Η φήμη των μπάσα πος, των κοριτσιών που οι γονείς τους τα ντύνουν αγόρια, κυκλοφόρησε στη Δύση πριν από μερικά χρόνια, φερμένη από μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων που εργάστηκαν στη χώρα και στο πλαίσιο της αποστολής τους ήρθαν σε μια πιο στενή επαφή με τους ντόπιους. Όμως, σύντομα αποκρούστηκε ως μύθευμα και προϊόν εντυπωσιασμού –η ερμηνεία που δόθηκε ήταν ότι πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις στο πλαίσιο μιας ανοχής που επιδεικνύουν πολλές παραδοσιακές μουσουλμανικές κοινωνίες σε κάποιες μορφές τρανσβεστισμού.

Μέχρι τη στιγμή που η Τζέρι Νόρντμπεργκ, Σουηδέζα δημοσιογράφος με έδρα τη Νέα Υόρκη, αποφάσισε να ρίξει μια πιο προσεκτική ματιά στο θέμα. Την έριξε λοιπόν και τα αποτελέσματα των παρατηρήσεών της συμπεριελήφθησαν σε ένα βιβλίο με τίτλο «The Underground Girls of Kabul» που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Όμως, ποια είναι τα «Underground Girls»;



 

Παράδειγμα: Μεχράν, 6 ετών, κάτοικος Καμπούλ. Η δημοσιογράφος την συνάντησε στο προαύλιο του σχολείου της, να παίζει με τα υπόλοιπα παιδιά στο τσουρομαδημένο γρασίδι που αποκαλούν αυλή. Η μικρή Μεχράν είχε κοντοκουρεμένο μαλλί, φορούσε μακρύ πουκάμισο και παντελόνια κι έτρεχε ξυπόλυτη μαζί με τους υπόλοιπους συμμαθητές της. Φυσικά δεν την έλεγαν Μεχράν. Το όνομά της είχε διασκευαστεί καταλλήλως ώστε να περνάει για αντρικό. Στο σπίτι πίσω την περίμεναν οι τρεις μεγαλύτερες αδερφές της.

Η περίπτωση της Μεχράν δεν είναι μοναδική. Η Τζέρι Νόρντμπεργκ υπολογίζει ότι δεν υπάρχει σχολείο και οικογένεια –με την διευρυμένη έννοια του όρου- που να μην έχει τουλάχιστον ένα μπάσα πος (ντυμένη σαν αγόρι, στην τοπική διάλεκτο). Και λέμε «υπολογίζει» γιατί τα μπάσα πος είναι καλά κρυμμένα –η ύπαρξή τους δεν αναγνωρίζεται και η αποκάλυψη του πραγματικού φύλου τους θα είχε δυσάρεστες συνέπειες για τις οικογένειες τους.

Το οποίο μας φέρνει στο ουσιώδες ερώτημα: Γιατί κάποιες οικογένειες επιλέγουν να βγάλουν τα κορίτσια τους στον κόσμο ντυμένα αγόρια;

Σύμφωνα με τη Νόρντμπεργκ, το φαινόμενο αυτό είναι προνόμιο των οικογενειών που δεν έχουν αγόρια. Αν, για παράδειγμα, ένα ζευγάρι έχει τέσσερα κορίτσια, όπως οι γονείς της Μεχράν, τότε το μασκάρεμα του νεότερου είναι η μοναδική λύση για να αποφευχθεί ο κοινωνικός διασυρμός –τέσσερα κορίτσια στη σειρά ισοδυναμούν με καταστροφή στα μάτια που περίγυρου. Προσθέστε σε αυτόν και το οικονομικό κόστος της ανατροφής των κοριτσιών, τα οποία δεν επιτρέπεται να κυκλοφορούν εκτός σπιτιού και άρα να εργάζονται, και η καταστροφή ολοκληρώνεται.

 

Η Μεχράν είναι γραμμένη σε σχολείο, προνόμιο ανήκουστο για τα περισσότερα κορίτσια, των αδερφών της συμπεριλαμβανομένων. Στα συν της ανατροφής της πρέπει να συνυπολογιστούν το δικαίωμά της να παίζει, να εργάζεται –ακόμα και η παιδική εργασία σε ορισμένες χώρες αποτελεί προνόμιο- και να κάνει τα θελήματα της οικογένειας. Εν ολίγοις έχει τη δυνατότητα να πάρει μέρος στις καθημερινές δραστηριότητες με τρόπο που είναι απολύτως απαγορευμένες στα άτομα του φύλου της.

Φυσικά, η θέση της έχει και μειονεκτήματα. Το κυριότερο εξ’ αυτών είναι πως, όταν φτάσει σε μια συγκεκριμένη ηλικία, θα πρέπει ν’ αλλάξει βιολί και εν μία νυκτί να υιοθετήσει τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες των γυναικών. Να καταδικαστεί σε μια ζωή σιωπής, υποταγής και εγκλεισμού στο σπίτι, από εκεί που ανήκε στο κυρίαρχο γένος και τα πάντα ήταν θεμιτά για εκείνη.

«Έπρεπε να αλλάξω τον τρόπο που σκεφτόμουν και ό,τι είχα στο μυαλό μου» είναι η φράση που χρησιμοποιεί μια μητέρα τριών παιδιών η οποία είχε ζήσει ως την ηλικία των είκοσι σαν αγόρι για να περιγράψει τα διαδικασία.

Με πολλή καλή τύχη δεν θα χρειαστεί να επαναλάβει την εμπειρία και η κόρη της.