Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, έχω μια αμηχανία. Παλιά, ήταν απλά μια σχολική αργία. Μια αργία με πλούσιες εικόνες, μια αργία που με ιντρίγκαρε να μάθω, γιατί συνέβη ό,τι συνέβη εκείνο το τριήμερο στο Πολυτεχνείο. Ήταν μια αργία για ένα γεγονός που μπορούσες ακόμα να αισθανθείς πιο κοντινό από την επέτειο του ΌΧΙ και την 25η Μαρτίου. Όμως μεγάλωσα, το σχολείο και η αργία ανήκουν στο παρελθόν και πλέον, όποτε πλησιάζει η 17η Νοεμβρίου, αυτό που σκέφτομαι είναι, αν τελικά οι φοιτητές εκείνης της γενιάς ήταν ήρωες ή κατά συνθήκη ήρωες που αργότερα λοξοδρόμησαν.
Αρχικά, πρέπει να κάνουμε μια ιστορική επανόρθωση, για την ακρίβεια των πραγμάτων: Το Πολυτεχνείο δεν έριξε τη Χούντα. Ήταν απλά η χαριστική βολή σε έναν άνθρωπο που κρατιόταν ακόμα με τα ακροδάχτυλα από την καρέκλα του δικτάτορα, τον Γιώργο Παπαδόπουλο. Ιστορικά, ο Παπαδόπουλος αρχίζει να χάνει το παιχνίδι από τη στιγμή που επιχειρεί μια φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος του με την είσοδο πολιτικών προσώπων, όπως ο Σπύρος Μαρκεζίνης, στην κυβέρνησή του, με στόχο την επαναβεβαίωση της λαϊκής νομιμοποίησης. Έτσι, εκείνη τη βραδιά της 16ης προς 17ης Νοεμβρίου, δεν έπεσε η Χούντα γενικά. Τουναντίον, εγκαινιάστηκε η πιο σκληρή και σκοτεινή περίοδός της υπό τον Δημήτρη Ιωαννίδη. Μια περίοδος σκότους και συχνότερων διώξεων. Προσωπική μου πεποίθηση δε είναι πως η Χούντα δεν επρόκειτο να πέσει ούτε το 1974, αν δεν κυριαρχούσε η μεγαλομανία και δεν τυφλωνόταν ο Ιωαννίδης από τις βλέψεις επεκτατισμού του καθεστώτος του και στην Κύπρο.
Για την ιστορική ακρίβεια όμως πρέπει να πούμε πως το Πολυτεχνείο είναι η πρώτη απόλυτα οργανωμένη και μαζική πράξη αντίστασης στο χουντικό καθεστώς. Η τριήμερη κατάληψη του ΕΜΠ αποτέλεσε-και ορθώς-σημείο αναφοράς στον αντιδικτατορικό αγώνα της περιόδου. Η κατάληψη της Νομικής είναι μεν η πρώτη πράξη φοιτητών αλλά ήταν ανοργάνωτη και κατεστάλη αρκετά εύκολα. Κατά τα άλλα, οι λοιπές πράξεις αντίστασης ήταν απολύτως μεμονωμένες (Γεωργούλης, Γεωργάκης κλπ) ή κατευθυνόμενες από την ασφάλεια του εξωτερικού (ΠΑΚ). Το Πολυτεχνείο ήταν μια πράξη οργανωμένη αλλά και με σωστό timing, γιατί πέτυχε τη Χούντα στη φάση της παρακμής της.
Δεν θα πω σε καμία περίπτωση πως η γενιά του Πολυτεχνείου κατέστρεψε την Ελλάδα. Είναι εξαιρετικά αφοριστικό και απλοϊκό ως σκέψη και συνεπώς αρνούμαι να προσχωρήσω σε αυτή τη θέση. Υπήρξαν πολλοί άνθρωποι με συμμετοχή στον αγώνα του Πολυτεχνείου, οι οποίοι δεν χρησιμοποίησαν αυτή τους την πράξη ως ένσημο αγωνιστικότητας και μαχητικότητας αλλά βασίστηκαν στις δικές τους δυνάμεις και πέτυχαν. Άλλοι παρέμειναν συνεπείς στη δική τους, κατά βάση Αριστερή, ιδεολογία και πέθαναν ή ζουν ακόμα ως ρομαντικοί του περιθωρίου. Υπάρχει όμως και ένα μεγάλο μέρος αυτών που βρέθηκαν εκεί επί σκοπώ ή έστω από σπόντα που επικαλούνται το Πολυτεχνείο σε κάθε ευκαιρία, ως πρόφαση. Αυτοί οι εκπρόσωποι της γενιάς του Πολυτεχνείου, θιασώτες του φτηνού αριστερισμού, ανθρωπάκια που στην πρώτη ευκαιρία σε παραπέμπουν στο λαμπρό αγωνιστικό τους παρελθόν για να ξεχάσουμε το παρόν τους, ε, αυτοί οι άνθρωποι έχουν μεγάλο μέρος στην ολισθηρή πορεία της Ελλάδας και στην καθιέρωση της λογικής της ευκολίας, με μόνιμη επίκληση μιας ψευδεπίγραφης αγωνιστικότητας. Όσο σέβομαι τους καθαρούς ιδεολόγους, τους ρομαντικούς και αυτούς που δεν πάτησαν στις δάφνες του Πολυτεχνείου για να ανέβουν, άλλο τόσο δεν σέβομαι-στο ελάχιστο, πιστέψτε με!- αυτούς που επικαλούνται τόσο όψιμα τη συμμετοχή τους σε εκείνες τις ιστορικές μέρες.
Πέρυσι, στις 16/11 έγραφα στο blog μου-δυστυχώς δεν υπάρχει η πλατφόρμα του posterous πια, οπότε ανασύρω το κείμενο από το αρχείο μου-γι’ αυτούς τους ανθρώπους: «Προς Θεού, σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να κρίνω την ουσία της αντίστασης των φοιτητών στο χουντικό καθεστώς. Αυτή είναι επαινετέα σε κάθε περίπτωση. Αυτό που σκιαγραφώ είναι η αναντιστοιχία λόγων και έργων, του τότε και του σήμερα εκείνων των ανθρώπων. Ονειρεύονταν δημοκρατία, λαϊκή κυριαρχία και άλλα τέτοια, τα οποία στη δική μου γενιά φαίνονται παράταιρα, λόγω του ότι θεωρούνται θέσφατα. Αφού ο αγώνας τους, όμως, έστω και ετεροχρονισμένα δικαιώθηκε και αφού κατοχυρώθηκαν τα θεμελιώδη που επιζητούσαν, άλωσαν την δημόσια ζωή και εγκαθίδρυσαν ένα statusquo, το οποίο ανατρέπεται πολύ δύσκολα. Φοβάμαι πως αύριο θα ακούσω πολλά, με κορυφαίο το ότι “η Χούντα δεν τελείωσε το ’73”. Πολλοί από αυτούς που το φωνάζουν έζησαν την Χούντα και διαμορφώθηκαν από την Μεταπολίτευση. Έγιναν κάποιοι. Στα δύσκολα, λοιπόν, θα μιλήσουν πάλι για τη Χούντα γιατί πουλάει και γιατί φοβούνται τις ευθύνες τους». Ένα χρόνο μετά και με όλες τις εμπειρίες που κέρδισα σε αυτόν τον έναν χρόνο, δεν θα άλλαζα ούτε λέξη!
Μιλάμε για δυο Πολυτεχνεία, εξαιρετικά παράταιρα μεταξύ τους. Το ένα υπήρξε σύμβολο αντίστασης, συσπείρωσε γύρω του ανθρώπους από όλους τους πολιτικούς χώρους και στη συνέχεια απέμεινε μια ρομαντική θύμηση. Το δεύτερο αποτέλεσε πολιτική αφετηρία. Και εκείνη την ακραία πολωμένη εποχή, όπως οι δεκαετίες του ’70 και του ’80, το να επικαλείσαι την παρουσία σου στο Πολυτεχνείο ισοδυναμούσε με σίγουρη εκλογή. Και αν σκούραιναν τα πράγματα, πάλι μπορούσες να επικαλεστείς το Πολυτεχνείο για συμπυκνώσεις ένα μήνυμα του στυλ «Είμαι αγωνιστής, πάλεψα τότε, θα παλέψω και σήμερα». Και έτσι, εξαιτίας του γεγονότος πως το έκαναν πολλοί άνθρωποι, το Πολυτεχνείο έγινε σταδιακά συνώνυμο μιας φτηνής επαναστατικότητας, ενός ακόμα πιο φτηνού αριστερισμού. Το μήνυμα του Πολυτεχνείου δεν ξεθώριασε. Το έκαναν πολλοί δια των πράξεών τους να ξεθωριάσει!
Στο μυαλό μου έχω πολλούς γνήσιους εκπροσώπους του Πολυτεχνείου, οι οποίοι ακόμα και αν πέρασαν στην πολιτική, δε χρησιμοποίησαν ως προκάλυμμα τα επαναστατικά ένσημα της νιότης τους. Σκέφτομαι και πολλούς άλλους, οι οποίοι ως γνήσιοι πολιτικάντηδες, δεν δίστασαν να ευτελίσουν το μήνυμα μιας σπουδαίας πράξης αντίστασης. Δυο Πολυτεχνεία λοιπόν. Ένα της γνήσιας αντίστασης, της αντίθεσης σε κάθε απολυταρχικό καθεστώς, με εκπροσώπους που τίμησαν τον αγώνα τους τότε. Και άλλο ένα, ξεπερασμένο από τον χρόνο, ευτελισμένο και ασήμαντο, επίφαση επαναστατικότητας και πολύ καλό παράδειγμα, γιατί φτάσαμε εδώ που είμαστε.
Εγώ τιμώ το μήνυμα και τους ανθρώπους του πρώτου Πολυτεχνείου. Το μήνυμα του δεύτερου και οι άνθρωποί του όμως είναι η ανάγλυφη απεικόνιση της αρχής του τέλους… Εξ’ αυτού, καμία τιμή δεν του και τους πρέπει!
Υ.Γ. Είμαι σίγουρος πως στην πορεία του Πολυτεχνείου θα ακουστεί το σύνθημα « Ψωμί, παιδεία, ελευθερία, η Χούντα δεν τελείωσε το ‘73». Είναι τραγικό να βλέπεις νέους ανθρώπους, χωρίς συναίσθηση του τι είναι Χούντα, τι θα πει να φοβάσαι να μιλήσεις, τι σημαίνει να σε φακελώνουν για την εφημερίδα που διαβάζεις, να φωνάζουν για Χούντες. Γιατί, αν είχαμε Χούντα σήμερα, αυτοί θα βρίσκονταν ήδη στην αντίστοιχη Μπουμπουλίνας.
