Κυκλοφόρησε το τεύχος Νοεμβρίου του NEWPOSTER
Κατεβάστε ΕΔΩ δωρεάν το NEWPOSTER
Εδώ και μήνες, το φυσικό αέριο και ιδιαίτερα το ενδεχόμενο διακοπής παροχής του από τη Μόσχα προς τις ευρωπαϊκές χώρες, ως απάντηση στις κυρώσεις των Δυτικών, αποτελεί μείζον ζήτημα. Ο χειμώνας έρχεται, και το ΝP αναλύει τα δεδομένα, τα οποία δείχνουν ότι η ολική ρήξη είναι δύσκολη.
H Ρωσία είναι αυτήν τη στιγμή ο μεγαλύτερος πάροχος φυσικού αερίου για την Ευρώπη, ικανοποιώντας το 1/3 των αναγκών της, ύψους 80 δισ. δολαρίων ετησίως, ενώ συνολικά αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο εταίρο της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 50% των ρωσικών ροών προς τα κράτη-μέλη πέρασε την περσινή χρονιά από το έδαφος της Ουκρανίας και έτσι η συμφωνία Μόσχας-Κιέβου-ΕΕ για την αποπληρωμή των χρεών των Ουκρανών (3,1 δισ. δολάρια) -αλλά και της τιμής του- είναι κλειδί για την ομαλή παροχή το χειμώνα.
Το 2013 η Gazprom εξήγαγε 161,5 δισ. κυβικά μέτρα αερίου στις ευρωπαϊκές χώρες (συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, που δεν αποτελεί μέλος). Η Γερμανία έλαβε 40,15 δισ. κυβικά μέτρα, η Τουρκία 26,69, η Ιταλία 25,32 και το Ηνωμένο Βασίλειο 12,54 – η Ελλάδα παρέλαβε 2,62. Τη μεγαλύτερη εξάρτηση έχουν η Φινλανδία, οι χώρες της Βαλτικής, η Τσεχία, η Σλοβακία και η Βουλγαρία.
Απώλειες και για τις δύο πλευρές
Η Ευρώπη, όσον αφορά το φυσικό αέριο, είναι στενά συνδεδεμένη με τη Ρωσία, με τις δύο πλευρές να φαίνονται, δεδομένων των συνθηκών, να μην έχουν ικανοποιητικές εναλλακτικές λύσεις, εάν συμβεί το απευκταίο σενάριο, δηλαδή να τραβήξει το σχοινί η Μόσχα, με αφορμή την κόντρα με το Κίεβο.
Σε επίπεδο χωρών, θα υπάρξουν μεγάλοι χαμένοι. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Institute of Energy Economics (ΕWI) του Πανεπιστημίου της Κολονίας, η Φινλανδία θα είναι η χώρα που θα αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα, ακόμα και με διακοπή ενός μήνα (βλ. σχετικό πίνακα).
Με βάση υπολογισμούς που έλαβαν υπόψη τους ευρωπαϊκούς αγωγούς, τις αποθηκευτικές δυνατότητες και τις υποδομές για υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), η σκανδιναβική χώρα, που λαμβάνει το 100% του αερίου από τη Μόσχα, θα ήταν η πρώτη που θα είχε έλλειψη (10% στον ένα μήνα, 50% στο τρίμηνο).
Τουρκία και Πολωνία θα πλήττονταν από ένα τρίμηνο εμπάργκο, ενώ Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία, Εσθονία, Ελλάδα και βαλκανικές χώρες ύστερα από ένα εξάμηνο. Σε περίπτωση εννιάμηνου κλεισίματος της στρόφιγγας, θα άντεχαν οι χώρες που έχουν τα δικά τους αποθέματα: Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ρουμανία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Φυσικά, η ρωσική πλευρά και πιο συγκεκριμένα η Gazprom δεν θα έμενε χωρίς σοβαρές απώλειες, σύμφωνα με την έρευνα του EWI.
Oι μηνιαίες απώλειες από το εμπάργκο θα ήταν της τάξεως των 4-4,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 3,5% του ετήσιου κέρδους του ενεργειακού κολοσσού.
Αυτό τονίζει ο δημοσιογράφος των «Moscow Times», Αλεξάντερ Πανίν, μιλώντας στο ΝΡ. «Το να κόψει την παροχή προς την ΕΕ δεν αποτελεί επιλογή για την Gazprom, από τη στιγμή που το μεγαλύτερο κομμάτι των εσόδων της από εξαγωγές εξαρτάται από μακράς διάρκειας συμβόλαια που δεν μπορούν να ακυρωθούν. Σε αντίθετη περίπτωση, η Gazprom θα θεωρηθεί αναξιόπιστη. Αυτό που μπορεί να πράττει είναι να περιορίζει την παροχή στα ελάχιστα επίπεδα, ώστε να αποτρέπει την αντίστροφη ροή ποσοτήτων στην Ουκρανία, από χώρες όπως η Σλοβακία».
Φτωχές εναλλακτικές επιλογές
Eυρώπη και Ρωσία έχουν, επίσης, περιορισμένες λύσεις στο θέμα της εισαγωγής και εξαγωγής φυσικού αερίου, αντίστοιχα. Σχετικά με τα ευρωπαϊκά κράτη, λύση θα μπορούσαν να δώσουν οι ποσότητες της Νορβηγίας, του δεύτερου μεγαλύτερου παρόχου της ΕΕ (34%) μετά τη Ρωσία (39%) και μπροστά από την Αλγερία (13%). Επόμενη επιλογή θα ήταν το Ιράν, που διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου παγκοσμίως μετά τη Μόσχα. Η περίπτωσή του, βέβαια, δεν μπορεί να εξυπηρετήσει άμεσα την ΕΕ αφού οι δυτικές κυρώσεις και οι ελλείψεις σε υποδομές θα καθυστερήσουν τις μεγάλες εξαγωγές.
«Εναλλακτικά ποσότητες θα μπορούσαν να προέλθουν στη μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), με την οποία η ΕΕ είχε πει ότι θα αντικαθιστούσε την παροχή της Gazprom. Aλλά δεν υπάρχουν αρκετές ποσότητες για να γίνει αυτό, ενώ το LNG είναι πολύ πιο ακριβό σε σχέση με το φυσικό αέριο μέσω αγωγών και έτσι η ΕΕ θα έπρεπε να πληρώσει πολύ περισσότερα. Αυτό σημαίνει πολύ ακριβότερο φυσικό αέριο για χώρες που ήδη αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα» υπογράμμισε ο κ. Πανίν.
Σημειώνεται, ότι άλλη μία επιλογή θα ήταν εισαγωγή υγροποιημένου αερίου από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όμως, σύμφωνα με έκθεση του Columbia University Center για την Παγκόσμια Ενεργειακή Πολιτική, δεν θα ήταν αρκετή ώστε να ικανοποιήσει τις ανάγκες της Ευρώπης και να την απαγκιστρώσει από την Gazprom.
Όσο για τη Ρωσία και το πού θα μπορούσαν να στραφούν οι εξαγωγές της, έχει ως εναλλακτική επιλογή την Κίνα, όμως ο αγωγός που θα στέλνει φυσικό αέριο στην ασιατική χώρα θα αρχίσει να κατασκευάζεται από το 2015, άρα προς το παρόν, φαντάζει ως λύση μόνο για το μέλλον.
Τα παραπάνω δεδομένα δείχνουν ότι η μετωπική σύγκρουση ΕΕ-Ρωσίας με φόντο την Ουκρανία είναι αρκετά δύσκολο να κλιμακωθεί, προς το παρόν. Όπως έχει δείξει το πρόσφατο παρελθόν, η υψηλή εξάρτηση των χωρών-μελών και ιδιαίτερα της Γερμανίας από το ρωσικό αέριο και τα ρωσικά κέρδη από την Ευρώπη, αντίστροφα, θα αποτελέσουν τροχοπέδη για μία ανεξέλεγκτη κόντρα. Ήδη, μετά την προκαταρκτική συμφωνία της 26ης Σεπτεμβρίου, ο κίνδυνος να κλείσει η στρόφιγγα απομακρύνθηκε μέχρι νεωτέρας.
Σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης Fitch, απαιτούνται τουλάχιστον δέκα χρόνια προτού η Ευρώπη φθάσει στο σημείο να πει ότι μπορεί πλέον να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ένα τέτοιο χρονικό διάστημα, με βάση τις ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις φαντάζει, κυριολεκτικά, αιώνας, αφού φαίνεται πως ο ενεργειακός χάρτης, με βάση τις συμμαχίες (βλ. ΗΠΑ-Ιράν) επαναχαράσσεται και οι εξελίξεις είναι μπροστά μας. Όπως, για παράδειγμα, το «σκληρό πόκερ» για την κατασκευή του αγωγού South Stream της Gazprom, με τις Βρυξέλλες να κρατούν σκληρή στάση.
