 10 και 11 Σεπτεμβρίου στη δημοτική αγορά Κυψέλης.