Τρεις επιστημόνισσες δεν πίστεψαν ότι "τα αγόρια είναι καλύτερα στα μαθηματικά"

Συναντήσαμε τρεις νέες γυναίκες, επίμονες και δημιουργικές, όλες επικεφαλής σε καινοτόμα προγράμματα STEM (Science, Technology, Engineering, Machematics). Τρεις επιστημόνισσες που ηγούνται σε έργα της SciCo. H SciCo είναι ένας εκπαιδευτικός μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός, ο οποίος ιδρύθηκε το 2008 και έχει ως στόχο να κάνει την επιστήμη κατανοητή, προσιτή και αγαπητή στο ευρύ κοινό. Με πιο απλά λόγια, στόχοι του οργανισμού είναι να ενημερώσει, να εκπαιδεύσει, να ευαισθητοποιήσει, να εμπνεύσει άτομα από διαφορετικές ομάδες πληθυσμού για θέματα που αφορούν την επιστήμη.

Ιφιγένεια Παγωμένου, Senior Project Manager, SciCo

Εξηγήστε μου γιατί λιγότερο από το 30% των ερευνητών παγκοσμίως είναι γυναίκες, ενώ μόνο το 30% των φοιτητριών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ακολουθούν σπουδές σχετικές με Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Επιστήμη των Μηχανικών και Μαθηματικά; Είναι πατριαρχικό το σύστημα εκπαίδευσης;

Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί, τα τελευταία 50 χρόνια, στον τομέα της εκπαίδευσης για τις γυναίκες (για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, το ποσοστό των γυναικών που ολοκληρώνουν σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει ξεπεράσει το αντίστοιχο των ανδρών), η πρόοδος αυτή είναι άνιση και έτσι η υπερεκπροσώπηση των γυναικών στα πεδία του STEM δεν ισχύει. Η συζήτηση για τα αίτια αυτών των στατιστικών είναι εκτενής, ωστόσο θα τα εντάξω σε δύο βασικές κατηγορίες.

Η πρώτη αφορά στα βαθιά ριζωμένα κοινωνικά στερεότυπα που διέπουν την ενασχόληση των κοριτσιών με τις θετικές επιστήμες, τα οποία δεν επηρεάζουν μόνο την συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι σε όσα κορίτσια εκδηλώνουν σχετικό ενδιαφέρον, αλλά επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό και την πιθανότητα των κοριτσιών να καλλιεργήσουν αυτό το ενδιαφέρον, αφού «τα αγόρια είναι καλύτερα».

Η δεύτερη, αφορά σε έλλειψη ευκαιριών οι οποίες, σαφώς, συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τις προαναφερθείσες προκαταλήψεις, αλλά επεκτείνονται και στην αγορά εργασίας, αφού συχνά ακόμα και αν έχουν ολοκληρώσει σχετικές σπουδές, ο χαμηλός μισθός, η χαμηλότερη πιθανότητα πρόσληψης ή οι μειωμένες αρμοδιότητες και η έλλειψη ευκαιριών εξέλιξης είναι παράγοντες που αποτρέπουν την παραμονή τους στον τομέα του STEM

Τι σημαίνει έμφυλη μεροληψία για μια γυναίκα επιστήμονα;

Η έμφυλη μεροληψία για μια γυναίκα επιστήμονα σημαίνει ό,τι σημαίνει και για μια οποιαδήποτε γυναίκα και αφορά στη λήψη αποφάσεων, τη διαμόρφωση πεποιθήσεων, αντιλήψεων και σκέψεων, τη διαχείριση καταστάσεων κ.ά που βασίζονται σε, ασυνείδητες πολλές φορές, προκαταλήψεις και στερεότυπα με βάση το φύλο και όχι σε πραγματικά δεδομένα και γεγονότα. Σαφώς τα παραδείγματα διαφοροποιούνται με βάση το περιβάλλον εργασίας, ωστόσο η αιτία είναι πάντα ίδια. Παραδείγματα έμφυλης μεροληψίας συναντώνται τόσο σε πρακτικά καθημερινά ζητήματα όπως η έλλειψη εμπιστοσύνης όταν μια γυναίκα αναφέρει ότι πονάει ή ότι έχει δύσκολη εγκυμοσύνη και άρα δεν μπορεί να εργαστεί και η «καθημερινή πλάκα» που περιλαμβάνει σεξιστικά σχόλια, όσο και σε πιο στρατηγικά ζητήματα όπως η μη πρόσληψη ή προαγωγή γυναικών που βρίσκονται σε «ηλικία γάμου» ή «ηλικία αναπαραγωγής», η λήψη χαμηλότερου μισθού ή η υποεκπροσώπηση τους σε ηγετικές θέσεις.

Ποιο είναι το δικό σας πρότζεκτ και γιατί αποφασίσατε να το λανσάρετε;

Το κύριο αντικείμενό μου είναι το πρόγραμμα Generation Next, το οποίο είναι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα STEM που έχει ως στόχο να ενδυναμώσει μαθητές και εκπαιδευτικούς από όλη την Ελλάδα και να τους φέρει σε επαφή με τις αξίες της STEM εκπαίδευσης. Παράλληλα, μέσα από την πλατφόρμα του προγράμματος (www.generationnextvodafone.gr) κάνει προσιτή την επιστήμη και την τεχνολογία στο ευρύ κοινό.

Υπάρχει μια έντονη συζήτηση και ανησυχία για το κατά πόσο το εκπαιδευτικό μας σύστημα προετοιμάζει ικανοποιητικά τους μαθητές, ούτως ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά προβλήματα της καθημερινότητας. Βάσει των αποτελεσμάτων της έρευνας PISA που γίνεται κάθε 3 χρόνια σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ και σε άλλες χώρες του κόσμου, οι Έλληνες μαθητές παρουσιάζουν διαχρονικά μια έντονη αδυναμία να συνδέσουν τη θεωρητική γνώση που λαμβάνουν στο σχολείο, με την πρακτική εφαρμογή της στον πραγματικό κόσμο. Η ανάγκη δημιουργίας αυτού του προγράμματος προέκυψε από αυτήν ακριβώς την αδυναμία. Η STEM εκπαίδευση βασίζεται στη διρευνητική μάθηση και τη φιλοσοφία του “learning by doing”, ενώ παράλληλα η διαθεματική προσέγγιση των επιστημονικών πεδίων που απαρτίζουν το ακρωνύμιό της (Science, Technology, Engineering, Mathematics) δίνει τα εφόδια στους μαθητές να αναπτύξουν δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Τέλος, μέσω του διαγωνισμού του προγράμματος οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν προβλήματα της τοπικής τους κοινωνίας και με τη χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας να δημιουργήσουν μια εφαρμογή/κατασκευή η οποία θα δίνει λύση σε αυτά, διευκολύνοντας την σύνδεση των γνώσεων που έχουν αποκτήσει με την καθημερινή ζωή και ενισχύοντας την επαφή με την τοπική κοινότητα.

Τι είναι το gender gap και πώς μπορούμε να το διορθώσουμε;

Ο όρος gender gap ή αλλιώς το έμφυλο χάσμα αφορά στις διακρίσεις με βάση το φύλο και συνήθως τον χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τις μισθολογικές διαφορές και την άνιση εκπροσώπηση των δύο φύλων στην αγορά εργασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι αν είσαι γυναίκα και εργάζεσαι στην Ευρώπη, αμείβεσαι κατά μέσο όρο 15% λιγότερο από έναν άντρα, για την ίδια εργασία. Ωστόσο δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι τέτοιου είδους διακρίσεις συναντάμε, και μάλιστα έντονα, και σε άλλους σημαντικούς τομείς όπως είναι η εξουσία, η εκπαίδευση, η υγεία, η βία κ.ά.

Παρότι η αρχή της Ισότητας των Φύλων έχει καταστεί ως θεμελιώδης αξία στην Ε.Ε. από το 1957 με τη συνθήκη της Ρώμης και στην Ελλάδα έχει καθιερωθεί με το Σύνταγμα του 1975, το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων παραμένει ευρύ και η πρόοδος που σημειώνεται, γίνεται με πολύ αργούς ρυθμούς. Βάσει της Παγκόσμιας Έκθεσης του 2021 για το Χάσμα των Φύλων, με τα μέχρι τώρα δεδομένα, θα πρέπει να περιμένουμε 135,6 χρόνια μέχρι την επίτευξη της Ισότητας, με τα τελευταία 36 έτη να προστίθενται κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου, ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Για το λόγο αυτό, η επίτευξή της αποτελεί, πλέον, βασικό στόχο σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς περιλαμβάνεται στους 17 Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΣΒΑ) 2030 του ΟΗΕ.

Βάσει των παραπάνω, γίνεται εύκολα κατανοητό πως η αλλαγή δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με θεσμικές πρωτοβουλίες (τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και σε εθνικό επίπεδο), αφού αυτές υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια, αλλά θα πρέπει να συνδυαστεί και με ριζικές αλλαγές στο σύστημα εκπαίδευσης και τον τρόπο διαπαιδαγώγησης. Η έννοια της ισότητας πρέπει να καλλιεργείται από πολύ νωρίς και τα παιδιά να μαθαίνουν πως όλοι οι άνθρωποι πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα σε κάθε τομέα της ζωής τους και να έχουν ίσα δικαιώματα ανεξάρτητα από το φύλο, την καταγωγή, το χρώμα, τη θρησκεία, την ηλικία, τη σεξουαλική τους ταυτότητα ή το οικονομικό και εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο.

Γιατί οι γυναίκες δεν καταλαμβάνουν τις υψηλόβαθμες θέσεις;

Παρά τη σημαντική (αν και αργή) πρόοδο που έχει συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες προς την Ισότητα των Φύλων (ακόμη και αν οπισθοδρομήσαμε τον τελευταίο χρόνο), το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» παραμένει. Με τον όρο «γυάλινη οροφή» εννοούμε τα αόρατα εμπόδια που δυσκολεύουν την επαγγελματική σταδιοδρομία και ανέλιξη των γυναικών στους κλάδους της επιστήμης, της τεχνολογίας, της έρευνας και των επιχειρήσεων. Τα αίτια πίσω από αυτό το φαινόμενο είναι πολυδιάστατα και ποικίλα και πηγάζουν τόσο από τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που επικρατούν ακόμα σχετικά με το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία και τον διαχωρισμό των επαγγελμάτων σε «αντρικά» και «γυναικεία», όσο και από πιο πρακτικά εμπόδια, όπως είναι το μισθολογικό χάσμα και ο διπλός ρόλος της γυναίκας σε συνάρτηση με την οικογένεια και τη μητρότητα. Για την εξάλειψη αυτού του φαινομένου, θα πρέπει ως κοινωνία να επαναπροσδιορίσουμε το χώρο και τους κανόνες εργασίας, ώστε να ανταποκρίνονται και στις ανάγκες των γυναικών, τομέας στον οποίο γίνονται σημαντικά βήματα σιγά-σιγά.

Μας ενοχλεί το «γυναίκα» δίπλα στο leader σε κάθε έντυπο. Είναι απαραίτητος ο φυλετικός διαχωρισμός; Σκέτο leader δίπλα στο όνομά σας θα ήταν πιστεύετε λιγότερο δυνατό ως μήνυμα;

Για να είμαι ειλικρινής, εμένα με ενοχλεί λίγο. Δεν καταλαβαίνω γιατί στην εποχή μας πρέπει να τονίζουμε το «γυναίκα» σε κάθε αναφορά. Παρόλο που θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να αναδεικνύονται οι πρωτοβουλίες και τα επιτεύγματα των γυναικών, πιστεύω ότι το να τονίζουμε τη λέξη «γυναίκα» αποδυναμώνει το μήνυμα της Ισότητας για το οποίο παλεύουμε και φοβάμαι πως με αυτόν τον τρόπο αναπαράγουμε, άθελά μας, το κοινωνικό στερεότυπο που ορίζει την επιτυχία μιας γυναίκας, ως σπάνιο γεγονός.

Who is who: Η Ιφιγένεια είναι απόφοιτος του Τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Παν/μίου, κατέχει τίτλο ΜΣ στη Δημογραφία από το ΤμΜΧΠΠΑ της Πολυτεχνικής Σχολής του Παν/μίου Θεσσαλίας & του Παν/μίου Montesquieu-Bordeaux IV, ενώ έχει επιμορφωθεί και στην Ανάλυση Δεδομένων, την Οπτικοποίηση αυτών και το Storytelling. Έχει πολυετή εμπειρία στον τομέα της Εξυπηρέτησης Πελατών ως Operations Manager και Recruiting Coordinator, έχοντας αναλάβει τη διαχείριση έργων Δημόσιου και Ιδιωτικού Δικαίου σε ποικίλους τομείς της αγοράς. Από τον Οκτώβριο του 2019 ανήκει στο δυναμικό της SciCo, είναι το πρόσωπο πίσω από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Generation Next και προσπαθεί να συμβάλλει στη διάδοση της STEM εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Γιούλη Κυριαζή, Senior Manager σε SciCo και επιστημονική σύμβουλος σε δράσεις που αφορούν την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη

Ποιος είναι ο δικό σας ρόλος στο SciCo;

Είμαι Senior Manager σε διάφορα έργα του οργανισμού και επιστημονική σύμβουλος σε δράσεις που αφορούν την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Επιπλέον συμμετέχω στη διοργάνωση του Athens Science Festival ως Εxecutive Director και Yπεύθυνη οργάνωσης περιεχομένου. Τα τελευταία έξι χρόνια ασχολούμαι και ως σύμβουλος για τη διοργάνωση φεστιβάλ επιστημών σε άλλες πόλεις, όπως τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, τη Λάρισα, τα Ιωάννινα και Λεμεσό της Κύπρου. Μεταξύ άλλων η εργασία μου στη SciCo περιλαμβάνει την εκπαίδευση ενηλίκων σε γνώσεις και δεξιότητες απαραίτητες για την επικοινωνία της επιστήμης.

Εξηγήστε μου γιατί λιγότερο από το 30% των ερευνητών παγκοσμίως είναι γυναίκες, ενώ μόνο το 30% των φοιτητριών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ακολουθούν σπουδές σχετικές με Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Επιστήμη των Μηχανικών και Μαθηματικά; Είναι πατριαρχικό το σύστημα εκπαίδευσης;

Μία πτυχή του προβλήματος σχετίζεται με τη μη ισότιμη πρόσβαση των γυναικών και των κοριτσιών στην εκπαίδευση. Υπάρχουν χώρες στον κόσμο όπου τα παιδιά δεν πηγαίνουν ή εγκαταλείπουν το σχολείο. Τα 2/3 εξ αυτών, των αναλφάβητων ενηλίκων, είναι γυναίκες από αγροτικές περιοχές και αναπτυσσόμενες χώρες. Όσο αναχρονιστικό μπορεί να ακούγεται αυτό σε εμάς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και στην Ελλάδα η ισότιμη πρόσβαση των γυναικών στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα έγινε μόλις το 1930, ενώ η κοινωνική αποδοχή του θεσμού έγινε αρκετά χρόνια αργότερα. Ακόμη και στις μέρες μας τα κορίτσια συχνά ενθαρρύνονται από το ευρύτερο οικογενιακό τους περιβάλλον να ακολουθήσουν θεωρητικές κλασικές σπουδές, όχι επαγγέλματα STEM.

Τι σημαίνει έμφυλη μεροληψία για μια γυναίκα επιστήμονα; Ποια είναι μερικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα στην καθημερινότητά σας;

Από τη στιγμή που υπάρχουν έμφυλες διακρίσεις στην κοινωνία, τότε είναι απολύτως λογικό και η επιστήμη να αντανακλά αυτές τις διακρίσεις. Για αιώνες οι γυναίκες έχουν συμβάλει στην επιστήμη, έχουν ανακαλύψει θεραπείες που σώζουν ζωές, έχουν δημιουργήσει εφευρέσεις που έχουν αλλάξει τον κόσμο και έχουν διεξάγει καινοτόμες έρευνες. Όμως σε πολλές περιπτώσεις τα επιτεύγματά τους υποβαθμίζονται ή αγνοούνται. Για παράδειγμα όλοι γνωρίζουμε για τον Γιούρι Γκαγκάριν, τον Σοβιετικό κοσμοναύτη που στις 12 Απριλίου του 1961 έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα και μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ποιος αλήθεια όμως γνωρίζει, θυμάται ή μνημονεύει την σοβιετική κοσμοναύτιδα Βαλεντίνα Τερέσκοβα που μόλις 2 χρόνια αργότερα στις 16 Ιουνίου το 1963 πραγματοποίησε μόνη της διημερής πτήση στο διάστημα και έκανε συνολικά 48 περιστροφές γύρω από την Γη συγκεντρώνοντας επιστημονικά δεδομένα για την ατμόσφαιρα της Γης και την λειτουργία του γυναικείου σώματος στο διάστημα. Παρότι, η αποστολή της Τερέσκοβα στο διάστημα υπήρξε απολύτως επιτυχημένη, χρειάστηκαν 19 ολόκληρα χρόνια (το 1982) για να συμμετέχει μία γυναίκα ως μέλος πληρώματος σε επόμενη διαστημική αποστολή ανοίγοντας τον δρόμο για μεγαλύτερη γυναικεία εκπροσώπηση στα διαστημικά προγράμματα όλου του κόσμου.

Τι είναι το gender gap και πώς μπορούμε να το διορθώσουμε;

Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων (gender gap) είναι η διαφορά μεταξύ των μέσων ετήσιων αποδοχών μεταξύ γυναικών και ανδρών. Έχει παρατηρηθεί ότι το χάσμα αυτό είναι σχετικά μικρό όταν οι γυναίκες εισέρχονται στην αγορά εργασίας και διευρύνεται όσο η ηλικία τους αυξάνεται. Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι γιατί οι περισσότερες γυναίκες αναγκάζονται να διακόψουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία λόγω της μητρότητας. Έκτοτε οι επαγγελματικές τους επιλογές επηρεάζονται από τις αυξημένες ευθύνες οικογενειακής μέριμνας. Γίνονται λιγότερο ανταγωνιστικές και αποδοτικές την περίοδο που κυοφορούν και τα πρώτα χρόνια ανατροφής των παιδιών με την έννοια ότι δεν είναι σε θέση να αποδεχτούν τις ίδιες προσκλήσεις από τους εργοδότες τους (ταξίδια εργασίας, υπερωρίες, απαιτητικά deadline), όπως πριν από την μητρότητα. Επομένως σταδιακά έχουν δημιουργηθεί ολόκληροι επαγγελματικοί τομείς στους οποίους οι γυναίκες δεν επιλέγονται ή αν επιλεχθούν αμείβονται χαμηλότερα γιατί δεν θεωρούνται εξίσου ανταγωνιστικές και αφοσιωμένες στην εργασία με τους άντρες.

Αναφορικά με το πως μπορούμε να το διορθώσουμε. Δεν υπάρχει εύκολη απάντηση, γιατί ο άντρας και η γυναίκα ποτέ δεν θα γίνουν ίσοι ως προς την ανατροφή των παιδιών. Ενδεχομένως μόνο μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα μπορεί να διασφαλιστεί η εξίσωση των μισθών όσο και η εκπροσώπηση γυναικών σε επαγγελματικούς τομείς ή θέσεις εργασίας που υποεκπροσωπούνται.

Γιατί οι γυναίκες δεν καταλαμβάνουν τις υψηλόβαθμες θέσεις;

Ας πούμε πως είστε εργαζόμενη, ανερχόμενη στο κλάδο σας, με ακαδημαϊκά προσόντα, εργασιακή εμπειρία και θέληση να ανελιχθείτε. Κάποια στιγμή, εν μέσω περιόδου όπου η εταιρίας σας αναπτύσσεται εσείς αποφασίζετε να κάνετε παιδί. Όπως είναι φυσικό, κάνετε μια παύση στα εργασιακά σας για ένα χρονικό διάστημα, το οποίο θα θέλατε να είναι όσο γίνεται μεγαλύτερο. Επιστρέφετε μετά το πέρας αυτού του διαστήματος και προσπαθείτε να μπείτε ξανά στο κλίμα της δουλειάς ωστόσο συνειδητά επιλέγετε λιγότερες αρμοδιότητες ή /και μειωμένο ωράριο απασχόλησης για να μπορείτε να ανταποκριθείτε επαρκώς και στους 2 ρόλους (επαγγελματία και μητέρας). Έρχεται και ένα δεύτερο παιδί στη ζωή σας. Ξανά παύση στα εργασιακά. Εν τω μεταξύ, ο εργοδότης σας έχει προσλάβει κάποιον άντρα με αντίστοιχη εμπειρία και προσόντα, χωρίς αντίστοιχες υποχρεώσεις, για να μπορεί να ανταπεξέλθει στις αυξημένες υποχρεώσεις εργασίας που είχατε υπό την δική σας ευθύνη πριν την απόκτηση των παιδιών. Μετά από κάποια χρόνια επιστρέφετε στην εργασία σας έτοιμη να αναλάβετε αυξημένες ευθύνες. Ωστόσο ο συνάδελφος που προσλήφθηκε για το κενό που αφήσατε έχει γίνει εξίσου ή και περισσότερο ανταγωνιστικός από εσάς για να διεκδικήσει υψηλόβαθμες θέσεις στην εταιρία. Εσείς, αν ήσασταν ο εργοδότης τους, σε ποιον από τους δύο θα κάνατε προαγωγή και αύξηση μισθού; Στην γυναίκα που έλειπε από την αγορά εργασίας τα τελευταία 5-6 χρόνια ή τον άντρα που βρήκε έδαφος και χώρο να εξελιχθεί επαγγελματικά και κάνει σαφές ότι η προτεραιότητα στη ζωή του είναι να ανταποκριθεί πλήρως στις αυξημένες ανάγκες και αρμοδιότητες μίας υψηλόβαθμης θέσης στην εταιρία;

Who is who: Η Γιούλη Κυριαζή είναι Βιολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Περιβαλλοντική Βιολογία από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Τo 2018 ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα τη Διδασκαλία της Οικολογίας στην Εκπαίδευση. Ξεκίνησε να εργάζεται το 2009 αναλαμβάνοντας το σχεδιασμό και την υλοποίηση Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που απευθύνονται σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Από το 2012 εργάζεται στη SciCo ως Senior Manager. Παράλληλα συμμετέχει στη διοργάνωση του Athens Science Festival ως Executive Director και Υπεύθυνη Οργάνωσης Περιεχομένου. Τα τελευταία 6 χρόνια απασχολείται και ως σύμβουλος για την διοργάνωση Φεστιβάλ Επιστήμης σε άλλες πόλεις όπως τη Θεσσαλονίκη (Thessaloniki Science Festival) και την Πάτρα (Patras Science Festival).

Πανδώρα Σιφνιώτη, STEM Director στη SciCo/ STEM ST

Ποιος είναι ο δικό σας ρόλος στο SciCo;

Από το Δεκέμβριο του 2019 εργάζομαι στη SciCo ως STEM Director, Μέσα από αυτόν τον ρόλο έxω τη χαρά να σχεδιάζω, να συντονίζω και να υλοποιώ εκπαιδευτικές δράσεις και προγράμματα STEM. Μεταξύ άλλων, τα project μας περιλαμβάνουν ένα μαθητικό κέντρο καινοτομίας στη Λήμνο που βασίζεται στην επιστήμη και την τεχνολογία, ένα citizen science project για την ανάδειξη των μονοπατιών στα σχολεία της Σικίνου και της Θηρασιάς στις Κυκλάδες, ένα περιβαλλοντικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα με το National Geographic και τους Πομάκους στην Ξάνθη, ένα επιστημονικό πρόγραμμα υγιεινής για μαθητές και μαθήτριες Α’ Δημοτικού, τον σχεδιασμό και υλοποίηση ενός προγράμματος για ψηφιακές δεξιότητες στην Αλβανία, και τη διοργάνωση φεστιβάλ επιστήμης, βραδιών ερευνητή και πανελλαδικών διαγωνισμών STEM.

Στόχος μας είναι να φτάνουμε και σε περιοχές και σχολεία εκτός αστικού ιστού που συνήθως δεν έχουν λιγότερες ευκαιρίες ενασχόλησης με τέτοιου είδους προγράμματα και δράσεις. Προσωπικός μου στόχος είναι τα προγράμματα αυτά να μην μείνουν στην καλλιέργεια γνώσεων και δεξιοτήτων – που είναι ήδη πολύ σημαντική κατάκτηση – αλλά να αποτελέσουν όχημα για κατάρριψη κοινωνικών στερεοτύπων, έμπνευση των μαθητών και των μαθητριών, δημιουργία θετικών στάσεων και συμπεριφορών προς την επιστήμη, το περιβάλλον, τα ζώα, τον/την διπλανό μας.

Η έμφυλη μεροληψία δεν σχετίζεται απαραίτητα με το επάγγελμα, αλλά υπάρχει διάχυτη στην κοινωνία: στο εργαστήριο, τη βιομηχανία, το πανεπιστήμιο, τον χώρο της τέχνης, τον δρόμο κατά την οδήγηση, το μπαρ. Σχετίζεται περισσότερο με το ποιος βρίσκεται σε θέση εξουσίας και αν κάνει κατάχρηση αυτής αλλά και με παγιωμένες προκαταλήψεις. Η έμφυλη μεροληψία μπορεί να συνδέεται με ένα κραυγαλέο γεγονός “#metoo”, με την επιλογή ενός άντρα με ίσα ή λιγότερα προσόντα για μια επαγγελματική θέση αντί για μια γυναίκα ισάξια, επειδή εκείνη «μάλλον θα θέλει να κάνει παιδιά και δεν θα δώσει προτεραιότητα στην καριέρα της», αλλά και με την ανάγκη την καθημερινή να αποδεικνύει μια γυναίκα ότι είναι καλή, τα καταφέρνει, μπορεί.

Τι είναι το gender gap και πώς μπορούμε να το διορθώσουμε;

Ως gender gap θα μπορούσαμε να ορίσουμε τις ανισότητες που καταγράφονται μεταξύ των δύο φύλων σε θέματα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά, εκπαιδευτικά, υγείας, ασφάλειας, πολιτισμού κτλ. Το World Economic Forum εκδίδει το “Global Gender Gap Report” σε ετήσια βάση και αναλύει τέσσερις δείκτες που έχουν να κάνουν με την οικονομία, την εκπαίδευση, την υγεία/ασφάλεια και την πολιτική σε 156 χώρες παγκοσμίως.

Η εικόνα της τελευταίας, πρόσφατης αναφοράς που εκδόθηκε τον Μάρτιο 2021 είναι ιδιαίτερα δυσμενής: το gender gap μεγάλωσε σε σχέση με την προηγούμενο χρονιά και για να «κλείσει» το κενό μεταξύ των φύλων, υπολογίζεται ότι θα χρειαστούμε 135,6 χρόνια!!! Η προηγούμενη αναφορά του 2020 έκανε λόγο για 99.5 χρόνια, ενώ η επιδείνωση της κατάστασης αποδίδεται κυρίως στις επιπτώσεις του κορωνοϊού, τόσο σε επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας (5% των γυναικών έχασαν τη δουλειά τους σε σχέση με 3.9% στους άντρες, λιγότερες γυναίκες προσλήφθηκαν σε θέσεις ευθύνης) όσο και στον αυξημένο και επιβαρυμένο ρόλο των γυναικών στην φροντίδα των παιδιών στο σπίτι, εξαιτίας των κλειστών σχολείων.

Οι κεντρικοί φορείς και τα παρατηρητήρια μιλούν για πολιτικές ενίσχυσης της ισότητας των φύλων και κατάρριψης των διακρίσεων. Κάνουν λόγο για επενδύσεις στον τομέα της πρόνοιας ώστε να μπορούν και οι άντρες να παίρνουν πιο εύκολα άδειες για φροντίδα των παιδιών, πολιτική reskilling στα μεσαία επίπεδα εργατικού δυναμικού, προώθηση καλών πρακτικών πρόσληψης, κ.ά. Εγώ, ωστόσο, θα αναφερθώ εδώ και στο ρόλο της εκπαίδευσης και της παιδείας. Οφείλουμε να μάθουμε στα αγόρια και τα κορίτσια, από πολύ μικρή ηλικία, ότι ζουν και μεγαλώνουν στον ίδιο κόσμο, έχουν τα ίδια δικαιώματα και θα πρέπει να διεκδικούν ίσες ευκαιρίες.

Ένας τέτοιος προσδιορισμός μπορεί να ερμηνευτεί είτε ως έκπληξη, είτε ως έμφαση. Εγώ θα επιλέξω την δεύτερη ερμηνεία: τονίζουμε ότι κόντρα στα στατιστικά, η συγκεκριμένη leader είναι γυναίκα, και το γιορτάζουμε…γιατί όχι; Οι έρευνες δείχνουν ότι και με τη λέξη «γιατρός» οι περισσότεροι ακόμα φαντάζονται άντρα, παρόλο που τα ποσοστά των φύλων έχουν εξισωθεί τα τελευταία χρόνια στο επάγγελμα αυτό. Συμπερασματικά, ας έχουμε περισσότερες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης και ηγεσίας, και δεν θα μείνω στον προσδιορισμό «γυναίκα» και τον λόγο που μπαίνει μπροστά από τη λέξη leader.

Who is who: Η Πανδώρα αποφοίτησε από τοΤμήμα Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ. Στη συνέχεια, αποφάσισε να ασχοληθεί πιο εντατικά με τη φιλοσοφία και έκανε δεύτερο πτυχίο στη Σχολή Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας Επιστημών στο ΕΚΠΑ, όπου εξειδικεύτηκε στην Πειραματική και Ηθική φιλοσοφία. Το 2015 ολοκλήρωσε το Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών των ΕΚΠΑ, ΕΜΠ και ΑΠΘ στη «Διδακτική της Χημείας και Νέες Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες». Μόλις ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο ΕΜΠ, έφυγε για Βρυξέλλες όπου εργάστηκε ως ερευνήτρια στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης της Procter&Gamble και απέκτησε την πρώτη πατέντα στο όνομά της. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, εργάστηκε στο Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών για την προώθηση της καινοτομίας και της εξωστρέφειας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Από το Δεκέμβριο του 2019 έχει αναλάβει το ρόλο της STEM Director στη SciCo.