Κάπου στα μέσα καλοκαιριού, η Ιωάννα Τούνη, δημοσίευσε στο κανάλι της στο YouTube μια γεμάτη θάρρος εξομολόγηση, με αφορμή το “ροζ” βίντεο που την εμπλέκει σε μια άκρως κακοποιητική συνθήκη. Το ροζ, όταν μιλάμε για διαρροή οπτικού υλικού σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς τη συναίνεση της γυναίκας, δεν είναι παρά μια απόχρωση του κίτρινου, που δίνει μια σκανδαλοθηρική διάσταση με μόνο στόχο την προσέλκυση του κοινού, αλλά και τη δημιουργία ενός κλίματος παραπλάνησης των αληθινών ποιοτήτων της πράξης αυτής. Έτσι, δίνεται η αίσθηση ενός “άτακτου” κλίματος που αποποιείται κάθε ευθύνη για την κακοποίηση που το περιεχόμενο συνιστά. Το εκδικητικό πορνό, δεν αποτελεί πορνογραφία με τη συμβατική έννοια, μιας και πρόκειται για βίντεο ιδιωτικού ερωτικού περιεχομένου που χρησιμοποιούνται χωρίς τη συγκατάθεση των προσώπων.
Το θετικό της δημόσιας αυτής καταγγελίας και η έκταση που πήρε λόγω της δημοφιλίας της συγκεκριμένης γυναίκας, είναι ότι η αίσθηση της διαπόμπευσης που βιώνουν οι θηλυκότητες που έχουν υποστεί αυτή τη μορφή σεξουαλικής κακοποίησης, δεν πρέπει να είναι ασήκωτη μπροστά στην παραβίαση που εδραιώνει η ανδρική παντοδυναμία. Χιλιάδες χρήστες των social media δήλωσαν τη στήριξη τους στην Ιωάννα, ενώ το σκίτσο “Είμαστε μαζί με κάθε Τούνη”, έγινε το νούμερο ένα viral με χιλιάδες κοινοποιήσεις και μηνύματα στήριξης.
Μιλώντας εκείνη την περίοδο με τη frik.adela, τη δημιουργό του σκίτσου, συμφωνήσαμε να κάνουμε μια κουβέντα μετά το καλοκαίρι, για το πώς δημιούργησε έναν από τους πιο ενδιαφέροντες λογαριασμούς στο Instagram, για το ρίζωμα της πατριαρχίας στην κοινωνία μας, την ξενοφοβία, την ομοφοβία και πόσο όλα αυτά “παντρεύονται” στα σκίτσα της.
“Δεν υπάρχει μόνο ένα όνομα πίσω από τη Φρικαντέλα. Θα ήταν κάπως άδικο και εγωιστικό να το πάρω όλο πάνω μου. Οι αναλύσεις, τα συνθήματα, οι συζητήσεις και τα σχόλια δεν αποτελούν μόνο δικές μου σκέψεις πάνω στο έμφυλο. Είναι λόγια που βγαίνουν μέσα από συζητήσεις με φίλες, φίλα, φίλους. Είναι τα λόγια διάφορων θηλυκοτήτων -και μη- στο Internet, στα βιβλία, στον δρόμο. Οι εμπειρίες και τα βιώματα στα οποία βασίζονται πολλά σκίτσα, δεν είναι αποκλειστικά δικά μου. Πολλά απ’ αυτά (π.χ. τα βιώματα μιας σεξεργάτριας) δεν τα έχω φανταστεί καν. Οι θέσεις μου πάνω σε αυτά προκύπτουν μέσα από τα δικά τους λόγια και διεκδικήσεις. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει μόνο ένα όνομα, γιατί την έμφυλη καταπίεση δεν τη βιώνω μόνο εγώ αλλά όλα μας. Όπως μου είπε κάποιος τις προάλλες, οι Φρικαντέλες είναι πολλές, δεν γίνεται να είναι μόνο μία. Είμαστε πολλά που καίμε φαιά ουσία στα σχόλια με το να υποστηρίζουμε τα αυτoνόητα, που δεχόμαστε από πάντα και από παντού τον σεξισμό, που ταυτιζόμαστε με τις φωνές που ακούγονται μέσα από τη σελίδα. Πίσω από τον λογαριασμό θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε Παναγιώτα, Μαρία, Κατερίνα, Κώστας και αυτό είναι και το νόημα. Να μας αφορά όλα και όλες. Εγώ ως ατομικότητα, απλά δίνω χρώμα (πολλές φορές με δυσκολία) στις εμπειρίες μας”.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, για το πώς δηλαδή δημιούργηθε αυτός ο λογαριασμός και αν εξαρχής υπήρχε ένα συγκεκριμένο πλάνο για την αισθητική που θα το νοηματοδοτήσει. “Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τρόποι που σχεδιάζω ανάλογα με τη φάση που περνάω εκείνη την στιγμή. Διαφορετικά σχέδια βγαίνουν όταν έχω την ανάγκη να εκφραστώ και διαφορετικά όταν σκοτώνω τον χρόνο μου. Η δημιουργία της σελίδας βασίστηκε σε μία κωμικοτραγική ιστορία ενηλικίωσης, οπότε εκείνη την περίοδο είχα την ανάγκη να ξεχαστώ φτιάχνοντας χαρακτήρες και κάπως έτσι προέκυψε και η “αισθητική” της. Το Internet, πέρα από όσα κάνουμε για να περάσει η ώρα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται και εργαλειακά. Είναι προσβάσιμο στα περισσότερα από εμάς, καλύπτοντας μεγάλο φάσμα ηλικιών οπότε δίνει πρόσβαση σε γνώσεις, ορατότητα σε βιώματα και φωνές που δεν έχουν την ευκαιρία –για πολλούς λόγους- να ακουστούν εκτός της πλατφόρμας. Καλώς ή κακώς, περισσότερα αποτελέσματα φέρει μια αναζήτηση στο Internet παρά ένα βιβλίο. Eιδικά στα 15 μας, δεν διαβάζουμε βιβλία ή περιοδικά για το έμφυλο ή για άλλες μορφές καταπίεσης των μη προνομιούχων. Αντίθετα, σε μία ιντερνετική κοινότητα, ερχόμαστε σε επαφή με παραπάνω από μία άποψη, εμπειρία, τρόπο συνειδητοποίησης της πραγματικότητας από τον δικό μας ή αυτόν του κοινωνικού μας περίγυρου. Παράλληλα είναι και ένας πιο άμεσος τρόπος επικοινωνίας. Δηλαδή, αν κάποιο δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει κάτι, μπορεί να στείλει μήνυμα ή να ανοίξει συζήτηση στα σχόλια και σίγουρα θα πάρει περισσότερες απόψεις στο θέμα από ότι αν ρωτούσε τ@ κολλητ@ του. Για αυτό και χαίρομαι αρκετά που η σελίδα είναι ανοιχτή και αποτελείται σε μεγάλο μέρος της από άτομα στην εφηβεία, γιατί είναι η ηλικία που ξεφεύγεις από τις απόψεις που αναπαράγουν οι γονείς σου ψάχνεις την ταυτότητα σου, διαφορετικές ιδέες και σε αυτή τη διαδρομή μέχρι να καταλήξεις κάπου. Είναι λογικό να νιώσεις μπερδεμένο και άθελα σου να υιοθετήσεις έναν βλαπτικό τρόπο σκέψης. Οι πιθανότητες γι’ αυτό μειώνονται αν έρχεσαι σε επαφή με άτομα με διαφορετικό τρόπο ζωής από τον δικό σου, που μπορούν να σε διορθώσουν, να σου εξηγήσουν τι πάει λάθος και σε ποια σημεία η σκέψη σου και συμπεριφορά σου βρίσκεται στα όρια της στερεοτυπικής.
Βέβαια, μια ανοιχτή σελίδα σε ένα τόσο προσβάσιμο μέσο, φέρνει άλλα θεματάκια, όπως το ότι παίρνουν πάτημα να εκφράσουν δημόσιο λόγο διάφοροι φασίστες, σεξιστές, ομοφοβικοί και να καταλήξει ένα safe space να προβάλει κακοποιητικά σχόλια. Αλλά θα το βρούμε”.
Το σκίτσο για την Τούνη κατέκλυσε τα social και τα likes έπεσαν βροχή στο προφίλη της. Αναρωτιέμαι πόσο μπορεί να την τρόμαξε όλο αυτό.
“Προσπάθησα κάπως να τα εξηγήσω και στο ποστ που ανέβηκε μετά το σκίτσο της Τούνη αλλά είναι αρκετά πραγματάκια. Πέρα από τα μηνύματα μίσους στην σελίδα -που δεν με ένοιαξαν ιδιαίτερα-,το πρόβλημα ήταν το μίσος στα σχόλια. Αυτό που θέλω να πώ είναι πως όταν ανοίγει μια συζήτηση για το φαινόμενο της δημοσιοποίησης φωτογραφιών-βίντεο, είναι πολύ πιθανό κάποιο άτομο με παρόμοιο βίωμα, να ανατρέξε στα σχόλια για να βρεί στήριξη και εν τέλει να κατέληξε να βλέπει όλο αυτό το victim blaming και τις σεξιστικές αηδίες. Γίνεται ακόμα πιο σοβαρό όταν τα άτομα αυτά είναι μικρότερα σε ηλικία, κάνουν τα πρώτα τους βήματα στις σεξουαλικές σχέσεις -με όση κοινωνική πίεση συνεπάγεται αυτό- και βλέπουν πόσο αυστηρά τιμωρείται η έκφραση της γυναικείας -και μη- σεξουαλικότητας, φοβούμενα ταυτόχρονα να μιλήσουν για αυτό που τους συνέβη λόγω της κατακραυγής που θα ακολουθήσει.
Τώρα, το άλλο θεματάκι που προέκυψε από την έκταση που πήρε το ποστ, ήταν πως χάθηκε κάθε έλεγχος στο κομμάτι των κοινοποιήσεων, με αποτέλεσμα να παίρνουν λόγο μέσα από την σελίδα άτομα που βρίσκονται απέναντι μας και παράγουν τόσα χρόνια με την στάση τους την συστημική καταπίεση. Για ένα σ/κ έγινε τάση η έμφυλη βία και θυμήθηκαν να δηλώσουν πως στέκονται δίπλα μας. Σκηνικά σαν αυτά συμβαίνουν εδώ και χρόνια, ακόμα και μέσα στο “άσφαλες’ περιβάλλον του σχολείου, με τα επιζήσαντα συνήθως να περιθωριοποιούνται και να αναγκάζονται να αλλάξουν σχολείο. Έπρεπε να συμβεί και σε ένα δημόσιο πρόσωπο για να ανοίξουν ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ τη συζήτηση γύρω από το φαινόμενο; Και ήταν αναμενόμενο, η συζήτηση να κλείσει όσο γρήγορα άνοιξε, όπως συμβαίνει με κάθε μόδα. Τώρα, στην νέα σχολική χρονιά που θα είναι όλοι αυτοί οι “φίλοι” την ώρα που θα μοιράζονται αποβολές σε όσα τολμούν να κάνουν σεξ ενώ οι κακοποιητές τους θα συνεχίσουν να προωθούν το υλικό με γελάκια; Δεν είμαστε μόδα, ούτε τάση. Η καταπίεση μας δεν είναι μόδα. Ο φεμινισμός δεν είναι μόδα. Οι αντισεξιστικοί μας αγώνες δεν είναι μόδα. Και ούτε θα γίνουν. Για εμάς δεν είναι χάσταγκ το “Είμαστε με κάθε Τούνη”, είναι η πραγματικότητά μας. Και οι πολιτικοί, τα θεσμικά μέσα δεν αποτελούν συμμάχους αλλά μέρος του προβλήματος”.
Η Φρικαντέλα, σκιτσάρει για την κατάρρευση της ομοφοβικής, ξενοφοβικής και μισογύνικης κοινωνίας. Τη ρωτάω αν συνδέονται όλα αυτά μεταξύ τους. “ΝΑΙ , ΝΑΙ, ΝΑΙ! Χίλια ναι! Η διαθεματικότητα αποτελεί το βασικό κομμάτι του φεμινισμού καθώς αυτός μας αφορά όλα. Αν από αυτόν βγάλεις το ταξικό, το φυλετικό, το αντιομοφοβικό, το αναπηρικό, θα μείνει μια ομάδα που θα αφορά μόνο τις λευκές cis straight γυναίκες της μικροαστικής τάξης. Εννοείται πως αυτό δεν καθιστά τα δικά τους βιώματα λιγότερο σημαντικά -ούτε κατά διάνοια- αλλά σίγουρα η καταπίεση που δέχεται π.χ. η μαμά μου, δεν συγκρίνεται με αυτήν που δέχεται μια οροθετική τρανς μετανάστρια σεξεργάτρια”.
Η λύση φυσικά δεν είναι να απαρνηθεί τα προνόμια της η λευκή μικροαστή αλλά να τα συνειδητοποιήσει και να παλέψει ώστε να εξασφαλίσει πως θα έχουν πρόσβαση σε αυτά και τα λιγότερο προνομιούχα. Ή παλεύουμε για όλα ή δεν παλεύουμε καθόλου. Και δεν θα σταματήσουμε μέχρι όλα να είμαστε αποδεκτά , μέχρι όλα να είμαστε ελέυθερα στους δρόμους, στις δουλειές μας, στα σχολεία. Μέχρι κανένα να μην φοβάται. Μέχρι κανένα να μην νιώθει μόνο.
Το φεμινιστικό κίνημα επανέρχεται δυναμικά στην Ελλάδα, στηρίζοντας και δίνοντας φωνή σε πολλές εγκλωβισμένες θηλυκότητες. Υποθέσεις δολοφονημένων και βασανισμένων αδερφών μας βρίσκουν πλέον απάντηση. “Θεωρώ πολύ σημαντικό βήμα πως ως κοινότητα απαντάμε πίσω σε μορφές βίας, κακοποίησης και δεν αφήνουμε το κάθε πλάσμα να αντιμετωπίζει όλη αυτή την πίεση μόνο του ώς ατομικότητα. Το ότι υπάρχουν μαζικές κινητοποιήσεις για κάθε (σχεδόν) περιστατικό έμφυλης καταπίεσης , δίνει την ορατότητα που χρειαζόμαστε ώστε να γίνει αντιληπτό πως ο σεξισμός δεν αποτελεί “προσωπικό” πρόβλημα του/της καθενός/καθεμίας, αλλά πως είναι υπαρκτό φαινόμενο και μας αφορά όλα. Το να βγαίνεις από μια αίθουσα δικαστηρίου και να βλέπεις μια ολόκληρη κοινότητα να σε περιμένει από έξω , να σε στηρίζει και να χαίρεται μαζί σου, δίνει την δύναμη να συνεχίσεις τους αγώνες σου και να στηρίξεις και τους αγώνες των υπολοίπων. Το να γνωρίζεις πως μπορείς να στραφείς σε μια ομάδα ανθρώπων για να σε ενθαρρύνει, να σε καταλάβει , να σε σαπορτάρει , δείχνει πως πλέον δεν είμαστε μοναχά μας , ούτε αγωνιζόμαστε μόνα μας αλλά είμαστε πολλά και θα είμαστε εκεί για όλα. Φυσικά δεν είναι όλα τέλεια και πολλές φορές άτομα μένουν εκτός και δέχονται αποκλεισμούς, αλλά σίγουρα από κάπου πρέπει να ξεκινήσουμε ώστε να βελτιωθούμε”.
Κλείνοντας, τη ρωτάω ποιο θα ήταν εκείνο το σύνθημα ενδυνάμωσης προς όλες τις θηλυκότητες εκεί έξω.“Να προσπαθούμε να είμαστε ενωμένα. Να είμαστε εκεί η μια για το άλλο και το ένα για την άλλη. Δεν συμπαθιόμαστε με όλα , ούτε συμφωνούμε για τα πάντα και σίγουρα δεν αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο και αυτό είναι οκευ. Αλλά την έμφυλη καταπίεση την βιώνουμε όλα μαζί , άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο ,αναλόγως τα προνόμια. Οφείλουμε να αλληλοστηριζόμαστε. Να ενθαρρύνουμε το ένα το άλλο και να στεκόμαστε δίπλα του. Ο σεξισμός μα αφορά όλα και μόνο ενωμένα μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε , ως κοινότητα και όχι ως ατομικότητες. Αν κάτι δεν το καταλαβαίνουμε μπορούμε να ενδιαφερθούμε , να διαβάσουμε , να ρωτήσουμε , να ψάξουμε και όχι να απορρίψουμε . Μεγαλώνουμε σε έναν κόσμο που δεν μας ευνοεί , αντί να κραζόμαστε και να περιθωριοποιούμε , να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τα προνόμια μας και να στηρίξουμε όσα δεν βρίσκονται στην ίδια θέση με εμάς. Στην τελική δεν χρειάζεται να το καταλαβαίνεις για το αποδεχτείς. Χρειάζεται να κλείσεις το στόμα σου , να ακούσεις και να στηρίξεις”.
