Μιλήσαμε με την ηθοποιό Ελπίδα Σταθάτου που πρωταγωνιστεί σε ένα σοκαριστικό μονόλογο. Στην παράσταση «Στεγόσαυρος» βλέπουμε μια γυναίκα που κινείται μεταξύ βουλιμίας,ανορεξίας, κατάχρησης ουσιών, συναισθηματικής κακοποίησης και αποστασιοποιημένου σεξ. Ο Στεγόσαυρος παρουσιάζει με ρεαλισμό, χιούμορ αλλά και συμπόνοια την πάλη των ατόμων με διατροφικές διαταραχές, αυτό το τέρας που τους «ροκανίζει» το μυαλό. Τη σκηνοθετική επιμέλεια ανέλαβε ο Joe Hufton, ένας από τους πλέον ανερχόμενους σκηνοθέτες στο Λονδίνο, ο οποίος μάλιστα υπήρξε υποψήφιος για Olivier Award (για την παράσταση Alice’s Adventures Underground).

Ελπίδα Σταθάτου, ποια είναι η ιστορία σου; Πώς βρέθηκες στο Λονδίνο και πόσο δύσκολο είναι για μια Ελληνίδα ηθοποιό να βρει δουλειά εκεί;

“Κατάγομαι από την Κεφαλονιά και μεγάλωσα στην Αθήνα. Συγκεκριμένα στην Πετρουπολη. Από τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι τα καλοκαίρια στις θάλασσες της Κεφαλονιάς και τις συναυλίες και τις παραστάσεις στο Θέατρο Πέτρας που ήταν δίπλα στο σπίτι μου. Σε εκείνα τα βραχάκια νομίζω ήταν που αγάπησα την τέχνη. Η θέληση όμως να ασχοληθώ με την υποκριτική ήρθε πολύ μετέπειτα. Στο Λονδίνο έφυγα απλά γιατί κόπηκα στο Εθνικό και ήθελα να δώσω άλλη μια ευκαιρία στα όνειρα μου. Κυριολεκτικά ολομόναχη με μια βαλίτσα. Στην αρχή έδινα οντισιόν κάθε μέρα για να μπω σε κάποια σχολή και έψαχνα ταυτόχρονα και για σπίτι. Τελικά μπήκα σε μια από τις δραματικές σχολές που ήθελα και έμεινα.

Το θέμα “καριέρα στο εξωτερικό” νομίζω ο καθένας το βιώνει τελείως διαφορετικά ανάλογα με τις συνθήκες. Προσωπικά, πέρασα πολύ δύσκολα τα πρώτα χρόνια, νόμιζα ότι αφού αποφοίτησα θα έρθει κάποιος να μου χτυπήσει την πόρτα και έμαθα με τον δύσκολο τρόπο ότι αυτό δεν θα γίνει ποτέ και κάπου βαρέθηκα να κλαίω στον καναπέ και είπα να κάνω μόνη μου πράγματα και να μην περιμένω κανέναν να με ανακαλύψει. Και όταν άρχισα να ψάχνω ή να δημιουργώ δικό μου υλικό η τύχη όντως με βρήκε μέσα από ωραία σενάρια και ανθρώπους που τελικά βρέθηκαν στον δρόμο μου”.

Η πανδημία έχει δημιουργήσει δυο τινά στο χώρο σου. Ανεργία εξαιτίας της Covid-19 και -στην Ελλάδα- ένα κίνημα #metoo. Ποια είναι η δική σας θέση απέναντί στα δύο αυτά φαινόμενα; 

“Πιστεύω πως η πανδημία ξεσκέπασε όλες τις παθογένειες και τις ρωγμές του συστήματος και ανέδειξε πόσο δύσκολη είναι η επιβίωση για τους καλλιτέχνες γενικά. Ταυτόχρονα όμως απέδειξε πόσο απαραίτητες είναι οι τέχνες για την ζωή  μας. Νομίζω ότι όλοι συμφωνούμε ότι η εμπειρία της καραντίνας χωρίς ταινίες, μουσική, βιβλία θα έμοιαζε περισσότερο σε φυλακή. 

Το metoo, από την άλλη μεριά, πιστεύω είναι ευλογία για την χώρα μας και τον χώρο γενικά. Προσωπικά,  πιστεύω ότι όταν κάποιος βρίσκεται σε μια θέση εξουσίας (όπως σκηνοθέτης, παραγωγός κτλ) έρχεται σε επαφή με πολύ σκιώδης πτυχές του εαυτού του τις οποίες αν δεν έχει το θάρρος να τις δει κατάματα, να τις αγγίξει και, ίσως, στο τέλος να ζητήσει βοήθεια, τότε αυτές γίνονται βαθιά ναρκισσιστικά κομμάτια. Και εκεί είναι η παγίδα γιατί το είδωλο στον καθρέφτη σου λέει ότι μπορείς να κάνεις τα πάντα, γιατί είσαι ο βασιλιάς, και σαν βασιλιάς μπορείς να κακοποιείς ή να διατάζεις όποιον θες. Νομίζω -όπως και με την πανδημία- έτσι και με το #metoo είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για ενδοσκόπηση και επανεκκίνηση του συστήματος. Πρώτα από όλα να στηρίξουμε τα θύματα, να αναρωτηθούμε όλοι τι πήγε λάθος και να δούμε πως μπορούμε να μεγαλώσουμε την επόμενη γενιά με σεβασμό προς τις γυναίκες και τους ανθρώπους. Να μάθουμε στα παιδιά μας ότι η εξουσία είναι μια θέση από την οποία πρέπει να υπηρετείς και όχι να την χρησιμοποιείς για αυτό-ικανοποίηση και αυτοπροβολή. Προσωπικά, ξέρω πως είναι να είσαι γυναίκα σε μια άκρως πατριαρχική κοινωνία και ειδικά εργαζόμενη σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο και χαίρομαι πολύ που επιτέλους μπαίνουν στο τραπέζι τα όρια και αναγνωρίζεται  ανοιχτά πλέον τι είναι η κακοποίηση. 

έχω βιώσει άπειρες φορές να με κρίνουν σαν ένα κομμάτι κρέας

Σας έχει συμβεί περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης σε χώρο εργασίας;

“Όχι στον βαθμό που έχω ακούσει από άλλες γυναίκες όμως θα ήμουν το λιγότερο ανειλικρινής αν έλεγα ότι δεν έχω βιώσει και εγώ παρεμβατικές συμπεριφορές. Έχω φύγει από οντισιόν τρέχοντας και τρέμοντας από τον φόβο μου, έχω πάει σε πολλά ραντεβού ξεκάθαρα για δουλειά στα οποία πήγαιναν το θέμα τελείως εκτός δουλειάς και έπρεπε εγώ να ξεκαθαρίσω και σχεδόν να απολογηθώ για την θέση μου και φυσικά έχω βιώσει άπειρες φορές να με κρίνουν σαν ένα κομμάτι κρέας.

Αναρωτήθηκα πάρα πολλές φορές γιατί όλοι αυτοί οι άντρες δεν απευθύνονται σε διαθέσιμες γυναίκες που μπορούν να συνευρεθούν μαζί τους ερωτικά με την συγκατάθεση τους. Και μετά κατάλαβα ότι αυτοί οι άντρες δεν θέλουν την συγκατάθεση σου αλλά την “υπακοή” σου. Γιατί η συγκατάθεση σου, απειλεί το πόσο έλεγχο έχουν. Κάπως έτσι μαζί με άλλες δύο φίλες και συνεργάτιδες μου αποφασίσαμε να δράσουμε και για αυτό ιδρύσαμε τον-μη κερδοσκοπικό οργανισμό , «Breaking Through The Lens»,το οποίο είναι μια πρωτοβουλία για να βοηθήσουμε και άλλες γυναίκες στον χώρο να είναι σε ένα πιο ασφαλές και ξεκάθαρο περιβάλλον”.

Βλέπω τις γυναίκες καλλιτέχνιδες και δημιουργούς να επαναπροσδιορίζουν την ταυτότητά τους τα τελευταία χρόνια. Είναι αίτημά σας επειδή αφουγκράζεστε το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα ή απλά άμυνα απέναντι στην πατριαρχία;

Αρχικά, πιστεύω ότι το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα ξεκίνησε από την προηγούμενη γενιά. Την γενιά που ενώ ακόμα πάντρευε με προξενιό τις γυναίκες, εκείνες βρήκαν την δύναμη να φύγουν, να ζητήσουν μια θέση στην αγορά εργασίας, να τολμήσουν να χωρίσουν παρά τα την ντροπή και τους άφωνους χαρακτηρισμούς της “πόυτ@νας’ που τους δόθηκε επειδή τόλμησαν να ονειρευτούν. Την γενιά που πρωτοείπε όχι πριν από εμάς για εμάς και σε αυτές τις γυναίκες εμείς χρωστάμε πολλά. Προσωπικά είμαι πολύ τυχερή, γιατί μια από αυτές της γυναίκες είναι η μητέρα μου, ή οποία μου έμαθε ότι ο κόσμος μπερδεύει πολύ την ισότητα με την ομοιότητα και μου έδειξε πως έχεις δικαίωμα να είσαι διαφορετικός και ταυτόχρονα να απαιτείς ίσες ευκαιρίες!

Πιστεύω λοιπόν πως αυτό που συμβαίνει με τις γυναίκες καλλιτέχνιδες σήμερα καθρεφτίζει μια ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που αναγνωρίζεται πλέον η πατριαρχία και αυτή είναι η πραγματική πρόοδος. Άλλωστε για μένα η διαφορά μιας φεμινίστριας με μια που δεν ασπάζεται αυτήν την έννοια, είναι ότι η πρώτη πιστεύει βαθιά ότι η αλλαγή μπορεί να υπάρξει και για αυτό έχει νόημα να αγωνιστεί.

Έχετε ιδρύσει τον οργανισμό «Breaking Through The Lens», μπορείτε να μου εξηγήσετε τον σκοπό και τις δράσεις του; 

Το BTTL είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός για γυναικες σκηνοθέτες. Στην ουσία εμείς επιλέγουμε (μέσα από ψηφοφορία από τρίτους) 10 ταινίες από γυναίκες σκηνοθέτες και τις φέρνουμε σε επαφή σε ένα ασφαλές περιβάλλον με χρηματοδότες. Το event έχει πραγματοποιηθεί δύο φορές στο φεστιβάλ των Καννων και μια στο φεστιβάλ TIFF του Τορόντο. 

Όπως προανέφερα όλο αυτό ξεκίνησε από την δική μας αγανάκτηση στον χώρο. Ειδικά για όλες τις συζητήσεις που αφορούν σε χρηματοδότηση τα πράγματα δυσκολεύουν πάρα πολύ και σκοπός μας ήταν να κάνουμε κάτι πιο στοχευμένο σε δράση.  Περιττό να αναφέρω ότι στην αρχή τα σχόλια κάτω από άρθρα που μας αναφέραν – τύπου «ναι λες και δεν ξέρουμε πως βρίσκετε χρηματοδότηση» και το «mansplaning» που δεχτήκαμε ήταν οχετός, γεγονός που αποδεικνύει τα στερεότυπα που υπάρχουν για τις γυναίκες στον χώρο μας, τον μισογυνισμό  αλλά και ταυτόχρονα την ανάγκη που υπήρχε για τέτοιες πρωτοβουλίες.

η πρωταγωνίστρια είναι ένας άνθρωπος που νιώθει ότι δεν ανήκει πουθενά

Μιλήστε μας λίγο για την παράσταση “Stegosaurus”. Έχετε προσωπική εμπειρία σχετικά με τις διατροφικές διαταραχές; Κάνατε κάποια έρευνα πάνω στο θέμα αυτό; Έχετε γνωριστεί με την συγγραφεά Έρση Νιαώτη;

Ο Στεγόσαυρος είναι το κείμενο της Έρσης Νιαώτη και βασίζεται στην πάλη της με τις διατροφικές διαταραχές και τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Αν και δεν έχω βιώσει διατροφικές διαταραχές, έχω βιώσει πολύ πίεση και πολύ ντροπή για την εικόνα του σώματός μου, από όταν ήμουν κοριτσάκι  και έπρεπε να σηκωθώ στον πίνακα μέχρι και σαν ενήλικας που πολλές φορές νιώθω μια πίεση να είμαι αυτό το μοντέλο της ατσαλάκωτης, αψεγάδιαστης τέλειας γυναίκας που πρέπει να τα φέρνει όλα εις πέρας με μεγάλη ευκολία.

Όμως η πιο βαθιά αλήθεια του έργου είναι ότι η πρωταγωνίστρια είναι ένας άνθρωπος που νιώθει ότι δεν ανήκει πουθενά. Και αυτό με τράβηξε στο έργο και προσωπικά ήθελα να εστιάσω περισσότερο εκεί. Όχι στην διατροφική διαταραχή αλλά στην συναισθηματική διαταραχή που συνήθως ακολουθεί ή προϋπάρχει. Με αυτήν την πλευρά του έργου μπορούν να συνδεθούν όλοι. Ακόμα και αν δεν έχουν βιώσει ποτέ πως είναι να νιώθεις ότι χάνεις τον πιο σημαντικό σου αγώνα κάθε φορά που αγγίζεις φαγητό

Το έργο μιλάει για τις σχέσεις, την μοναξιά, την ντροπή και αγγίζει πιστεύω πολλά βαθιά υπαρξιακά μας κομμάτια. Ο Στεγόσαυρος είναι πραγματικά από τα καλύτερα εσωτερικά ταξίδια που έχω κάνει γιατί με έμαθε ότι οι μέρες μας χρειάζονται αυθεντικότητα και προσωπικά θα είμαι πάντα ευγνώμων στην Έρση που περάσαμε τόσα χρόνο μαζί και μου άνοιξε πλήρως την καρδιά της.

Είναι ο μονόλογος η μεγαλύτερη έκθεση για μια ηθοποιό;

Στο θέατρο γενικά δεν κρύβεσαι εύκολα, πόσο μάλλον σε έναν μονόλογο που είσαι μόνο εσύ και το κοινό. Προσωπικά, υπήρξαν μέρες που αυτή η έκθεση με φόβιζε πάρα πολύ και η ανάγκη μου για αποδοχή βάραγε κόκκινο και άλλες που ένιωθα ηρεμία και ήμουν διάφανη και απόλυτα ευάλωτη. ¨Όλο αυτό αλληλοεπιδρούσε με το κοινό και δημιουργούσε ξεχωριστές παραστάσεις κάθε φορά. Ήταν τεράστιο σχολείο και μακάρι να καταφέρω να ασχοληθώ ξανά στο μέλλον με κάποιον μονόλογο.

Μετράει ακόμη η εξωτερική εμφάνιση μιας γυναίκας ηθοποιού σε ένα casting;

Νομίζω ότι μετράει αυτό που αντιπροσωπεύει μια γυναίκα μέσα από την εξωτερική της εμφάνιση και όχι η ομορφιά με την καθαυτή έννοια της λέξης. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε γυναίκες που δεν τους ενδιαφέρει το κλασικό πρότυπο ομορφιάς να βγαίνουν μπροστά και να ανοίγουν δρόμο σε μια νέα εποχή που το όμορφο έρχεται από την αυθεντικότητα και την αλήθεια της ψυχής μας.

Προσωπικά, πιστεύω πως την ομορφιά δεν πρέπει να την ενοχοποιούμε, πρέπει απλά να μην την βάζουμε σε καλούπια και να δίνουμε μεγαλύτερο βάρος στο ταλέντο, στην εργατικότητα και στις αξίες του ανθρώπου. Και για μένα αυτά είναι τα στοιχεία που αντιπροσωπεύουν την πιο ταλαντούχα ηθοποιό.

Ποιοι είναι οι πιο συχνοί μύθοι γύρω από το επάγγελμά σας;

Θα έλεγα ότι ο κόσμος έχει συνδέσει τους ηθοποιούς με μια αίγλη και με μια εύκολη ζωή και αυτό είναι ίσως ο μεγαλύτερος μύθος. Είναι λες και αξιολογείς την ζωή κάποιου με βάση το Instagram του. Δεν βλέπεις το άλλο κομμάτι του παγόβουνου που κρύβεται από κάτω. Θεωρώ ότι το μεγαλύτερο κομμάτι των ηθοποιών είναι εργάτες της τέχνη και άτομα που παλεύουν να επιβιώσουν και θα ήταν πολύ ωραίο να εκτιμήσει ο κόσμος και αυτό το κομμάτι. Το κομμάτι ενός ανθρώπου που παλεύει να συνεχίσει να αγαπάει τον εαυτό του και την τέχνη του, παρά τις απορρίψεις, τις δυσκολίες και την συνεχή εναλλαγή συναισθημάτων.

Όταν ανεβάσατε αυτή την παράσταση στο φεστιβάλ του Εδιμβούργου πώς ανταποκρίθηκε το κοινό; Θυμάστε κάτι που σας είπαν και σας συγκίνησε;

Όταν πήγα στο Εδιμβούργο δεν ήξερα πραγματικά κανέναν. Ο σκηνοθέτης μου δεν βρισκόταν στην Αγγλία εκείνο το διάστημα και δεν μπορούσε να είναι μαζί μου. Είχα μόνο το σύντροφο μου με τον οποίο μοιράζαμε μέχρι και φυλλάδια για να μάθει ο κόσμος την παράσταση και ευτυχώς μέσα από τις κριτικές που πήρε το έργο το έμαθε ο κόσμος και σιγά σιγά φτάσαμε να είναι γεμάτο το θέατρο σχεδόν κάθε βράδυ.

Ομως, το πιο πολύτιμο κομμάτι αυτής της διαδρομής ήταν οι αγκαλιές που με έκαναν άτομα από το κοινό μετά την παράσταση. Όσο παράλογο και να ακούγεται στην covid-19 εποχή που ζούμε, δεν θα ξεχάσω πότε τις αγκαλιές και τις ιστορίες που άκουσα από όλες αυτές τις γυναίκες που ήρθαν και με είδαν μετά την παράσταση και μου μίλησαν για την δική τους μάχη με τις διατροφικές διαταραχές ή την κατάθλιψη και πόσο τους άγγιξε το έργο. Το πιο σημαντικό που έμαθα μέσα σε όλο αυτό είναι ότι τελικά δυνατός είναι αυτός που μιλάει, που ζητάει βοήθεια που έχει το θάρρος να μοιραστεί τον πόνο του γιατί έτσι μόνο μπορεί να τον απαλύνει.

Τι θα λέγατε σε κάποιον που δεν έχει ακούσει τίποτα για την παράστασή σας ώστε να τον παρακινήσετε να βγάλει εισιτήριο;

“Ο Στεγόσαυρος είναι ένα κείμενο αυθεντικό για όλα τα άτομα που παλεύουν με τους δαίμονες τους, ένα κείμενο γεμάτο ενσυναίσθηση και ευχομαι ο κόσμος να το αγαπήσει για τα μηνύματα, την αλήθεια και την αγάπη που κρύβει μέσα του. Αν τους αρέσει ίσως να το προτείνουν και σε όσους μπορεί πραγματικά να τους βοηθήσει και να τους θυμίσει αυτό που μου είπαν και εμένα τελευταία, οτι μερικές φορές βρίσκεσαι απλά σε τούνελ και όχι σε σπηλιά.

Καλή προβολή σε όσους καταφέρουν να την δουν”. 

Info: Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ο συγκλονιστικός μονόλογος της Ελπίδας Σταθάτου για τις διατροφικές διαταραχές | 4-7 Μαρτίου σε online streaming μέσω του viva.gr