Η φράση αυτή, που τη χρησιμοποιούμε αρκετά συχνά και σήμερα, είναι σχετική με το «ανάθεμα» και «αναθεματίζω» και η ιστορία της κρατά από τα παλιά χρόνια.

Πολύ πριν και από τον Όμηρο ακόμα, εφαρμοζόταν ένας άγραφος νόμος, να λιθοβολούν το φονιά ή τον αναγγέλοντα δυσάρεστη είδηση για την πόλη. Στον εγκληματία η τιμωρία το λιθοβολισμού γινόταν στον τόπο, όπου αυτός έκανε το φόνο. Με τον καιρό, όμως, αντί να λιθοβολούν το φονιά, απέμεινε  συνήθεια, κάθε φορά που επρόκειτο να στιγματίσουν μια κακή πράξη, να ρίχνουν, όταν περνάνε από ένα ορισμένο σημείο, πέτρες, αναθεματίζοντας απλώς το δράστη.

Το έθιμο αυτό, που ήταν στις δόξες του τον ΙΑ’ αιώνα, το αναφέρει ο ιστορικός Μιχαήλ Ατταλειάτης. Επίσης, κατά το ΙΒ’ αιώνα ο Θεσσαλονίκης Ευστάθιος, ο οποίος και γράφει: «κολωνούς λίθων επισωρευομένους προς μέτριον έξαρμα, Ερμαϊκού τινος φόνου υποκινούντες ενθύμιον, ον παλαιός λόγος θρυλλεί»∙και αλλού: «οι λίθοι οι συνάγονται ου κατ’ οργήν, αλλ’ ήρεμα και επιστοιβάζονται καθ’ ησυχίαν πολλήν, οσιούνται δε όμως φόνου ποινήν και δίκην, οιόν τινα δι’ αυτήν ο κακοποιήσας δίδωσι».

 

Αυτό, λοιπόν, το έθιμο συνεχίστηκε μέχρι τα χρόνια μας, με τη συνήθεια των πολιτών να μαζεύουν σε ορισμένα σημεία πέτρες σωρούς, που τις λένε αναθέματα ή αναθεματίστρες, και λέγοντας την ώρα που τις έριχναν: ανάθεμα! Είναι δε τα ορισμένα αυτά μέρη κορυφές λόφων ή και τρίστρατα, κατά την αρχαία παράδοση, αφού και στους Νόμους του Πλάτωνα, τον πατροκτόνο ή τον παιδοκτόνο ή τον αδελφοκτόνο τον πήγαιναν σε τρίδρομο μέσα στην πόλη και εκεί οι Αρχές, αφού έριχναν πέτρα πάνω στο κεφάλι του, τον πέταγαν μετά άταφο έξω από τα σύνορα της πόλης, γιατί κατά τα λαϊκή αντίληψη, σ’ αυτά τα μέρη, τα πονηρά πνεύματα είναι πολύ κακά –αντίληψη που και οι επιστήμονες, σήμερα, υποστηρίζουν- ότι ο λιθοβολισμός γίνεται, για να μπορέσει το δαιμόνιο του τόπου να γίνει ανίσχυρο. Σήμερα αναθεματίζονται και οι ζωντανοί. Απ’ εδώ σχηματίστηκαν οι φράσεις: «έριξε πέτρα πίσω του και έριξε μαύρο λιθάρι». Στα Κύθηρα λένε: «του πρέπει λιθόσωρος».

* Από το βιβλίο του Τάκη Νατσούλη “Λέξεις και Φράσεις Παροιμιώδεις”, Σμυρνιωτάκης Εκδοτική.