Τέχνη και Επανάσταση. Οι ξένοι ζωγράφοι που αποτύπωσαν τους Έλληνες αγωνιστές

Πώς ξέρουμε τη μορφή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ή του Ανδρέα Μιαούλη; Πώς ενέπνευσε η Ελληνική Επανάσταση τους Ευρωπαίους λόγιους; Πώς συνδέονται οι δύο παραπάνω ερωτήσεις;

Οι ζωγράφοι, Έλληνες και ξένοι, που θέλησαν να αποτυπώσουν στον καμβά, τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση των επαναστατημένων αγωνιστών ευθύνονται για το γεγονός πως έχουμε μια «εικόνα» των προσώπων που έγραψαν ιστορία. Επίσης, με τη συμβολή των ξένων ζωγράφων, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ήρθε πολύ γρήγορα!

Βέβαια, δεν θα πρέπει να είμαστε αφελείς. «Φιλέλληνες» πολιτικοί δεν υπάρχουν. Αλλά υπήρχαν εκείνοι οι υπηρέτες της Τέχνης που στον αγώνα των Ελλήνων είδαν υψηλά ιδανικά.

Από τον Λόρδο Byron μέχρι τον Delacroix, πολλοί ήταν οι γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής, που εμπνεύστηκαν, παρακίνησαν, αλλά και σόκαραν τους Ευρωπαίους με τα έργα τους για την Επανάσταση του 1821. Δημιουργήθηκαν πολλά κινήματα πολιτών, αλλά και ευγενών, για να πιέσουν τις κυβερνήσεις των χωρών τους να επέμβουν για να αποκαταστήσουν την εθνική κυριαρχία των Ελλήνων.

Ένας από τους πίνακες που έκαναν αίσθηση στην Ευρώπη, ήταν η σφαγή της Χίου, του Ευγένιου Ντελακρουά. Ένας πίνακας που αργότερα αγοράστηκε από τη γαλλική κυβέρνηση για 6.000 φράγκα και περιγράφει με ωμότητα τα όσα συνέβησαν στο νησί του Αιγαίου. Η αγριότητα των Τούρκων σοκάρει τους Γάλλους που ζητούν την παρέμβαση της κυβέρνησής τους.

Η έξοδος του Μεσολογγίου ήταν ο δεύτερος πίνακας του Γάλλου ζωγράφου που σοκάρει την Ευρώπη. Η Ελλάδα συμβολίζεται μέσα από τη μορφή της γυναίκας, που περπατά στα ερείπια του Μεσολογγίου. Αξίζει να αναφέρουμε πως η τραγική εξέλιξη της πολιορκίας από τους Τούρκους, σε συνδυασμό με τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον στην πόλη ίδια πόλη, δύο χρόνια πριν, αφύπνισαν σε σημαντικό βαθμό τους συμμάχους.

Ένας άλλος Γάλλος ζωγράφος, ο Εμίλ ντε Λανσάκ, εμπνεύστηκε από την Έξοδο του Μεσολογγίου τον πίνακα «Η αυτοθυσία της μάνας».

Στον Γερμανό αξιωματικός, Καρλ Κρατσάιζεν οφείλουμε τις προσωπογραφίες σημαντικών οπλαρχηγών του Αγώνα. Ήρθε ως εθελοντής το 1826 στην Ελλάδα και πήρε μέρος σε μάχες όπως την πολιορκία των Αθηνών και την πολιορκία της Ακρόπολης.

Ήταν επίσης παρών στην Γ’ Εθνοσυνέλευση και συνολικά φιλοτέχνησε 19 πορτραίτα, με μολύβι και χαρτί. Αργότερα, όταν και επέστρεψε στη Γερμανία, τα έκανε λιθογραφίες και από το 1827 κυκλοφόρησε 7 λευκώματα υπό τον γενικό τίτλο «Προσωπογραφίες των διασημοτέρων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες σχεδιασμένες εκ του φυσικού και δημοσιευμένες από τον Καρλ Κράτσαϊζεν».

Μία από τις σημαντικότερες στιγμές του Αγώνα, ίσως η πιο καθοριστική για την αίσια έκβασή του, ήταν η ναυμαχία του Ναυαρίνου, την οποία και αποτύπωσε ο Ambroise Louis Garneray, που είχε φτάσει στην Ελλάδα το 1827. Μάλιστα, ο Herman Melville κάνει ειδική αναφορά στον Γάλλο ζωγράφο, στο μυθιστόρημά του, Moby Dick, γράφοντας πως είναι ο ζωγράφος που έχει κάνει τις πιο πιστές απεικονίσεις φαλαινών.

O «Θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» είναι ένα επίσης γνωστό έργο, του ιταλού ζωγράφου Λουντοβίκο Λιπαρίνι. Δικό του έργο είναι και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός Υψώνει τη Σημαία Της Ανεξαρτησίας, όπως και ο Όρκος Του Λόρδου Βύρωνα.

Ένας Δανός, ο Adam Friedel, βρέθηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα το 1821 και επί τρία χρόνια σχεδίαζε τις μορφές των Ελλήνων αγωνιστών. Αν και είχε τον τίτλο του αντισυνταγματάρχη, εν τούτοις δεν πολέμησε (δεν είναι εξακριβωμένο εάν όντως ήταν ευγενής), αλλά είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, ενώ θεωρείται πως ήταν έμπιστος του Δημήτριου Υψηλάντη. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ήταν εκείνος που σχεδίασε τις πρώτες σφραγίδες του Ελληνικού Κράτους. Το 1824 εγκαταστάθηκε στην Αγγλία, όπου και κυκλοφόρησε σε λιθογραφίες 241 πορτρέτα αγωνιστών.