Σκέψου να υπήρχε σήμερα μία εκπαιδευτικός που ουσιαστικά να απέρριπτε το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα ως μη επαρκές και να εφάρμοζε στα “παιδιά της” μερικές τελείως δικές της μεθόδους που δεν είναι εγκεκριμένες από κανένα σύστημα παιδείας. Σκέψου μία δασκάλα να βάζει στην αίθουσα μαθητές στους οποίους δεν το παίζει μπαμπούλας και να διδάσκει το ίδιο μάθημα τόσο σε παιδιά με νοητικά προβλήματα όσο και σε εκείνα που δεν είχαν. Τώρα φαντάσου ότι όλα αυτά που σήμερα θα θεωρούσες σχεδόν… επαναστατικά, μία γυναίκα είχε το θάρρος και την ευφυία να τα κάνει πράξη, σχεδόν 100 χρόνια πριν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Η Μαρία Μοντεσσόρι ήρθε στη ζωή πριν από 146 χρόνια για να δείξει έναν διαφορετικό δρόμο στον τρόπο εκπαίδευσης των νεαρών ατόμων. Κι αν ακόμη και σήμερα οι μέθοδοί της μοιάζουν κάπως “διαφορετικές”, δε μπορούμε καν να πλησιάσουμε με τη σκέψη μας όλα όσα τράβηξε η πρώτη γυναίκα γιατρός της Ιταλίας, προσπαθώντας να τις εφαρμόσει. 

Το 1890 αποφοίτησε από το τεχνικό σχολείο με ειδικότητα στη φυσική και στα μαθηματικά αλλά αυτά δεν ήταν αρκετά για κάποια που είχε ήδη πολύ περισσότερη μόρφωση από την μέση γυναίκα της εποχής της. Η 20χρονη Μαρία είχε πάρει απόφαση να γίνει γιατρός. Την ίδια χρονιά επιχείρησε να γραφτεί στην Σαπιέντσα, την ιατρική σχολή, που μέχρι τότε δεν είχε φιλοξενήσει στα θρανία της ούτε μία γυναίκα. Δεν έγινε δεκτή, αλλά η επιμονή της την οδήγησε στο να καταρτιστεί καλύτερα για να ξαναπροσπαθήσει. Τρία χρόνια αργότερα το καταφέρνει, κόντρα στην έχθρα των καθηγητών και των συμφοιτητών της που δεν μπορούσαν να δουν ως ίση μία νεαρή από το Κιαραβάλε. 

Χρόνο με τον χρόνο η στάση όλων όσοι ήταν αντίθετοι έγινε πιο διαλλακτική λόγω των εκπληκτικών της επιδόσεων αλλά και του ζήλου που η ίδια είχε επιδείξει. Έτσι κατάφερε να αποφοιτήσει το 1896 με τις ειδικότητες παιδιάτρου και ψυχιάτρου. Τα επόμενα χρόνια θα τη βρουν να κατέχει την έδρα της ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, ενώ ταυτόχρονα συνέχιζε τις σπουδές της στην ψυχολογία και τη φιλοσοφία. Αν και η ζωή της κυλούσε ήρεμα, πάντα έψαχνε αυτό που θα της δώσει την ευκαιρία να προσφέρει περισσότερα. Και η ευκαιρία της χτύπησε την πόρτα το 1906 όταν κλήθηκε να αναλάβει τα παιδιά του Σαν Λορέντσο, μια φτωχής γειτονιάς στη Ρώμη.

Εκεί η Μοντεσσόρι αφήνει στην άκρη την παραδοσιακή σχολική διαπαιδαγώγηση και εστιάζει σε αυτό που σήμερα θα αποκαλούσαμε “Μοντεσσοριανό σύστημα”. Η δική της οπτική, ήθελε το μάθημα να επαφίεται στην αυτενέργεια του ίδιου του μαθητή, δηλαδή ο ίδιος να είναι υπεύθυνος (με μια βασική καθοδηγήση του δασκάλου) για το τι θα μάθει, πότε και πώς. Μέσα από τη δουλειά της στο “Casa Dei Bambini” (σπίτι των παιδιών) κατέληξε σε συμπεράσματα τα οποία και συμπεριέλαβε στο βιβλίο της “Η μέθοδος της επιστημονικής παιδαγωγικής”, βιβλίο που θεωρείται τόσο μία τομή για την παιδαγωγική, όσο και ένας διαφορετικός δρόμος με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του.

Το 1922 έχοντας ήδη κερδίσει την καταξίωση μέσω της δουλειάς της, διορίζεται κυβερνητικός επιθεωρητής στην Ιταλία ενώ 12 χρόνια αργότερα εγκαταλείπει τη χώρα κυνηγημένη από το καθεστώς του Μουσολίνι. Μετακομίζει στην Ισπανία από όπου φεύγει αμέσως μετά την νίκη των υποστηρικτών του Φράνκο στον εμφύλιο. O B’ Παγκόσμιος πόλεμος την αναγκάζει να φτάσει στην Ινδία όπου βρίσκει καταφύγιο μακριά από την εξαθλίωση του πολέμου. Μετά τη λήξη του εγκαθίσταται μόνιμα στην Ολλανδία όπου και θα φύγει από τη ζωή το 1952 στα 81 της χρόνια, αφήνοντας παρακαταθήκη ένα απίστευτα πρωτοποριακό και επαναστατικό εκπαιδευτικό σύστημα, ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα. 

Η Μοντεσσοριανή εκπαίδευση αυτή τη στιγμή εφαρμόζεται σε σχολεία σε δεκάδες χώρες του κόσμου με πολύ μεγάλη επιτυχία έχοντας πολλούς υποστηρικτές και άλλους τόσους πολέμιους. Οι μεν υποστηρίζουν πως η ελευθερία η οποία προσφέρεται στο Μοντεσσοριανό μάθημα ουσιαστικά επιτρέπει στο παιδί να διευρύνει τον πνευματικό του κόσμο και δίνει την δυνατότητα στον μαθητή να καθίσταται κύριος του εαυτού του. Οι διαφωνούντες υποστηρίζουν πως η μετάβαση στις μεγαλύτερες τάξεις του σχολείου είναι εξαιρετικά δύσκολη και ίσως έχει επιπτώσεις στη γενικότερη μόρφωση του παιδιού ενώ σημειώνουν πως η δουλειά που γίνεται σε ένα Μοντεσσοριανό σχολείο ίσως και να πηγαίνει χαμένη αν η μόρφωση που παρέχεται από την οικογένεια δεν είναι ανάλογη. 

Σήμερα, 146 χρόνια μετά τη γέννηση της γυναίκας που έδειξε έναν διαφορετικό δρόμο για το σχολείο, δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε την τεράστια συμβολή της στην εκπαίδευση (είτε συντασσόμαστε είτε όχι τις ιδέες της), με σκέψεις που θεωρούνται ριζοσπαστικές και θα μπορούσαν να κάνουν τον κόσμο πολύ διαφορετικό…