Ο Φουκό στην «Ιστορία της σεξουαλικότητας» παρατηρεί ότι ο σαδισμός δεν αποτελεί αρχαία πρακτική αλλά νεωτερισμό που εισήχθη στα τέλη του 18ου αιώνα. Η διαπίστωση δεν είναι καινούργια. Χρησιμεύει όμως για να μας υπενθυμίσει ότι οι «υπερβολές» του διάσημου μαρκήσιου δεν αποτελούν συνέχεια μιας «βάρβαρης» παράδοσης –αναγωγή στους προγόνους μας των σπηλαίων- αλλά αποτέλεσμα συνειδητής επιλογής – κατά τον Σαντ (το πλήρες όνομά του είναι Alphonse Donatien de Sade) τα βίαια ανθρώπινα πάθη βρίσκονται στη βάση της φιλοσοφίας και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Υπακούοντας σε αυτά, ο άνθρωπος εκπληρώνει τον σκοπό της ύπαρξής του, ο οποίος βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με τις αρχές του διαφωτισμού –με άλλα λόγια, τέρμα στην τυραννία της λογικής και του ουμανισμού.
Μετά τον θάνατό του τον Δεκέμβριο του 1814, τα βιβλία του ντε Σαντ απαγορεύτηκαν στο σύνολό τους, ακόμα και εκείνα που ήταν εντελώς ασήμαντα και δεν περιείχαν κανένα από τα γνωρίσματα της «ιδιοφυίας» του. Όμως, ο προσωρινός αφανισμός των γραπτών του δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αντί να μπει φρένο στην επιρροή του σκοτεινού μαρκήσιου, αυτή πολλαπλασιάστηκε μέσα από τα έργα άλλων. Πάρτε για παράδειγμα τον Γκόγια. Ο μεγάλος ζωγράφος, όταν δεν απαθανάτιζε τα μέλη της βασιλικής οικογένειας της Ισπανίας, επιδίδονταν στα περίφημα «Καπρίτσια» του, μια σειρά από ζοφερά και σκωπτικά χαρακτικά έργα απολύτως ταιριαστά προς το πνεύμα του ντε Σαντ.
Η δικαίωση του ντε Σαντ ήρθε αργά και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε μια παρεξήγηση. Η πορνογραφική διάσταση του έργου του υπερτονίστηκε σε βάρος (!) της συνολικής θεώρησής του τού κόσμου όπως εκφράστηκε στο πιο δύσπεπτο από τα βιβλία του, το περίφημο «120 ημέρες στα Σόδομα». Μάλιστα, αν δεν είχαν μεσολαβήσει δύο ολόκληροι αιώνες από τον θάνατό του, θα έλεγε κανείς ότι η φρίκη και το δέος που ενέπνεαν τα έργα του ντε Σαντ δε λένε να σβήσουν.
Έτσι εξηγείται άλλωστε και η προειδοποίηση που απευθύνει το παρισινό Musée d’Orsay μέσω του σάιτ του στους επίδοξους επισκέπτες της έκθεσης «Sade. Attaquer le soleil» («Σαντ. Επιτιθέμενος στον ήλιο») που εγκαινιάζεται αύριο στις μεγαλοπρεπείς αίθουσές του. Σημειώνεται λοιπόν στο σάιτ: Ο βίαιος χαρακτήρα ορισμένων έργων και ντοκουμέντων ενδέχεται να σοκάρει κάποιους επισκέπτες.
Η έκθεση, η δεύτερη που εγκαινιάζεται στο Παρίσι για τον ντε Σαντ σε διάστημα λίγων ημερών, επικεντρώνει στα ζητήματα της ερωτικής επιθυμίας, της παρέκκλισης, της ακραίας συμπεριφοράς, της σκληρότητας και της φαντασιακής θέσμισης του κόσμου μέσα από έργα των Γκόγια, Γκερικό, Ενγκρ, Ροπ, Ροντέν, Πικάσο. Θα διαρκέσει ως τις 25 Ιανουαρίου και αναμένεται να κάνει ρεκόρ επισκεπτών.
Αν είχατε αμφιβολία γι’ αυτό το τελευταίο, δεν έχετε παρά να ρίξετε μια ματιά στο προωθητικό video της έκθεσης το οποίο προκάλεσε σάλο, προφανώς λόγω του ασυνήθιστα τολμηρού χαρακτήρα του.
