Την Παρασκευή 23 Μαΐου 2014, παρουσιάζεται στην γκαλερί Εικαστικός Κύκλος, Καρνεάδου 20, στο Κολωνάκι η νέα δουλειά του Κώστα Ι. Σπυριούνη με τον τίτλο «Θάλασσες του πρωϊού».
Ο καλλιτέχνης παρουσιάζει έργα λάδια σε λινό των τριών τελευταίων χρόνων. Ο Γιώργος Τουρκοβασίλης στο κείμενό του σημειώνει: «…ο Κώστας Ι. Σπυριούνης δημιουργεί αφαίρεση. Τι αφαιρεί τελικά; Μήπως το χρώμα; Πιστεύω ότι, στην ουσία, αφαιρεί από το τοπίο, την «εθνικότητα», το «φύλο», γενικά τον «μύθο» του. Όλες τις συμβατικές ιδιότητες και σημασίες που του αποδίδουμε. Είναι μια εσωτερική αφαίρεση εν τω βάθει. Μια αφαίρεση που απογυμνώνει το τοπίο από τα στοιχεία του «γνωστού» και του «οικείου» και το ντύνει με μιαν αύρα πνευματική. Είναι μια εξάχνωση, μια αποϋλοποίηση του τοπίου. Και είναι μια αφαίρεση που θα την ονόμαζα «αφαίρεση βάθους», διαχωρίζοντάς την από την γνωστή και καθιερωμένη, μη παραστατική αφαίρεση, που θα τη έλεγα «αφαίρεση επιφανείας».
Ο Σπυριούνης, μ’ ένα μαγικό τρόπο, αφαιρώντας χρώμα και σεβόμενος το σχέδιο, πετυχαίνει στα έργα του βαθύτερη και πνευματικότερη αφαίρεση από έναν ανεικονικό πίνακα, που διαλύει τελείως τις μορφές…».
Εγκαίνια Έκθεσης: Παρασκευή 23 Μαΐου 2014, ΩΡΑ: 20.00
Διάρκεια Έκθεσης: 23 Μαΐου – 14 Ιουνίου 2014
Ώρες Λειτουργίας: Δευτέρα – Τετάρτη – Σάββατο 10.00 – 15.00
Τρίτη – Πέμπτη – Παρασκευή 10.00 – 14.00 & 18.00 – 21.00
Η εξάχνωση του τοπίου στη ζωγραφική του Κώστα Ι. Σπυριούνη
Ποιοι ήσαν οι «δώδεκα» μαθητές του Τσαρούχη; Πολλοί μεν «αυτόκλητοι», ολίγοι δε εκλεκτοί. Είς εκ των αγαπημένων του: ο Κώστας Ι. Σπυριούνης, που διδάχτηκε κοντά του ζωγραφική στη δεκαετία του ’80 και στη συνέχεια δημιούργησε το δικό του έργο, κρατώντας το απόσταγμα, την ουσία και τις αρετές της τέχνης του δασκάλου του.
Είκοσι χρόνια με τον Τσαρούχη, φωτογράφος και συνεργάτης του, νιώθω πια την ανάγκη να καταθέσω τη μαρτυρία μου για τις απόψεις του περί τέχνης. «Torniamo all’ antico e sara un progresso». «Να επιστρέψουμε στην παράδοση και θα υπάρξει πρόοδος». Με τα λόγια αυτά του G. Verdi άνοιγε η μεγάλη έκθεση ζωγραφικής του στη Ρώμη, Άνοιξη 1974. Ο Τσαρούχης λοιπόν δεν πίστευε στην «καινοτομία» ούτε στον μηδενιστικό μοντερνισμό. Έλεγε ότι στην τέχνη όλοι οι πειραματισμοί έχουν δοκιμαστεί στις αρχές του εικοστού αιώνα και κάθε τι νέο, που παριστάνει το καινούργιο, είναι ήδη αφόρητα παλιό. Ο ίδιος αντλούσε έμπνευση από τη δεξαμενή της μεγάλης τέχνης ανά τους αιώνες.
Θυμάμαι την εποχή της έκθεσης στη Ρώμη, καθώς περιδιαβαίναμε την Piazza Navona, ένας «μαθητής» του, θέλοντας να τον «πειράξει», έκανε την εξής ερώτηση: «Δάσκαλε, σε τι διαφέρει ένα δικό σου παστέλ από τα πορτραίτα που κάνει ο πλανόδιος ζωγράφος της πλατείας;» Και έλαβε αμέσως την απάντηση: «Δεν υπάρχει διαφορά. Απλώς εγώ ζωγραφίζω με όλους τους κανόνες της τέχνης».
Ποιοι είναι άραγε οι κανόνες της ζωγραφικής κατά τον Τσαρούχη; Θα αναφέρω ό,τι έχω αποθησαυρίσει: Οικονομία, λιτότητα μέσων και χρωμάτων. Σύνθεση αντί του χάους. Αρμονική ένωση του θέματος με το φόντο. Επίμονη, καθημερινή άσκηση. Και στο ηθικό πεδίο: ν’αδιαφορείς για τις απαιτήσεις της αγοράς, να μην επηρεάζεσαι από μόδες και καλλιτεχνικά κινήματα. Να είσαι ο εαυτός σου.
Τούτες τις αρετές αναγνωρίζω στη ζωγραφική του Σπυριούνη. Ιδιαίτερα στην τελευταία του δουλειά, όπου μορφοποιεί έναν δικό του κόσμο, με τοπία αιωρούμενα μεταξύ ονείρου και φαντασίας.
«Μη λέτε πολλά γι’ αυτά τα έργα. Είναι φίνα και αυτοαμυνόμενα», είπε ο Τσαρούχης για τη ζωγραφική του Σπυριούνη το 1984. Ωστόσο «να μου δοθεί η χάρη» να μιλήσω για το αποτύπωμα που μου άφησαν στην ψυχή τα πρόσφατα έργα του.
Υπάρχει μια άποψη, ότι τα όνειρα είναι ασπρόμαυρα. Μπορεί όμως, στην πραγματικότητα, τα όνειρα να έχουν τα χρώματα που βλέπουμε στα τοπία του Σπυριούνη. Τοπία αποφορτισμένα. Αδειασμένα από κάθε περιττό στοιχείο. Μια θέαση φιλοσοφική. Η «θέα της ουσίας». «Ό,τι βλέπουμε όταν μισοκλείνουμε τα μάτια», όπως λέει ο ίδιος.
Δεν είναι εύκολο, με την πρώτη ματιά, να δεχτείς αυτή τη ζωγραφική. Είναι μια επίπονη καταβύθιση στη μνήμη. Μια κατάδυση που οδηγεί στον πυθμένα των πραγμάτων, εκεί που η αναπνοή είναι δύσκολη. Θέλεις γρήγορα ν’ αναδυθείς στην επιφάνεια. Να λουστείς στο φως των χρωμάτων και των μύθων. Να βεβαιωθείς ότι είσαι ζωντανός και δεν ονειρεύεσαι. Μια βουτιά λοιπόν, ένα μακροβούτι στο ασυνείδητο. Εκεί που δεν μπορείς να σταθείς πολλήν ώρα, γιατί δεν αντέχεις την αλήθεια, που διαλύει τα πάντα. Διαλύει μύθους, ψευδαισθήσεις, φιλοδοξίες, μεγαλομανίες και την ανθρώπινη έπαρση, που όλοι κουβαλάμε. Δεν είναι ίσως ευχάριστο αυτό το ταξίδι. Δεν κολακεύει το μάτι του περιηγητή. Αλλά στο τέλος του ταξιδιού βγαίνουμε ελευθερωμένοι από το βάρος της πραγματικότητας.
Τέλος, ο Κώστας Σπυριούνης δημιουργεί αφαίρεση. Τι αφαιρεί τελικά; Μήπως το χρώμα; Πιστεύω ότι, στην ουσία, αφαιρεί από το τοπίο, την «εθνικότητα», το «φύλο», γενικά τον «μύθο» του. Όλες τις συμβατικές ιδιότητες και σημασίες που του αποδίδουμε. Είναι μια εσωτερική αφαίρεση εν τω βάθει. Μια αφαίρεση που απογυμνώνει το τοπίο από τα στοιχεία του «γνωστού» και του «οικείου» και το ντύνει με μιαν αύρα πνευματική. Είναι μια εξάχνωση, μια αποϋλοποίηση του τοπίου. Και είναι μια αφαίρεση που θα την ονόμαζα «αφαίρεση βάθους», διαχωρίζοντάς την από την γνωστή και καθιερωμένη, μη παραστατική αφαίρεση, που θα την έλεγα «αφαίρεση επιφανείας».
Ο Σπυριούνης, μ’ έναν μαγικό τρόπο, αφαιρώντας χρώμα και σεβόμενος το σχέδιο, πετυχαίνει στα έργα του βαθύτερη και πνευματικότερη αφαίρεση από έναν ανεικονικό πίνακα, που διαλύει τελείως τις μορφές.
Απουσία λοιπόν του χρώματος; Απουσία του ανθρώπου; Απουσία της «ελληνικότητας»; Τι μένει; Η θέληση του καλλιτέχνη να μην χρησιμοποιήσει κανένα εντυπωσιακό στοιχείο για να γοητεύσει το κοινό του. Και μολονότι η Αισθητική και η Ηθική πρεσβεύουν διακριτές αξίες, στο έργο του Σπυριούνη έχουμε μια σπάνια διασταύρωση αισθητικής και ήθους, καλλιτεχνικής έκφρασης και εντιμότητας. Κι αυτό ακριβώς επιδιώκουμε και απαιτούμε: Το Ήθος στην Τέχνη.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΥΡΚΟΒΑΣΙΛΗΣ
Αθήνα, Φεβρουάριος 2014
