Αρκετές οι γροθιές που έχει ρίξει το 2014 στο χώρο της τέχνης και ας βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή. Ο θάνατος του Phillip Seymour Hoffman έφερε ξανά στην επιφάνεια συζητήσεις περί ναρκωτικών με πληθώρα άρθρων για τις αυξητικές τάσεις στη χρήση ηρωίνης να εμφανίζονται τις επόμενες μέρες στο διαδίκτυο. Η αλήθεια όμως είναι ότι η αύξηση στη χρήση ηρωίνης και άλλων οπιούχων ουσιών σε πολιτείες των ανατολικών ΗΠΑ, όπως το Βερμόντ και η Νέα Υόρκη, δεν είναι δυστυχώς κάτι καινούργιο. Αυτός ο θάνατος και όλες οι στατιστικές που επανέφερε στις οθόνες μας τις τελευταίες μέρες κρύβει πίσω του μια άλλη ιστορία στην οποία όμως έχει πρωταγωνιστικό ρόλο η κατανάλωση αναλγητικών στις ΗΠΑ.
Όλα ξεκίνησαν με μια απόπειρα ορισμένων πολιτειών να μειώσουνε το φαινόμενο των “pill mills”. Pill mills ονομάζονται οι κλινικές, οι οποίες συνυπογραφούν μεγάλο αριθμό φαρμάκων. Ενίοτε οι χορηγήσεις γίνονται και σε ανθρώπους που δεν πάσχουν από κάποια σοβαρή ασθένεια, δημιουργώντας έτσι μια ανεξέλεγκτη κατάσταση στην αγορά και χρήση φαρμάκων στην Αμερική. Η επιχείρηση των αρχών έκανε τη διαδικασία χορήγησης συνταγών πιο ελεγμένη, καθώς και τη τιμή των φαρμάκων πιο ακριβή. Ως αποτέλεσμα και σύμφωνα με μια έρευνα για τη χρήση ναρκωτικών στις ΗΠΑ, οι χρήστες αναλγητικών χωρίς συνταγογράφηση έπεσε το 2012 σε 1.9 εκατομμύρια, ενώ το 2002 ο αριθμός ανερχόταν στους 2.2 εκατομμύρια χρήστες.
Αυτή η μεσολάβηση από τις τοπικές κυβερνήσεις είχε ένα ακόμα αποτέλεσμα όμως. Μεταξύ των φαρμάκων σε μεγάλη κατανάλωση στην Αμερική είναι το OxyContin, αναλγητικό που χορηγείται μόνο με συνταγή για την αντιμετώπιση χρόνιου πόνου, κυρίως σε καρκινοπαθείς. Όντας απιοειδές, το OxyContin είναι εθιστικό με αποτελέσματα (αίσθημα ευφορίας αλλά και στερητικό σύνδρομο σε περίπτωση απότομης διακοπής στη χρήση) που έχουν χαρακτηριστεί παρόμοια με αυτά της ηρωίνης, καθώς και τα δύο έχουν σαν βάση τους το όπιο. Όπως θα φανταζόταν κανείς λοιπόν, η πτώση της κατανάλωσης αναλγητικών παρατηρήθηκε την ίδια περίοδο με μια αύξηση στους χρήστες ηρωίνης. Τα $60-$100 για 80mg OxyContin δεν συγκρίνονταν με τα $9 για μια ημερήσια δόση ηρωίνης. Επίσης, βάσει της Wall Street Journal, ορισμένες εταιρείες έκαναν πιο σκληρά τα χάπια τους, με αποτέλεσμα να μην θρυμματίζονται εύκολα. Η αύξηση αυτή πρωτοπαρατηρήθηκε το 2007 και μέχρι το 2012 ο αριθμός είχε σχεδόν διπλασιαστεί στους 669.000 χρήστες.
Τα καλά νέα είναι ότι επιτέλους η συζήτηση που γίνεται, περιέχει και μια αποτίμηση της πολιτικής που εφαρμόζεται για τη καταπολέμηση των ναρκωτικών. Τέσσερις δεκαετίες από τότε που ο Νίξον κήρυξε ‘πόλεμο’ κατά των ναρκωτικών, η καθαρότητα/δραστικότητα και οι χρήστες των ναρκωτικών έχουν αυξηθεί. Η μόνη μείωση που έχει καταφέρει αυτή η πολιτική είναι στη τιμή των ναρκωτικών. Συγκεκριμένα στις ΗΠΑ, και στη περίπτωση της ηρωίνης, η καθαρότητα της ουσίας έχει αυξηθεί κατά 60% από το 1990, ενώ η τιμή της έχει πέσει κατά 81% την ίδια περίοδο. Πολλοί χρησιμοποιούν αυτά τα νούμερα ως υπόδειξη για την εφαρμογή εναλλακτικών τρόπων και πολιτικών στην καταπολέμηση των ναρκωτικών. Βασική αρχή είναι η αλλαγή στην αντιμετώπιση ενός χρήστη από εγκληματία σε ασθενή που έχει ανάγκη από θεραπεία. Διάφορες κυβερνήσεις, κυρίως στην Ευρώπη, έχουν αρχίσει να υιοθετούν πολιτικές που εφαρμόζουν αυτή τη λογική στο πως μεταχειρίζονται τους χρήστες. Αντί μιας αυστηρότερης τοποθέτησης στην καταπολέμηση των ναρκωτικών, η αποποινικοποίηση της χρήσης και τα προγράμματα επανένταξης (HAT programmes: “Heroin Assistance Treatment”) έχουν αρχίσει σιγά-σιγά να γίνονται οι κύριοι τρόποι αντιμετώπισης αυτού του κοινωνικού προβλήματος. Τα HAT προγράμματα ξεκίνησαν στην Ολλανδία και την Ελβετία στις αρχές του ’90, με χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Ισπανία να ακολουθούν. Αποτέλεσμα των προγραμμάτων ήταν η δραματική μείωση της χρήσης ηρωίνης, αλλά και πτώση στα κρούσματα HIV και άλλων ασθενειών που μεταδίδονται εύκολα μέσω ενδοφλέβιας χρήσης, καθώς η χρήση γινόταν υπό ιατρική επίβλεψη σε ασφαλές περιβάλλον (καθαρές βελόνες και τα συναφή).
Σαράντα χρόνια μετά την γνωστή ομιλία του Νίξον, το παγκόσμιο εμπόριο ναρκωτικών παραμένει μια αγορά πολλών δισεκατομμυρίων. Το κοινωνικό κόστος και οι θάνατοι που συμβαδίζουν με τη χρήση σκληρών ναρκωτικών, όπως η ηρωίνη, είναι δυστυχώς δύο ακόμα μεγάλοι αριθμοί σε αυτή την τραγική ιστορία. Το silver lining της ιστορίας, που λένε και εδώ στα ξένα, είναι ότι υπάρχουν οι κατάλληλες βάσεις σε έρευνα για να παρέχουν εναλλακτικές λύσεις σε αυτό το πρόβλημα. Με πολιτικές που εστιάζουν στη πρόληψη και τη ιατρική περίθαλψη αντί για τη φυλάκιση, το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών θα μπορούσε να μειωθεί κατά 30%. Το 2013 απέδειξε την ύπαρξη άλλου δρόμου, μέσω των πρώτων νομοθετικών βημάτων που έκανε προς μια διαφορετική προσέγγιση στο πρόβλημα των ναρκωτικών. Ήταν η χρονιά όπου η θεωρία έγινε πράξη. Ας ελπίσουμε να συνεχιστεί…
