“Όπου ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή”, έλεγε και παρακινούσε τους Ρωμιούς να μάθουν γράμματα.
Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο μετά Χριστόν Προφήτης, που υπήρξε πρόδρομος του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων και Δάσκαλος του Γένους.
Στις 24 Αυγούστου του έτους 1779, ο πασάς του Βεράτιου της Αλβανίας, Κούρτ, διέταξε να τον κρεμάσουν-στα εξήντα πέντε του χρόνια-επειδή υποπτεύθηκε ότι το βαθύτερο νόημα του κηρύγματός του ήταν ο ξεσηκωμός των Ραγιάδων.
Κατόπιν, έδεσαν στο τίμιο λείψανό του μια βαριά πέτρα και το έριξαν στον ποταμό Άψο έτσι ώστε να μη βρεθεί ποτέ. Εν τω μεταξύ, όταν έμαθαν οι Χριστιανοί το Μαρτύριο του Πατροκοσμά (Αγίου Κοσμά), έσπευσαν να εντοπίσουν το Άγιο λείψανό του.
Τρεις ημέρες είχαν περάσει άκαρπες, ώσπου ο εφημέριος της Εκκλησίας της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Κολικόντασι, ο παπα-Μάρκος, μπαίνοντας στη βαρκούλα του και κάνοντας με πίστη το σταυρό του, αξιώνεται να δει το Άγιο λείψανο του Πατροκοσμά να πλέει επάνω στο νερό του ποταμού και να στέκεται όρθιο, σαν να ήταν εν ζωή.
Αμέσως έσφιξε στην αγκαλιά του το τίμιο μαρτυρικό σώμα του Αγίου και καθώς το σήκωνε για να το τοποθετήσει στη βάρκα του, ξεχείλισε το αίμα από το στόμα του, που τόσες και τόσες ψυχές αμέτρητες στήριξε, ανακούφισε και προφήτευσε με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος όσα χρόνια ήταν εν ζωή. Στη συνέχεια, ετάφη στο Κολικόντασι, όπου αργότερα ο Αλή πασάς έχτισε εκκλησία στο όνομά του.
Η μνήμη του παραμένει ζωντανή μέχρι και σήμερα παραπέμποντας σε όλα όσα προσέφερε στο υπόδουλο Γένος και στο πάθος της ψυχής του να μεταλαμπαδεύσει τον πλούτο των γραμμάτων στους Έλληνες έτσι ώστε να αφυπνιστούν και να διεκδικήσουν με θάρρος την ελευθερία τους.
Στις 20 Απριλίου 1961, το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης ανακήρυξε τον Κοσμά τον Αιτωλό, Άγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας και όρισε η μνήμη του να εορτάζεται στις 24 Αυγούστου, ημέρα του μαρτυρίου του.
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, το βαφτιστικό του όνομα ήταν Κώνστας και γεννήθηκε στο Μεγάλο Δέντρο της Αιτωλίας, το 1714. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο ιεροδιδασκαλείο του Γεράσιμου Λύτσικα στη Σιγδίτσα Φωκίδας και στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα στη Μονή της Αγίας Παρασκευής στα Βραγγιανά των Αγράφων.
Ολοκληρώνοντας το σχολείο, δούλεψε ως δάσκαλος στην ευρύτερη περιοχή της Ναυπακτίας και μόλις ιδρύθηκε η Αθωνιάδα Σχολή στο Άγιο Όρος ήταν από τους πρώτους σπουδαστές της. Παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, με δασκάλους τον Παναγιώτη Παλαμά, τον Ευγένιο Βούλγαρη και το Νικόλαο Τζαρτζούλη και μελέτησε σε βάθος την Αγία Γραφή και το έργο των Πατέρων της Εκκλησίας. Το 1759 ενδύθηκε το μοναχικό σχήμα στη Μονή του Αγίου Φιλοθέου κι έλαβε το όνομα Κοσμάς. Μετ’ ολίγον χειροτονήθηκε ιερέας.
Ο πατρο-Κοσμάς πραγματοποίησε τέσσερις μεγάλες περιοδείες σε διάφορες περιοχές του Ελληνισμού, από την Κωνσταντινούπολη ως την Πελοπόννησο και από τα νησιά του Αιγαίου ως την Αλβανία. Κήρυττε το λόγο του Θεού σε γλώσσα απλή και κατανοητή, ενώ παράλληλα ενίσχυε το φρόνημα του υπόδουλου γένους στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό αποδίδεται μια σειρά κειμένων, σημαντικότερες των οποίων είναι οι “Διδαχές” και οι “Προφητείες”, που πιστεύεται ότι βασίζονται σε κηρύγματα του ίδιου του Αγίου, τα οποία καταγράφηκαν σχεδόν αμέσως μετά την απαγγελία τους.
Στη συνείδηση του πιστού λαού, ο Κοσμάς ο Αιτωλός υπήρξε ο λεγόμενος “Άγιος των σκλάβων”. Ήταν αυτός που έδινε ελπίδα για το “ποθούμενο”, όπως αποκαλούσε ο ίδιος το αγαθό της ελευθερίας και είχε το χάρισμα να προφητεύει, να προβλέπει γεγονότα και με το χάρισμα αυτό να εντυπωσιάζει ακόμα και τους πιο άπιστους ανθρώπους.
Πολλές προφητείες που διασώθηκαν, αναφέρονται στην απελευθέρωση του έθνους, κάποιες μάλιστα προμηνύουν το απώτερο μέλλον του κόσμου και την πορεία που θα πάρει, κατά την πάροδο των χρόνων.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να παρατεθούν ορισμένες από τις προφητείες του, που παραμένουν διαχρονικά πολύτιμες ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι σχεδόν όλες έχουν επαληθευτεί:
“Θα έρθει καιρός να σας πάρουν οι εχθροί σας και τη στάχτη από τη φωτιά, αλλά σεις να μην αλλάξετε την πίστη σας, όπως θα κάμουν οι άλλοι”.
“Σας λυπάμαι για την υπερηφάνεια, όπου έχετε. Και αν δεν αφήσετε αυτά τα πράγματα που κάνετε, την αυθαιρεσία και τη ληστεία, θα καταστραφείτε. Σε εκείνο το κλαρί, που κρεμάτε τα σπαθιά σας, θα έρθει μια μέρα που θα κρεμάσουν οι γύφτοι τα όργανά τους”.
“Με άλλους θα κοιμηθείτε και με άλλους θα ξημερώσετε”.
“Θα έρθει καιρός που θα διευθύνουν τα άλαλα και τα μπάλαλα”.
“Εσείς θα πάτε να κατοικήσετε αλλού και άλλοι θα έρθουν να κατοικήσουν σε σας”.
“Θα σας επιβάλλουν μεγάλο και δυσβάστακτο φόρο, αλλά δεν θα προφθάσουν”.
“Οι άνθρωποι θα καταντήσουν γυμνοί και θα γίνουν τεμπέληδες”.
“Θα έρθει καιρός που θα βγει ο καταραμένος δαίμονας από το καυκί του”.
“Θα έρθει καιρός, που οι άνθρωποι θα μιλούν από ένα μακρινό μέρος σ’ ένα άλλο, σαν να είναι σε πλαϊνά δωμάτια”.
“Με δυσκολία, με μεγάλη δυσκολία, αλλά θα’ρθει εξάπαντος η ελευθερία”.
Παρακολουθήστε στο ακόλουθο βίντεο-σε μουσική επένδυση από το “Ορατόριο”, του Μίμη Πλέσσα-μερικές από τις Προφητείες του Πατροκοσμά: