Ο σκοταδισμός, η καταπίεση και ο συντηρητισμός απειλούν τις γυναίκες στην Ευρώπη. Μετά την απόφαση της Πολωνίας να απαγορέψει τις αμβλώσεις, τα συντηρητικά κόμματα της Σλοβακίας είχαν καταθέσει νομοσχέδιο που έθετε σοβαρούς περιορισμούς στις αμβλώσεις. Τα καλά νέα εδώ όμως είναι ότι το κοινοβούλιο της χώρας καταψήφισε τελικά το σχέδιο νόμου μετά από αγώνες και διαμαρτυρίες εγχώριων και διεθνών οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ας μην ξεχνάμε ότι η Πολωνία ήδη βρέθηκε στο στόχαστρο. Η απόφασή της Πολωνίας “ισοδυναμεί με απαγόρευση και παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα“,  δήλωσε η επίτροπος αρμόδια για Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Συμβούλιο της Ευρώπης Ντούνια Μιγιάτοβιτς. Από την πλευρά του το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) κάλεσε την ΕΕ και τις χώρες μέλη της να “αντιδράσουν άμεσα στις παραβιάσεις του κράτους δικαίου και στις επιπτώσεις που έχουν αυτές στα θεμελιώδη δικαιώματα στην Πολωνία”.

Η περίπτωση της Σλοβενίας

Το Κοινοβούλιο της Σλοβακίας συζητούσε σχέδιο νόμου το οποίο, εάν λάμβανε έγκριση, θα εμπόδιζε την πρόσβαση στη νόμιμη περίθαλψη των αμβλώσεων, θα έβλαπτε την υγεία και την ευημερία των γυναικών και θα υπονομεύε τη λήψη αποφάσεων και την ιδιωτική τους ζωή. Το νομοσχέδιο προκάλεσε αντιδράσεις από 111 οργανώσεις, που έστειλαν κοινή επιστολή, εκφράζοντας τις σοβαρές τοιυς ενστάσεις και καταγράφοντας τις διατάξεις που πλήττουν τα δικαιώματα των γυναικών.

Το σχέδιο νόμου κατατέθηκε από μια χριστιανική συνιστώσα του συντηρητικού κόμματος “Απλοί Ανθρώποι”, το οποίο ηγείται του ακροδεξιού συνασπισμού που έχει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.  Οι εισηγητές εκτιμούσαν ότι η μεταρρύθμιση θα βοηθούσε τις γυναίκες να πάρουν τη σωστή απόφαση. Το νομοσχέδιο προέβλεπε ότι οι γυναίκες οφείλουν να έχουν λάβει γνωματεύσεις από δύο γιατρούς. Αυτό εξ ορισμού θα δυσκόλευε τη διαδικασία της άμβλωσης, ειδικά για τις πιο φτωχές γυναίκες στην επαρχία. Σε άλλες διατάξεις αναφερόταν ότι οι γυναίκες θα έπρεπε να αναφέρουν τους λόγους για τους οποίους επιθυμούν την επέμβαση αυτή και να αποκαλύπτουν άλλες προσωπικές πληροφορίες, οι οποίες θα μεταβιβάζονται στο Εθνικό Κέντρο Υγειονομικών Πληροφοριών της Σλοβακίας, σε μία προσπάθεια στιγματισμού και ποινικοποιήσης της σεξουαλικότητάς τους. Παράλληλα, οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις έθεταν σοβαρώς περιορισμούς στη δημόσια πληροφορηση σχετικά με τις αμβλώσεις από τους γιατρούς, καθιστώντας ουσιαστικά την ιατρική αυτή πράξη ένα είδος ταμπού. Πρόκειται για μια αντίληψη που επικρατεί και σε άλλες χώρες με ακροδεξίες/φασιστικές και υπερσυντηρητικές κυβερνήσεις, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία. “Αυτή η δεξιά τάση κατά των αμβλώσεων, που ακολουθεί τα βήματα της Πολωνίας, είναι επικίνδυνη” σχολίασε η Μαρτζ Μπέρερ, συντονίστρια της Διεθνούς Εκστρατείας για το Δικαίωμα των Γυναικών σε Ασφαλείς Αμβλώσεις.

Άλλωστε η όλη πρόταση συνολικά ερχόταν σε αντίθεση με οδηγία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σύμφωνα με την οποία “όταν ο νομοθέτης αποφασίζει να επιτρέψει τις αμβλώσεις, δεν πρέπει να δομήσει ένα νομικό του πλαίσιο που θα περιορίζει τις πραγματικές δυνατότητες απόκτησής του δικαιώματος πρόσβασης στη νόμιμη άμβλωση”.

Τι διακυβευόταν; 

Η απαίτηση από τις γυναίκες που ζητούν άμβλωση να δηλώσουν τους λόγους της απόφασής τους, η οποία είναι ένα πολύ προσωπικό και ιδιωτικό ζήτημα, θα μπορούσε να τις αποτρέψει από την αναζήτηση περίθαλψης στο πλαίσιο του επίσημου συστήματος υγείας, ενώ δεν υπήρχαν προβλέψεις σχετικά με το βαθμό εμπιστευτικότητας των προσωπικών δεδομένων για όσες γυναίκες (ανήλικες ή ενήλικες) ζητούσαν άμβλωση. Σε κοινή τους επιστολή προς το σλοβακικό κοινοβούλιο, οι οργανώσεις που προτοστάτησαν στον αγώνα κατά του νομοσχεδίου ζήτησησαν την κατάργηση της απαίτησης αναφοράς των προσωπικών στοιχείων στο Εθνικό Κέντρο Πληροφοριών για την Υγεία. 

Πέρα από την προστασία της ιδιωτικής ζωής, το νομοσχέδιο αμφισβητούσε στην πράξη το δικαιώμα των γυναικών στην Υγεία, καθώς και στην πληροφορήση. Επίσης, καθιστούσε τις γυναίκες ευάλωτες σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση και αγνοούσε πλήρως τις αρχές της απαγόρευσης των διακρίσεων και της ισότητας. Μάλιστα, το 2019, η Επιτροπή Οικονομικών, Κοινωνικών και Πολιτιστικών Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών προέτρεψε ρητά την κυβέρνηση της Σλοβακίας να αποφύγει τυχόν οπισθοδρόμηση σε σχέση με τα δικαιώματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας των γυναικών, ενώ διεθνείς φορείς έχουν επισημάνει τη συντηρητική ατζέντα της Σλοβακίας και την έχουν καλέσει να άρει τα εμπόδια στην ασφαλή και νόμιμη άμβλωση, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεωτικών περιόδων αναμονής, της υποχρεωτικής παροχής συμβουλών και των απαιτήσεων εξουσιοδότησης από τρίτους.

Επιπλέον, ο  Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει επεσήμανει ότι οι χώρες πρέπει να διασφαλίσουν ότι γίνονται σεβαστές οι αποφάσεις των γυναικών για πρόσβαση σε νόμιμη περίθαλψη της άμβλωσης και ότι η περίθαλψη αυτή “παρέχεται με τρόπο που σέβεται την αξιοπρέπεια μιας γυναίκας, εγγυάται το δικαίωμά της στην ιδιωτική ζωή και δείχνει ενσυναίσθηση στις ανάγκες και απόψεις της”. 

Ο αγώνας είχε αποτελέσματα

Η υπόθεση επισφραγίστηκε με τη νίκη του γυναικείου κινήματος στη Σλοβακία. Το κοινοβούλιο καταψήφισε οριακά την Τετάρτη 21 Οκτωβρίου, με ψήφους 59 κατά και 58 υπέρ, τον ιδιαίτερα επικίνδυνο νόμο που θα έθετε πολλούς περιορισμούς και εμπόδια στην πρόσβαση στις ασφαλείς αμβλώσεις.