Στην Αλεξάνδρεια του 415 μ.Χ., οι άνθρωποι μετρούσανε τις μέρες τους με την αρίθμηση του Ιούλιου Καίσαρα. Το ημερολόγιο λοιπόν δεν έγραφε 8 Μαρτίου, μα ήτανε “σαν σήμερα”. Μια όμορφη ανοιξιάτικη μέρα, και μια γυναίκα επέστρεφε με την άμαξά της στο σπίτι. Μια αξιοσέβαστη γυναίκα, ένας άνθρωπος των γραμμάτων. Όλοι στην Αλεξάνδρεια την εκτιμούσαν, όλοι τη σέβονταν, όλοι τη θαύμαζαν. Όλοι;
Η άμαξα σταμάτησε. Η γυναίκα κοίταξε απ’ το παράθυρο. Είχαν σταματήσει στο ύψος της χριστιανικής εκκλησίας. “Κάτι συμβαίνει”, σκέφτηκε. Ρώτησε τον αμαξά της. Εκείνος πρόλαβε να πει μόνο μια λέξη. “Παραβαλάνοι”.
Η πόρτα της άμαξας άνοιξε προτού προλάβει ο πανικός ν’ αρπάξει τη γυναίκα. Tην άρπαξε όμως μια ομάδα αντρών. Την τράβηξαν έξω και την έσυραν στον ναό. Της έσκισαν τα ρούχα. Την έβριζαν και την κατηγορούσανε ότι είναι μάγισσα και πόρνη. Κούφιες κατηγορίες, η απόφαση είχε ήδη παρθεί. Οι άντρες πήραν όστρακα κι άρχισαν να σκίζουν το κορμί της γυναίκας. Συνέχιζαν αυτή τη δουλειά μέχρι που η γυναίκα ξεψύχησε μέσα σε πόνους αφόρητους. Οι άντρες δεν σταμάτησαν. Έκοψαν το νεκρό κορμί της σε κομμάτια. Την έκαψαν. Ήταν η πρώτη “μάγισσα” που πλήρωσε την ανάγκη της να σκέφτεται. Ήταν…
…η Υπατία – η πρώτη φεμινίστρια.
Ίσως όχι η πρώτη, ίσως κλέβω λίγο. Υπήρχε η Ασπασία. Κι η Σαπφώ. Άλλωστε η Υπατία ζούσε στη φιλελεύθερη Αλεξάνδρεια κι είχε ήδη μπόλικες ελευθερίες. Δίδασκε στο Πανεπιστήμιο φιλοσοφία, μαθηματικά κι αστρονομία. Έκανε στη ζωή της αυτό που αγαπούσε. Σκεφτόταν. Οπότε, πού η επανάσταση; Και κυρίως, πού το πρόβλημα; Τι μπορεί να πήγε στραβά κι αυτή η σπουδαία γυναίκα κατέληξε διαμελισμένη από τρομοκράτες της αρχαιότητας;
Συνέβη αυτό που συμβαίνει συνήθως. Ο φανατισμός τρύπωσε τη ματωμένη φάτσα του στην ελεύθερη σκέψη της Αλεξάνδρειας. Κι ήταν η χειρότερη μορφή φανατισμού. Ο θρησκευτικός…
Στην αρχή ζούσαν εκεί παγανιστές. Ύστερα ήρθαν Εβραίοι. Στο φινάλε σκάσανε μύτη οι Χριστιανοί…
Θα ‘θελα πολύ να γράψω πως η ανησυχία που μόλις σου προκάλεσε αυτό το τρίγωνο δεν έχει πραγματικό λόγο ύπαρξης. Δυστυχώς όμως, αυτό το “ωχ” που σου ‘ρχεται στο μυαλό κάθε φορά που ακούς το ανέκδοτο “ήταν ένα Χριστιανός, ένας Εβραίος κι ένας Οτιδήποτε”, στην Αλεξάνδρεια του 415 μ.Χ. επιβεβαιώθηκε. Ένα θρησκευτικό Game of Thrones ξεκίνησε, λίγο πιο ματωμένο απ’ το σήριαλ. Στη μέση του χαμού η Υπατία και το μεγάλο της έγκλημα: Δεν ήταν με κανέναν.
Ο έπαρχος Ορέστης τη συμπαθούσε. Την άκουγε. Ο επίσκοπος Κύριλος βρισκόταν σε διαρκή “πόλεμο” με τον Ορέστη. Οι Εβραίοι κι οι Χριστιανοί χτυπιόντουσαν κάθε τόσο σε οδομαχίες κι ενέδρες. Ο Ορέστης προσπαθούσε να επιβάλλει τη δική του τάξη. Ο χριστιανικός όχλος δοκίμασε να τον δολοφονήσει. Ο Ορέστης δέχτηκε μια πέτρα, συνέλαβε το δράστη – τον βασάνισε και τον σκότωσε. Ο Κύριλος απ’ την άλλη, τον ίδιο δράστη τον ονόμασε μάρτυρα! Μοιραία η Υπατία έγινε στόχος – ήταν τέλειος στόχος. Ήταν παγανίστρια, δίδασκε νεοπλατονισμό, ασχολούταν με τ’ αστέρια, αλλά κυρίως, ήταν γυναίκα κι όμορφη. Ήταν “ο λόγος που δεν τα βρίσκουν μεταξύ τους, ο έπαρχος κι ο επίσκοπος”. Ήταν “μια μάγισσα που σαγηνεύει τον έπαρχο με τη σατανική γοητεία της”. Κι ύστερα, ήρθαν οι Παραβαλάνοι…
Ήταν όμως στ’ αλήθεια φεμινίστρια;
Αν η Υπατία πέθανε για να “χτυπήσει” ο Κύριλος τον έπαρχο, τότε μήπως δεν ήταν στ’ αλήθεια μια επαναστάτρια; Μήπως ήταν απλώς ο λάθος άνθρωπος στη λάθος θέση; Όχι. Γι’ αυτήν υπήρχε πάντα η επιλογή να κάνει πίσω. Να πάψει να διδάσκει, να πάψει να ‘χει φωνή, τελικά να παντρευτεί και να συναντήσει επιτέλους το “γυναικείο” πεπρωμένο της. Δεν το έκανε, ξέροντας τους κινδύνους. Αρνήθηκε ν’ αλλάξει τη ζωή της, αρνήθηκε να μην υπηρετεί τη σκέψη της. Και πέθανε επειδή ήταν θαρραλέα, επειδή ήτανε φιλόσοφος, αλλά κι επειδή ήτανε γυναίκα.
Ίσως ακούγεται τραβηγμένο, αλλά δεν είναι. Αν η Υπατία ήταν άντρας, δεν θα ‘ταν εύκολος στόχος. Βλέπεις, ο όχλος έπρεπε να στηρίξει τη δολοφονία της. Και το “υποκινήτρια τους έπαρχου” είναι ένας τίτλος δύσκολος για να τον χωνέψει ο κάθε όχλος. Όμως πόσο εύκολα γεννήθηκε το μίσος στην καρδιά των φανατικών, όταν η Υπατία έγινε η “Εύα του απαγορευμένου δέντρου”; Όταν έπαψε να είναι μια έξυπνη επιστήμονας κι έγινε μια πλανεύτρα μάγισσα;
Για τους περισσότερους ιστορικούς, ο θάνατος της Υπατίας σημαδεύει και το τέλος της κλασικής αρχαιότητας. Για μένα, σημαδεύει το πρώτο δείγμα υπαρκτού φεμινισμού. Και, τι παράξενο, συνέβη μια μέρα που, χρόνια αργότερα έμελλε να μνημονεύεται ως “Ημέρα της Γυναίκας”…
Υ.Γ. Ο επίσκοπος Κύριλος τελικά αγιοποιήθηκε.
