Μια απλή αναφορά στο θέμα “σεξουαλική παρενόχληση” αρκεί για να καταλάβεις πως δεν είναι θέμα, αλλά κεφάλαιο και πως τα όριά του είναι τόσο ρευστά, που στο τέλος κάθε συζήτησης μια γυναίκα-θύμα της ενδέχεται να φορτωθεί την ταμπέλα της «υπερβολικής» και ένας άντρας να μείνει «θιγμένος» για το «φλερτ που θα φτάσει να ποινικοποιείται.
Κάναμε σε δέκα γυναίκες μια ερώτηση: τι είναι σεξουαλική παρενόχληση και πώς την ορίζουν. Για να μη μπερδεύεται πια κανείς και για να μπορεί κάθε θηλυκότητα να περνάει την πόρτα του σπιτιού της με μια σκοτούρα λιγότερη.
“Η σεξουαλική παρενόχληση σε κάνει να νιώθεις σαν ένα αντικείμενο
«Η σεξουαλική παρενόχληση έχει πολλά πρόσωπα και όλα είναι άσχημα. Όταν βγαίνω από το σπίτι έξω, υπολογίζω στο μυαλό μου πόσο πιθανό είναι σήμερα να δεχτώ κάποιο είδος σεξουαλικής παρενόχλησης. Τα μη ευπρόσδεκτα σχόλια για την εμφάνισή μου, η παραβίαση του προσωπικού μου χώρου ή πολλές φορές απλά το επίμονο βλέμμα, με κάνει να νιώθω λες και με ακούμπησε γλίτσα και θέλω να τρέξω μακριά σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Η σεξουαλική παρενόχληση σε κάνει να νιώθεις σαν ένα αντικείμενο, κάποια μέρα δεν έχω δύναμη να μαλώσω και δεν περνάει αυτό το αίσθημα. Το κουβαλάς όλη την ημέρα μαζί σου. Η σωματική και η λεκτική σεξουαλική παρενόχληση μας ακολουθεί παντού, στους δρόμους, στις παρέες, στον εργασιακό χώρο, στον ακαδημαϊκό χώρο και στο ίδιο μας το σπίτι. Είναι κουραστικό να υπολογίζεις αν σήμερα απλά θα σε κάνουν να νιώσεις άβολα ή αν θα γίνει επικίνδυνο για τη ζωή σου.» – Ελένη Κουμή, illustrator
“Είναι τραγικό που χρειάζεται να ορίσουμε το αυτονόητο”
«Τι είναι λοιπόν η σεξουαλική παρενόχληση; Αρχικά, είναι αρκετά τραγικό που πρέπει να το ορίσουμε και δεν είναι αυτονόητο. Αλλά πάμε.
Σεξουαλική παρενόχληση είναι όταν κάνεις ή λες πράγματα γενετήσιου περιεχομένου ενώ ο άλλος δεν ψήνεται. Τόσο απλό.
Και για αυτούς που θα πουν «Εεεε και εγώ που να ξέρω ότι δεν ψήνεται;» ή «Έλεος πχια, δεν θα μπορούμε να μιλάμε στο τέλος», η απάντηση είναι μια. Ενσυναίσθηση. Νομίζω ότι μπορείς να καταλάβεις αν αρέσεις και εσύ σε κάποιο άτομο, είτε αν με αυτά που λες ή υπονοείς κρηντζάρει τη ζωή του. Αν είναι το δεύτερο και συνεχίσεις, μάντεψε! Σεξουαλική παρενόχληση.
Αν πάλι τα επίπεδα ενσυναίσθησης σου είναι σαν της Κυβέρνησης και δεν μπορείς να καταλάβεις μόνος σου, αρκέσου στο «No means No».
Δεν υπάρχει άνθρωπος που θεωρεί κακό το φλερτ. Απλά για να είναι όμορφο το φλερτ, θέλει δύο. Αν μετά το «όχι», συνεχίσεις να επιμένεις, εκτός από παρενοχλητικ@, είσαι και ένα θλιβερό άτομο χωρίς αξιοπρέπεια που σε αντίθεση με άλλους που ζουν ομόφωνα τον έρωτα, εσύ προσπαθείς να τον εκβιάσεις είτε σωματικά είτε με επαγγελματικές κυρώσεις. (που δυστυχώς πολλές φορές ακολουθούν το «όχι»).
Τι έγινε; Τελικά μήπως δεν είσαι τόσο γαμάτος όσο νόμιζες;» – Ήρα Κατσούδα, stand-up comedian
“Σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε πράξη παραβιάζει τη σεξουαλικότητά μου”
«Ας ξεκινήσω τονίζοντας το παράλογο του να πρέπει να εξηγούμε τί είναι η σεξουαλική παρενόχληση.
Θα μπορούσα να γράφω σελίδες με αναλυτικά παραδείγματα και περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης σε εμένα ή/και σε άλλες γυναίκες αλλά θεωρώ πως όλοι πλέον ξέρουμε τέτοια, μιας και το κίνημα MeToo είναι δυνατό και στην Ελλάδα. Απλά άλλοι άνθρωποι κλείνουν μάτια, αφτιά και μυαλά κι άλλοι όχι.
Σεξουαλική παρενόχληση σίγουρα δεν είναι το φλερτ. Το λέω αυτό γιατί κυκλοφόρησε πολύ τελευταία η καραμέλα της ποινικοποίησής του.
Επειδή το φάσμα αυτής της παρενόχλησης είναι μεγάλο και πονάει, θα πω απλά -και εύχομαι να γίνω κατανοητή- πως σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε πράξη ή οποιοσδήποτε λόγος παραβιάζει τη σεξουαλικότητά μου, η οποία όντας δικιά μου χρησιμοποιείται όπως, όποτε και όπου εγώ επιθυμώ.
Θα κλείσω με κάτι που θέλω να σφηνωθεί στα μυαλά όλων: Οι γυναίκες είμαστε άνθρωποι. Δεν βρισκόμαστε στον πλανήτη Γη προς σεξουαλική τέρψη κανενός, παρά μόνο των εαυτών μας.» – Λένα Αποστόλου, ιδιωτική υπάλληλος
“Είναι τα ανεπιθύμητα βλέμματα και αγγίγματα στο λεωφορείο, που δεν μπορείς να τα καταγγείλεις”
“Στα μάτια του νόμου η σεξουαλική παρενόχληση είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο. Ως σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται οποιαδήποτε ανεπιθύμητη λεκτική, μη λεκτική ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα που αποσκοπεί ή έχει ως αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος (άρθρο 2 περ. δ του ν. 3896/2010).
Στο πρακτικό επίπεδο όμως, στην καθημερινότητα χιλιάδων ανθρώπων εκεί έξω, σεξουαλική παρενόχληση είναι τα ανεπιθύμητα βλέμματα και αγγίγματα στο λεωφορείο, που δεν μπορείς να τα καταγγείλεις. Είναι η διαχυτική, -στα όρια της γκρίζας ζώνης πάντα- συμπεριφορά του συναδέλφου σου, που θα σχολιάσει το σώμα σου, τα ρούχα σου, θα παραβιάσει τον προσωπικό σου χώρο γελώντας, θα θεωρήσει αστείο κάτι που εσύ δεν μπορέσεις. Και θα το σκέφτεσαι, θα φοβάσαι μήπως είσαι υπερβολική. Και δεν θα μπορείς να το καταγγείλεις. Είναι η συμπεριφορά που θα δείξει ο καθηγητής σου στην πιο ευάλωτή σου φάση, εκεί που θα έχεις ανάγκη καθοδήγηση και κατανόηση, εκείνος θα βρει το πάτημα και θα σε πλησιάσει με τρόπο που θα νιώσεις άβολα. Και δεν θα μπορείς να το καταγγείλεις. Είναι όλα αυτά που δεν ξέρεις πώς να μιλήσεις, αλλά που είσαι σίγουρη ότι είναι λάθος, ορατά και αόρατα.” – Χαριτίνη Παστελάκου, ερευνήτρια
“Ο κόμπος στο λαιμό από ένα αδίστακτο βλέμμα”
“Στην πρώτη αυτή, άγαρμπη και οδυνηρή επαφή μας με τις σκοτεινές δυνάμεις του χώρου μας, ίσως είναι η καταλληλότερη στιγμή να αρχίζουμε να ξεφλουδίζουμε το κρεμμύδι. Η δική μου επίμονη σκέψη είναι κατά πόσο οι θολές, συγκεχυμένες και παράδοξα υποτακτικές συνθήκες κάτω από τις οποίες συνηθίζουμε να δουλεύουμε αγόγγυστα έχουν ωφελήσει την εμφάνιση όχι μόνο κακοποιητικών συμπεριφορών μα κυρίως εκείνο το κροτάλισμα από φωνές δαιμόνων που κονταροχτυπιούνται μέσα στις καρδιές των εκάστοτε ”ισχυρών” της αγέλης και σιγά σιγά θριαμβεύουν ως το κυρίαρχο μοτίβο. Η απάντηση είναι πολύ. Ανεπίτρεπτα πολύ. Κάθε τι που απομακρύνεται από τα θεσπισμένα παν-κλαδικά κεκτημένα, επιτάσσει σοβαρούς τριγμούς και φέρνει δυσβάστακτες ανισορροπίες ακόμα και σε καταστάσεις που μοιάζουν ασύνδετες. Μπορεί άραγε ο κόμπος στο λαιμό από ένα αδίστακτο βλέμμα, η εφίδρωση από μια ”με το έτσι θέλω” προσέγγιση, η όλο θλίψη και ντροπή χαμηλωμένη ματιά μπροστά σε ιερά τέρατα να έχουν την παραμικρή σχέση με την κλαδική συνείδηση και τους αγώνες των δρόμων για έναν πιο στέρεο κόσμο; Έχουν την απόλυτη σχέση. Ας είναι λοιπόν η επόμενη μέρα γεμάτη από ηθοποιούς και επαγγελματίες του θεάματος ενωμένους σα στρατός των Ζαπατίστας και ας γελάμε όλοι μαζί με την αφέλεια της σύγκρισης μα πιο πολύ ακόμα ας γελάμε με τη δύναμη που θα μας δώσει! A demain!
ΥΓ. Για την κάθε γυναίκα που αγωνίζεται και σηκώνει βαρύ σταυρό, για την κάθε γυναίκα που δε βρήκε ακόμα τον τρόπο να αποδράσει, για την κάθε γυναίκα που η μοίρα πέφτει βαριά στους ώμους της, ας φωνάξουμε όλες εμείς που είμαστε προνομιούχες από θέση πως ο αγώνας μόλις ξεκίνησε και ΔΕΝ είναι ατομική υπόθεση. Εμείς είμαστε εκεί για αυτές.” – Μαρία Παπαφωτίου, ηθοποιός
“Ευτυχώς, εκείνη τη φορά πρόλαβες κι έφτασες σπίτι σου σώα”
“Δεν θα ήθελα να μιλήσω για τα χειρότερα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης, αλλά για όλα τα άλλα που μας συνέβησαν κάποτε, αλλά συχνά δεν θεωρήθηκαν -δεν τα θεωρήσαμε- καν ως τέτοια, τόσο επαναλαμβανόμενα και τόσο κοινότυπα. Για εκείνον τον τυχαίο τριαντάρη που ήθελε να σου πιάσει κουβέντα ενώ έχεις βγει βόλτα με τις φίλες σου εκείνο το καλοκαίρι μετά την πρώτη γυμνασίου, γι’ αυτούς που φρόντισαν να μάθεις τι βαθμό σου βάζουν με άριστα το 10 καθώς περνούσες μπροστά τους, για εκείνον που έκατσε δίπλα σου στο λεωφορείο, ενώ υπήρχαν άλλες κενές θέσεις, για τους τύπους που φύσηξαν στο λαιμό σου καθώς προσπαθούσες να διασχίσεις το κλαμπ για να φτάσεις στην παρέα σου, για τον μεθυσμένο που σου έφραξε τον δρόμο βγαίνοντας απ’ τις τουαλέτες του ίδιου μπαρ, για τον νηφάλιο τύπο που επέμενε να σου πιάσει κουβέντα κι ας του είχες πει ξεκάθαρα ότι δεν ενδιαφέρεσαι, για τον εργοδότη ή συνάδελφο που ήθελε να πάτε για καφέ “να μιλήσετε για δουλειά” και τελικά μόνο “τη δουλειά” δεν είχε κατά νου, για εκείνο το βράδυ που ένας σε ακολουθούσε και σου έκανε κομπλιμέντα όσο εσύ περπατούσες βιαστικά περνώντας τα κλειδιά στο χέρι σου και κάνοντας νοητά πρόβα όσα έμαθες για το ποιο σημείο θα χτυπήσεις -λες κι έπαιζες σε ταινία. Κι άλλα τόσα. Ευτυχώς, εκείνη τη φορά πρόλαβες κι έφτασες σπίτι σου σώα.” – Lussaki, καλλιτέχνιδα
“Αυτή είναι η «πολιτική του καταστήματος»”
«Σεξουαλική παρενόχληση είναι να δέχεσαι αμέτρητα ανεπιθύμητα μηνύματα και κλήσεις από ανθρώπους που δεν ξέρεις και δεν θέλεις να γνωρίσεις. Να σου επιδεικνύουν φωτογραφίες με σεξουαλικό περιεχόμενο, παροτρύνοντάς σε να κάνεις και εσύ το ίδιο. Να γίνεσαι δέκτης υβριστικών σχολίων όταν μένουν αναπάντητα. Να αναγκάζεσαι να αντικρίσεις φωτογραφίες με τα γεννητικά όργανα του αποστολέα, χωρίς την άδεια και την επιθυμία σου. Αυτή η πράξη δεν διαφέρει σε τίποτα με την παράνομη ενέργεια ενός επιδειξία στους δρόμους.
Είναι ο καταναγκασμός από το αφεντικό σου να φορέσεις πιο στενά ρούχα, πιο ανοιχτά, που να αναδεικνύουν το σώμα σου, να είσαι χαμογελαστή και φιλική με όλους ακόμα και με αυτούς που σε φλερτάρουν επίμονα και αδιάκριτα κοιτώντας κάθε λεπτομέρεια στο σώμα σου ή κάνοντας ήχους και χειρονομίες με σεξουαλικά υπονοούμενα, μη μπορώντας να αντιδράσεις αναλόγως, ακολουθώντας πάντα την “πολιτική του καταστήματος”.» – Iωάννα Χαμαλίδου, αθλήτρια
“Το φλερτ συνήθως δεν φέρνει δυσάρεστη αίσθηση και σταματά όταν δεν υπάρχει ανταπόκριση”
«Ας υποθέσουμε ότι στέκομαι όρθια. Σε σχετικά μικρή απόσταση ορθώνονται τα όρια που έχω βάλει για να μπορώ να έχω πολιτισμένες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Αν κάποιος ορμώμενος από το πουλί του και χρησιμοποιώντας το σαν πολιορκητικό κριό παραβιάσει τα όριά μου, τότε μιλάμε για σεξουαλική παρενόχληση. Αυτό μπορεί να γίνει με λόγια, συμπεριφορές, με κινήσεις, με πράξεις.
Διαφέρει από το φλερτ και την ερωτική προσέγγιση στα εξής: το φλερτ συνήθως δεν φέρνει δυσάρεστη αίσθηση και σταματά όταν δεν υπάρχει ανταπόκριση και κυρίως δεν προσπαθεί κάποιος να σε πείσει ότι είσαι υπερβολική ή ακόμα και τρελή αν δείξεις δυσαρέσκεια ή αντίδραση στην προσέγγισή του.» – Intellectual Thighs, culture influencer
“Η που ξαφνικά ένας φίλος θα κάνει θέμα συζήτησης το στήθος μου”
“Μετά από συζητήσεις επί συζητήσεων, έχω καταλήξει στο ότι τα όρια της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι λεπτά για πολλούς, κυρίως άντρες. Προσωπικά, θα χαρακτήριζα σεξουαλική παρενόχληση οτιδήποτε με κάνει να νιώσω, από αμηχανία μέχρι απειλή, με σεξουαλικό υπόβαθρο. Από το φιλικό τραπέζι που ξαφνικά ένας φίλος θα κάνει θέμα συζήτησης το στήθος μου μέχρι τη βίαιη ακινητοποίηση ή σωματική επαφή από κάποιον, γνωστό και άγνωστο. Στις περιπτώσεις αυτές θα νιώσω από αμηχανία μέχρι πανικό. Προφανώς δεν είναι το ίδιο, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει αισθανθώ την ανάγκη να προστατεύσω τον εαυτό μου και να πρέπει να σκεφτώ τις επόμενες μου κινήσεις για να μην επαναληφθεί. Εγώ. Όχι αυτός που το κάνει το σχόλιο ή και τη βίαιη κίνηση. Απλά θέλω να σημειώσω πως βρισκόμαστε μίλια μακριά από το να ενοχοποιηθεί το φλερτ, αν αυτό παραμένει άγχος για κάποιους. Γνωρίζω άπειρες περιπτώσεις που κοπέλες κατά κύριο λόγο, έχουν κάνει τουμπεκί σε τέτοιες περιπτώσεις, ενώ να έχω ΑΚΟΥΣΤΑ μία (;) περίπτωση που ο δέκτης φλερτ να αντέδρασε υπερβολικά. Όπως και να έχει, όταν κάποιος φέρνει σε θέση αμηχανίας και άμυνας το άτομο που θέλει να φλερτάρει, σίγουρα, δεν το έχει πάει πολύ καλά.” – Εύα Λειβαδίτη, ιδιωτική υπάλληλος
“Αυτό που με κάνει να σκέφτομαι διπλή φορά αν θα φορέσω φούστα ή φόρμα, αν θα πάω από τον κεντρικό δρόμο ή τον παράδρομο”
“Τα βλέμματα των ηλικιωμένων κάθε φορά που περνούσα από το καφενείο της γειτονιάς για να πάω στο μάθημα αγγλικών όταν ήμουν 12. Να μη θέλω να σηκωθώ στον πίνακα στα 14, γιατί ο καθηγητής σχολίαζε το σώμα μου με τα αγόρια της τάξης. Τα σφυρίγματα στο δρόμο όταν ήμουν 15. Το αγόρι που βγήκα ραντεβού στα 18 και με ρωτούσε συνεχώς «πότε θα πάμε σπίτι;». Σεξουαλική παρενόχληση είναι αυτό που με κάνει να σκέφτομαι διπλή φορά αν θα φορέσω φούστα ή φόρμα, αν θα πάω από τον κεντρικό δρόμο ή τον παράδρομο, αν θα νιώθω ασφαλής μέσα στο σώμα μου. Κάθε φορά που κλειδώνω την πόρτα στο σπίτι το βράδυ και σκέφτομαι ότι είμαι ασφαλής – ενώ την ίδια στιγμή, μέσα σε κάποιο άλλο διαμέρισμα μία γυναίκα δεν είναι ασφαλής”. – Γεωργία Γκότση, φοιτήτρια
*Το σκίτσο το έφτιαξε η Lussaki για το κείμενο. Θα βρεις τη δουλειά της στο Facebook και Instagram.
