«Γεια σας. Είστε συντονισμένοι στον… και για τις επόμενες δύο ώρες μαζί σας θα είναι ο…». Για όσους είναι 30 και πάνω, αυτή ήταν μια αγαπημένη και κλασική φράση. Μια φράση που τους ξύπναγε το πρωί, τους κράταγε παρέα στον δρόμο -ή ακόμα και στην τάξη-, τους κράταγε συντροφιά ή τους κοίμιζε τα βράδια. Ήταν η φράση με την οποία ξεκινούσε σχεδόν κάθε ραδιοφωνική εκπομπή, ανεξάρτητα τον σταθμό, ανεξάρτητα τον παραγωγό.
Ιδιαίτερα τότε, στα nineties, που το internet και το download ουσιαστικά δεν υπήρχαν στην Ελλάδα και το ραδιόφωνο είχε γίνει το μέσο της ενημέρωσης. Όχι μόνο ειδησεογραφικής, αλλά και της μουσικής. Τι συναυλία έρχεται, ποιο είναι το επόμενο μεγάλο κομμάτι, ακόμα και που να πας για ποτό το βράδυ σε ενημέρωνε. Ήταν ο δικός μας κόσμος και ήταν γεμάτος μουσική.
Και ξαφνικά -ή και όχι τόσο ξαφνικά- ήρθε η πτώση. Και το ραδιόφωνο έχασε τη ζωντάνια και την έντασή του. Έχασε τον ρόλο του στην καθημερινότητά μας. Για κάποιους παραμένει ένας πιστός φίλος, για κάποιους άλλους όμως έχει πεθάνει. Το τι φταίει και γιατί πήγαμε εκεί, είναι μια άλλη και μεγάλη ιστορία.
Το θέμα μας είναι άλλο: «ποιο είναι το μέλλον του ραδιοφώνου;». Και σε αυτό μας απαντάνε 6 άνθρωποι, που το έχουν ζήσει από τις παλιές καλές εποχές και έχουν φάει τα… FM με το κουτάλι. Που έχουν αφιερώσει ώρες ατελείωτες μπροστά από το μικρόφωνο. Που ξέρουν τα πράγματα καλύτερα από τον καθένα…
Κώστας Γιαννακίδης
Το ραδιόφωνο παίζει στους… ρυθμούς της διαφημιστικής αγοράς. Όταν τα διαφημιστικά έσοδα δεν είναι αρκετά, τότε λογικό είναι και το επίπεδο να πέφτει. Το ιντερνετικό ραδιόφωνο μπορεί υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις να πιάσει. Προϋποθέσεις όπως να μπορείς να ακούσεις στο κινητό σου χωρίς να πληρώνεις επιπλέον internet ή να έχεις τη δυνατότητα να ακούς και στο αυτοκίνητό σου. Μία ομάδα παραγωγών που βρισκόταν σε ένα κλασικό ραδιοφωνικό σταθμό, δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα είναι επιτυχημένοι και στο ιντερνετικό. Εκεί οι απαιτήσεις είναι διαφορετικές. Θα πρέπει να υποστηρίζεται και από ένα καλό site που θα έχει καλά θέματα, θα πρέπει η playlist να είναι ιδιαίτερη, όπως και η παρουσίαση.
(Ο Κώστας Γιαννακίδης έχει εκπομπή στον Join Radio κάθε Παρασκευή 14.00-16.00)
Σπύρος Παγιατάκης
Δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει το ραδιόφωνο μέσα στα επόμενα χρόνια. Μάλλον θα μείνει στα σημερινά δεδομένα και αυτό δεν το λες ιδιαίτερα καλό. Υπάρχουν οι ελάχιστες εξαιρέσεις και εγώ είμαι πολύ ευχαριστημένος στον En Lefko, αλλά σίγουρα τα πράγματα δεν είναι όπως παλιά. Οι περισσότεροι σταθμοί επιλέγουν να παίζουν playlist, πέρα από ένα-δύο «αντάρτες». Και πολλές φορές ακόμα και αυτά τα τραγούδια έρχονται με αρκετή καθυστέρηση στα ελληνικά fm και μετά μένουν για αρκετό καιρό στον αέρα. Για παράδειγμα το «Summertime Sadness» της Lana Del Rey, που το μάθαμε με 2 χρόνια καθυστέρηση και παίζει συνεχώς τώρα. Και μάλλον θα το ακούμε και για τα επόμενα δύο χρόνια. Δεν υπάρχουν αυτοί οι σταθμοί που σου «μαθαίνουν» μουσική, όπως συνέβαινε παλιότερα ή όπως γίνεται ακόμα και σήμερα στο εξωτερικό. Όλοι πάνε εκ του ασφαλούς και με τις σίγουρες playlist.
Παράλληλα νομίζω ότι θα είναι δύσκολο και το μέλλον στο web radio, τουλάχιστον αν δεν αλλάξουν αρκετά πράγματα. Ήδη οι περισσότεροι διαδικτυακοί σταθμοί δεν τα φέρνουν βόλτα εύκολα κι αν δεν μπει διαφήμιση στο web, τότε πως θα τα καταφέρουν; Όλα εξαρτώνται από την αγορά.
(Ο Σπύρος Παγιατάκης έχει εκπομπή στον En Lefko 87.7 από Δευτέρα έως Παρασκευή 12.00-14.00)
Κλεοπάτρα Φυντανίδου
Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, γίνονται ριζικές αλλαγές στους περισσότερους τομείς. Ειδικά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στη χώρα μας περνούν βαθιά κρίση, όχι μόνο οικονομική (κυρίως λόγω διαφημιστικής έλλειψης) αλλά και κρίση ταυτότητας. Πολλοί ραδιοφωνικοί σταθμοί κλείνουν, άλλοι ανοίγουν, νέα εργασιακά μοντέλα εφαρμόζονται και δοκιμάζονται, όπως για παράδειγμα αυτό της αυτοδιαχείρισης, κυρίως λόγω της απουσίας επενδυτών. Μέσα σε αυτό το κλίμα οι ελληνικοί διαδικτυακοί ραδιοφωνικοί σταθμοί (web radios) αυξάνονται συνεχώς κυρίως λόγω του χαμηλού κόστους που απαιτείται για τη δημιουργία τους (λιγότερος εξοπλισμός, ελάχιστο εργατικό προσωπικό κ.α.) αλλά και λόγω του ευέλικτου τρόπου λειτουργίας τους. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να κάνει εκπομπή από το σπίτι του μέσα από ένα υπολογιστή εφοδιασμένο με το κατάλληλο λογισμικό και να ακούγεται σε ολόκληρο τον πλανήτη. Φυσικά, το διαδικτυακό ραδιόφωνο δεν είναι κάτι καινούργιο. Έχει κάνει την εμφάνισή του εδώ και αρκετά χρόνια, αρχικά στο εξωτερικό, ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης, και αργότερα και στην Ελλάδα.
Το μέλλον λοιπόν του ραδιοφώνου, και μπορώ να εκφέρω γνώμη κυρίως για το μουσικό της χώρας μας, πιστεύω ότι θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την πορεία της ελληνικής οικονομίας αλλά και της τεχνολογίας η οποία κατά την άποψή μου αποτελεί συγχρόνως φίλο αλλά και εχθρό του ραδιοφώνου διότι: από τη μία η παγκόσμια εμβέλεια, η οποία επιτυγχάνεται μέσω του διαδικτύου, δίνει τη δυνατότητα στους ραδιοφωνικούς παραγωγούς να μεταφέρουν μηνύματα και μουσική σε διαφορετικούς πολιτισμούς χωρίς η απόσταση να αποτελεί πρόβλημα, καθώς και να επικοινωνούν διαδραστικά μαζί τους σε πραγματικό χρόνο (και αυτό είναι κάτι το οποίο έζησα έντονα στον Best 92,6 καθημερινά για μια ολόκληρη δεκαετία και ομολογώ ότι είναι συναρπαστικό). Από την άλλη νέα προγράμματα υπολογιστών αναπαράγουν απρόσωπα και επαναλαμβανόμενα playlists απειλώντας έτσι τον ανθρώπινο χαρακτήρα του ραδιοφώνου αλλά και την ανθρώπινη παρουσία σε αυτό αφού συχνά οι ραδιοφωνικοί παραγωγοί και οι τεχνικοί αντικαθίσταντα
Παρά τα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα (ανέφερα τα κυριότερα) και την συνεχόμενη παγκόσμια άνοδο των διαδικτυακών ραδιοφωνικών σταθμών πιστεύω ότι τουλάχιστον το ελληνικό επίγειο ραδιόφωνο θα συνεχίσει να επικρατεί μέχρι τη στιγμή που τα αυτοκίνητα θα είναι σε θέση να το «ακούνε» μέσω δορυφόρου. Επιπλέον, θεωρώ ότι το επίγειο ραδιόφωνο αποτελεί και μια χρόνια συνήθεια για πολλούς ανθρώπους η οποία δεν γίνεται να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Για παράδειγμα, όσοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση ενός υπολογιστή (και αυτό συμβαίνει κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες γιατί για τις νεότερες κάτι τέτοιο δεν αποτελεί πρόβλημα) θα δυσκολευτούν αρκετά να γίνουν καθημερινοί ακροατές του διαδικτυακού ραδιοφώνου. Έτσι, μακροπρόθεσμα θεωρώ ότι το διαδίκτυο θα συμπεριλαμβάνει μεν όλο και περισσότερους ραδιοφωνικούς σταθμούς αλλά όσον αφορά στο άμεσο μέλλον, τουλάχιστον στην Ελλάδα, αυτοί δεν θα έχουν την ίδια απήχηση με αυτή που έχουν τα FM σήμερα. Φυσικά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει απόλυτα το μέλλον. Πάντως σε κάθε περίπτωση, το ραδιόφωνο, είτε το ενημερωτικό είτε το μουσικό, είτε το επίγειο είτε το διαδικτυακό, θεωρώ ότι θα συνεχίσει να είναι η «καλύτερη παρέα» αρκεί να μην χάσει σε μεγάλο βαθμό τον ανθρώπινο χαρακτήρα του.
(Η Κλεοπάτρα Φυντανίδου ήταν παραγωγός του Best 92,6 από το 2001 έως το 2012, www.facebook.com/Cleopatra.dj)
Μανώλης Κιλισμανής
Το ιδανικό θα ήταν να επιστρέφαμε στο τρανζιστοράκι που το’ βαζες δίπλα στο μαξιλάρι σου, αλλά κατά τα φαινόμενα το μέλλον από πλευράς μετάδοσης μάλλον βρίσκεται στο διαδίκτυο. Όταν τα διαδικτυακά ραδιόφωνα μπουν σε αυτοκίνητα και σπίτια αυτόνομα, ο κόσμος θα μικρύνει ακόμα περισσότερο, οι επιλογές θα εκατονταπλασιαστούν και η ιδιωτική ραδιοφωνία (γιατί τη λένε «ελεύθερη» ποτέ δεν το κατάλαβα) όπως τη ξέρουμε θα πρέπει να σκεφτεί πολλά πράγματα.
Φυσικά η δυνατότητα δεκάδων επιλογών δε σημαίνει πως θα είναι τα πάντα όμορφα κι ωραία, αλλά λογικά θα γίνει κι εκεί κάποιο ξεσκαρτάρισμα, εκτός αν καταντήσουμε να έχουμε σταθμούς των πέντε ακροατών, το οποίο θ’ αφήνει αδιάφορους τους πάντες και πανευτυχείς τους υπόλοιπους στον μικροκοσμό τους, κάτι το οποίο τελικά δεν είναι και τόσο σπάνιο στο διαδίκτυο.
Wolfman Jack πάντως ή Πετρίδης ή Peel χλωμό το κόβω να ξαναβγαίνει. Και ναι, ένα έστω και άτυπο playlist θα υπάρχει παντού, αλλά κι αυτό μπορεί να γίνει εξαιρετικό αν υπάρχει διάθεση και τόση δα φαντασία.
(Ο Μανώλης Κιλισμανής έχει εκπομπή στο Intersonik Net radio από Τρίτη έως Πέμπτη 18.00-20.00)
Χρήστος Ξανθάκης
Πριν από κάτι μηνάκια, διάβασα μια συνέντευξη του Tom Waits. Κι έλεγε εκεί πέρα μια ιστορία για μια διαρροή αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου σε μία απ’ τις Ντακότες (νομίζω τη Βόρεια), που την αντελήφθησαν οι τοπικοί σερίφηδες και ήθελαν να ειδοποιήσουν τον κόσμο να πάρει τα μέτρα του και το σκέφτονταν και είπε ένας απ’ αυτούς: «Να ρε, απ’ το ραδιόφωνο θα τους το πούμε». Και πήγανε στον τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό τον μεγάλο, να ηχογραφήσουνε το μήνυμα, και σταθμός δεν υπήρχε. Ήταν απλώς ένα μπούνκερ στη μέση του πουθενά, που έπαιζε προηχογραφημένα προγράμματα. Και τ’ αλλάζανε μια φορά στις τόσες. That’s consolidation for you sir…
Είμαστε μακριά απ’ αυτό το μοντέλο; Ούτε πολύ μακριά, ούτε πολύ κοντά. Στην Αθήνα που ξέρω εγώ, έχει ακόμη ραδιόφωνα που υπηρετούν τη βασική αρχή του «μέσου». Ότι ναι ενημερώνει, ναι ψυχαγωγεί, ναι παρεμβαίνει το ραδιόφωνο, αλλά πάνω απ’ όλα μας κρατάει παρέα. Το παρεάκι μας είναι ρε παιδιά, στη χαρά, στη θλίψη, στην μούχλα και στην ψυχική ανάταση. Στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, στο περπάτημα υπό τα νέφη, παντού το παίρνεις μαζί και στέκει στο πλευρό σου. Μάλιστα, έχει ακόμη τέτοια ραδιόφωνα, αλλά είναι λιγότερα από παλιά. Και αρκετοί παραγωγοί του παρελθόντος, που την ξέρανε τη δουλειά, κουράστηκαν και γύρισαν στο σπίτι.
Επομένως; Επομένως η κατάσταση είναι δύσκολη, αλλά όχι και τόσο δύσκολη όσο στη δεκαετία του ογδόντα όταν υπήρχαν μόνο τα κρατικά ραδιόφωνα και κάτι ρεμάλια σας εμάς (γεια σου Γιάννη, γεια σου Άλκη) ως ραδιοερασιτέχνες. Επιπλέον, μπορεί οι συχνότητες των FM να υποφέρουν, αλλά στο δίκτυο βράζει ο τόπος και μια νέα γενιά ραδιοφωνατζήδων δοκιμάζει τις δυνάμεις της. Από εκεί θα προκύψουν τα καινούρια τα φυντάνια, από εκεί θα ψωνίσουν, οι κραταιοί ραδιοσταθμοί, από εκεί θα έρθει να μας επισκεφθεί το παρεάκι το μελλοντικό. Όσο υπάρχουν πιτσιρίκια με καρδιά και σθένος, το ποτήρι του ραδιοφώνου θα είναι πάντα μισογεμάτο.
(Ο Χρήστος Ξανθάκης είναι δημοσιογράφος στην Ελευθεροτυπία)
Κώστας Θεοδώρου
Όπως όλα τα πράγματα που απαιτούν μεράκι και αφοσίωση, έτσι και το ραδιόφωνο μας δεν περνάει και τις καλύτερές του μέρες. Δεν είναι μόνο η φτώχεια της εποχής που κάνει τους ακροατές να μην νοιάζονται για το τι ακούν. Η συνταγή έκλεισε πια δεκαετία στην χώρα μας, όταν και τα playlist «έσφιξαν» πολύ. Οι επιχειρηματίες άρχισαν να διαλέγουν τα τραγούδια, έβαλαν στην άκρη αυτούς που ξέρουν. Τους άφησαν να λένε την ώρα και τους χορηγούς. Η μουσική ίδια παντού. Και από τότε, μέχρι σήμερα τι;
Ο ακροατής συνήθισε. Δεν ψάχνει. Δεν νοιάζεται για κάτι άλλο. Για ένα νέο άκουσμα, είτε από κάποιον καλλιτέχνη, είτε από ραδιοφωνικό παραγωγό. Όλοι πρέπει να μοιάζουν.
Φτάσαμε στο σημείο άνθρωποι που γνωρίζουν το Μέσο, να είναι εκτός επειδή «ζητάνε πολλά». Ζητάνε πολλά, γιατί μπορούν να δώσουν αντίστοιχα πολλά.
Αναρωτήθηκε κανείς πόσοι σοβαροί (προς τα έξω) σταθμοί των fm σε όλη την Ελλάδα, δεν πληρώνουν τους παραγωγούς τους; «Είσαι στον Σταθμό μας. Σε ξέρουν όλοι. Έγινες φίρμα, κάνεις μεροκάματα (ως dj), θέλεις και λεφτά; Ξέρεις πόσοι θα ήθελαν να είναι στη θέση σου;» είναι η μία εκδοχή.
Η άλλη είναι εκείνη που θέλει παραγωγούς που μπορούν να κάνουν καλά αυτή τη δουλειά, να υποτάσσονται. «Εδώ εμείς πληρώνουμε κανονικά, αλλά τα τραγούδια τα διαλέγει η αφεντικίνα μας». Πώς όμως να κάνεις διαφορετικά με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας;
Κι όταν λοιπόν οι ιδιοκτήτες άρχισαν να διαλέγουν τα ίδια δώδεκα χιτς σε «heavy rotation» ανά 4 ώρες, την στιγμή που κάποιοι άλλοι έπαψαν να πληρώνουν, πάντα με το άλλοθι της κρίσης, γιγαντώθηκε η ιδέα των webradios. Των οργανωμένων και επαγγελματικών webradios. Αυτών που έχουν στούντιο, έχουν σταθερό πρόγραμμα και πληρώνουν την ΑΕΠΙ τους.
Διαφορετικές μουσικές, όχι απαραίτητα «ψαγμένες», αλλά εναλλακτικές. Απόψεις, γνώμες και κοφτερά σχόλια που δεν ακούς αλλού. Ναι, ο άλλος δρόμος είναι τα webradios. Αρκεί όμως να καταφέρουν να επιβιώσουν. Γιατί η φτώχεια της εποχής δεν τους επιτρέπει να έχουν έσοδα. Να δώσουν για να μπορούν και να απαιτήσουν επαγγελματισμό.
Πότε θα γίνει αυτό; Λογικά όταν το ιντερνετικό ραδιόφωνο θα μπει στο αυτοκίνητο του Έλληνα. Και όταν αρχίσει να κινείται ξανά το χρήμα στη διαφημιστική αγορά. Καλά, αυτό αργεί ακόμα…
(Ο Κώστας Θεοδώρου έχει εκπομπή στο Mansta Radio από Δευτέρα έως Παρασκευή 12.00-13.00)
